Батыс Қазақстан иновациялық-технологиялық университетті

Жаратылыстану-ғылыми пəндер кафедрасы

ӨЗІНДІКЖҰМЫС

Тақырыбы: Гольф

Орынаған:

ДШжС білім беру бағдарамасының

3 курс студенті Жолдыбай Әділжан

Тексерген:

PhD қауымдастырылған профессор

Меңдіғалиева Аягөз Сарсенбақызы

Орал, 2023

ЖОСПАР

1.Кіріспе 3

КІРІСПЕ

Гольф – бүкіл əлем бойынша миллиондаған адамдар ойнайтын жəне тамашалайтын спорт. Ол дəлдікті, күшті жəне стратегияны қажет ететін спорт түрі. Гольф арқылы жаңа достар табуға, көңілді əрі пайдалы уақыт өткізуге болады. Бұл адамдардың гольф ойнай бастағанына бірнеше себептері ғана. Гольф ойнаудың мəні - шөпті көгалдың бойымен қозғалып келе жатқанда, арнайы сойылмен кішкентай допты ұрып тесікке кіргізу. Допқа ең аз соққылармен мақсатқа жеткен жөн. Гольф ашық ауада, көркем табиғи ландшафт аясында, ерекше табиғи көгалда ойналады.Бір қызығы, гольфтың ежелгі тарихы бар. Гольфтың тамыры ежелгі римдіктер мен ортағасырлық шотландықтардың дəуірінен басталады. Уақыт өте келе қазір гольф халықаралық танымал спорт түрлерінің бірі болып табылады. Гольф өзінің техникалық сипатымен танымал жəне ойыншыдан жақсы үйлестіруді, күшті жəне дəлдікті талап етеді. Ойыншылар допты соғу үшін, ұзындығы мен дизайны бойынша əртүрлі сойылдарды пайдаланады. Бірақ гольфте ең бастысы - стратегия мен тактика. Ойыншылар өріс жағдайларын, жел бағытын жəне басқа факторларды ескере отырып, дұрыс соғу бұрышы мен қуаты туралы шешім қабылдауы керек.Гольфта көптеген турнирлер мен жарыстар бар, соның ішінде АҚШ ашық жəне Британдық ашық чемпионаттар. Көптеген адамдар денсаулық пен демалу үшін, сондай-ақ көңіл көтеру жəне достарымен жəне іскер серіктестерімен қарым-қатынасты нығайту үшін гольф ойнайды.[1]

3

2. Гольф спортының шығу тарихы

Гольф ойынының тарихы жүздеген жылдардан бастау алады жəне ежелгі тамыры бар. Гольфтың нақты шығу тегі толық белгісіз болғанымен, кейбір дереккөздер оны Рим империясымен байланыстырады. Гольф пен римдік “паганика” ойыны арасында кейбір ұқсастықтарды табуға болады, онда ағаш құралдардың көмегімен тастарды тесікке ұратын болған. Дегенмен, гольф 15-16 ғасырларда Шотландияда пайда болған. Дəл осы жерде гольфтің алғашқы рекордтары пайда болды жəне ойынға арналған алғашқы алаңдар жасалды. Шотландия гольфтің тарихи отаны болып саналады. Көптеген алғашқы гольф алаңдары əлі де сақталып тұр жəне гольф ойынының жанкүйерлері көп қызықтап барады екен.

Гольф ақсүйектердің назарын тез аударып, 18 ғасырда дамып, жетілдіре бастады. 1744 жылы бірінші гольф қауымдастығы “The Honourable Company of Edinburgh Golfers” құрылып, ойын ережелері мен стандарттарын шығарды. Көп ұзамай Шотландия мен Ұлыбританияда басқа гольф клубтары мен қауымдастықтары құрылды. 19 ғасырда гольф Ұлыбританияның шегінен асып, мұхиттарды кесіп өтіп, Солтүстік Америка содан соң бүкіл АҚШ пен Канадада таныстырылды, содан кейін бүкіл əлемге тарады. Бірінші Ашық чемпионат 1860 жылы өтті жəне əлемдегі ең маңызды гольф турнирлерінің бірі болып қала береді.

Уақыт өте келе гольф дамыды, одан да күрделі гольф алаңдары салынды, арнайы жабдықтар мен əртүрлі турнир түрлері пайда болды. Бүгінгі таңда гольф – əлемнің түкпір-түкпірінен көптеген жанкүйерлер мен кəсіби ойыншыларды тартатын ең танымал жəне беделді спорт түрлерінің бірі. Тағы бір көзқарас, гольфтың атасы 9-14 ғасырлар аралығында кең тараған қытайлық “Чуйван” ойыны болуы мүмкін. Мин əулетінің 1368 жылғы «Күзгі мереке» деп аталатын суретте Қытай императоры кішкентай допты тесікке соғу əрекеті кезінде гольф соқпақтарына ұқсайтын нəрселерді бейнеленген. Болжам бойынша, Чуйван Еуропаға орта ғасырларда белгілі болды. Қазіргі гольфке ұқсайтын тағы бір ерте ойын - “камбу” ойыны. Бұл ойын Төменгі елдерге, Германия мен Ұлыбританияға əкелінді.

1-сурет. “камбу” ойыны[2]

3. Қазахстанда гольфтың дамуы

Қазақстанда бірінші гольф клубы 1995 жылы Алматыда ашылды. Бүгінгі таңда Гольф федерациясының мəліметі бойынша, елде жеті гольф клубы бар.

Оның бесеуі халықаралық стандарттарға сай.

1.Нұртау гольф клубы

Almaty Golf Club Nurtau – 1995 жылы құрылған Қазақстан мен Орталық

Азиядағы алғашқы гольф клубы. Іле Алатауының əсем бөктерінде орналасқан. Əртүрлі тереңдіктегі құм ұстағыштары мен су кедергілері бар гольф-курортының алғашқы тоғыз алаңын 1995 жылы жапон сəулетшісі Сайто жобалаған. Кейінірек, 2004 жылға қарай жоба тағы тоғыз кен орнын алып, халықаралық стандарттарға сай келетін толыққанды 18 шұңқырлы қазақстандық гольф-курортына айналды. Уақыт өте келе, кең клуб үйі, екі деңгейлі көлік жүргізу алаңы (жүру алаңы), 9 тесігі бар жасыл жаттығу жəне қысқа ойын жасыл алаңы болды. Сондай-ақ VIP бөлмесі бар клуб үйі, бар жəне мейрамхана бар.

2.«Жайлау» гольф-курорты ТМД-дағы ең үздіктердің бірі болып танылды. 18 шұңқырлы чемпионат алаңынан басқа, Жайлаудың жеке көлік жүргізу алаңы (жаттығу алаңы) жəне үш жасыл алаңы (қысқа шөптері бар гольф алаңы) бар. Мұнда бес жасанды көл, жасанды көпіршікті бұлақтар бар, 82 гектар аумаққа он бес мыңнан астам ағаш отырғызылды. Гольф-курорттың кез келген нүктесінен таулардың бірегей көрінісі кəсіпқойлар үшін де, əуесқойлар үшін де көптеген жағымды эмоциялар қалдырады.

3.«Астана» гольф клубы Астана қаласынан 13 шақырым жерде Қарағанды тас жолының бойында орналасқан. Маусымның ұзақтығы: мамырдың басынан қыркүйектің соңына дейін. 18 шұңқырлы жолдың жалпы ұзындығы 6646 ярд (72-параграф) жəне 80 гектардан астам аумақта орналасқан. Гольф-курортында мейрамхана, гольф дүкені жəне сегіз бөлмесі бар екі қабатты қонақүй бар.

4.«Сарыағаш» гольф клубы Түркістан облысындағы осы аттас шипажайдың қасында орналасқан. Гольф клубының аумағында сегіз жасанды көлдер мен құм аулағыштары бар 18 ойын алаңы бар. Клуб ғимаратында мейрамхана, бар, спорт тауарлары дүкені жəне саунасы бар VIP пəтерлер, сонымен қатар 25 бөлмесі бар қонақ үй бар.

2 017 жылы ашылған ең жас «Бурабай» гольф-клубы 103 га аумақты алып жатыр, онда 18 шұңқырлы чемпионаттық гольф алаңы бар. Гольф клубының аумағында саябағы бар төрт жұлдызды қонақ үй, сонымен қатар шағын курорттық коттедждер бар.

2-сурет. “Бурабай” гольф клубы

Сонымен қатар, жабық теннис залы, абаттандырылған жағажай, су көлігін қоятын пирс, отбасылық демалыс үшін аквапарк бар.[3]

4. Гольфтың физиологиясы

Гольф – белгілі бір физикалық дайындықты жəне қозғалыстарды үйлестіруді қажет ететін спорт түрі. Міне, гольф спортына қатысты физиологияның кейбір аспектілері:

1. Үйлестіру: гольф клубтың қозғалысын дəл бақылау жəне допты соғу үшін жақсы жалпы жəне ұсақ моториканы қажет етеді. Көздің қолын үйлестіру, сондай-ақ денені үйлестіру жəне тепе-теңдік гольф ойынының сəтті өтуінің маңызды аспектілері болып табылады.

2. Күш пен икемділік: гольф ойыншыларының соққы қуатын жасау жəне қашықтыққа жету үшін жеткілікті күші болуы керек. Икемділік гольфте де маңызды рөл атқарады, бұл ойыншыларға клубпен толық, сұйық қозғалыстар жасауға мүмкіндік береді.

3. Төзімділік: Гольф ойыны кезінде ойыншылар ұзақ қашықтыққа, əсіресе үлкен алаңдарда жиі жүреді. Сондықтан, ойыншылардың раунд бойы физикалық белсенділікті сақтауы үшін төзімділік те маңызды.

4. Когнитивтік дағдылар: Гольф сонымен қатар жақсы шоғырлануды, назар аударуды жəне шешім қабылдауды талап етеді. Ойыншылар алаңдағы жағдайды талдап, ауа райы жағдайын болжап, қашықтықты бағалап, ең тиімді стратегияны таңдауы керек.

5. П сихология: Гольф тек физикалық күш салуды ғана емес, сонымен қатар ақыл-ойды да талап ететін спорт түрі. Спортшылар ойын кезінде стрессті басқаруы, эмоционалды тұрақтылықты сақтауы жəне эмоцияларын басқаруы керек.

3-сурет. Гольф ойыншысы

Гольф ойынының физиологиялық талаптары əуесқойдан кəсіпқойға дейін гольф ойыншысының деңгейіне байланысты өзгеруі мүмкін екенін атап өткен жөн. Кəсіби гольф ойыншылары физикалық қабілеттерін жақсарту жəне оңтайлы фитнеске жету үшін жиі дене шынықтырумен айналысады. Гольфте тұрақты өнімділікке қол жеткізу үшін алаңда ойыншыға қойылатын талаптарға сай мұқият əзірленген жəне бақыланатын тиімді

физикалық дайындық қажет. Физиологияның тұрақты өнімділікке қол жеткізудегі рөлін жəне ойыншының физикалық атрибуттары өнімділіктің прогреске қалай кедергі келтіретінін түсіну физиологияны қолдану гольфте жоғары нəтижеге жетуді қалайтын кез келген ойыншы үшін негізгі болып табылатын идеяны күшейтеді.

6

Гольф ойыншысы раундтар кезінде жəне раундтар арасында кардиореспираторлық, метаболикалық, гормоналды, тірек-қимыл аппараты жəне тамақтану қажеттіліктерін сезінетінін ескере отырып, ойыншыны тиімді

физикалық тексеру өнімділікке əсер етуі мүмкін физиологиялық жəне

анатомиялық кемшіліктерді анықтауды қамтамасыз етеді. Тиісті гольфқа қатысты бағалау əдістерін қолдану гольф өнімділігіне тікелей əсер ететін физикалық сипаттамаларды сенімді жəне дəл өлшеуге мүмкіндік береді. Гольф ойнау дағдыларының физикалық дамуы құрылымдық жəне метаболикалық функциядағы өзгерістерді тудыру үшін кондициялау процесі арқылы жүзеге асырылатындықтан, жаттығу бүкіл денені негізгі кондиционерлеуге жəне гольфке тəн функционалдық күш пен икемділік жаттығуларына назар аударуы керек. Ойыншының ұзақ мерзімді жақсаруы тиімді болуы үшін жан-жақты бақылау ойыншының жарыс маусымында алдын ала белгіленген уақытта оңтайлы физикалық жағдайына жетуін қамтамасыз етеді. Ойыншының физикалық қасиеттерін, жаттығуларының тиімділігі мен фитнесін жəне соған байланысты бейімделу жауаптарын үздіксіз бағалау арқылы ойынның сəттілігіне ең көп əсер ететін негізгі физикалық факторларды анықтауға болады. Табысты жəне дəйекті гольф тебу үшін ұстау мен саусақты орналастырудан бастап аяқтың орналасуы мен қозғалысына дейін дəл уақыт пен механиканы қажет ететіні жалпы қабылданған. Əткеншектің кез келген нүктесінде, мейлі ол кері бұрылу, төмен түсу немесе көтерілу, бірдеңе дұрыс емес болып, бүкіл денені артқа итеріп, тəртіпсіздікке əкелуі мүмкін. Барлық тербелмелі қозғалыстар жазықтықта бірқалыпты қозғалуы керек. Гольф бұлшықеттерді сіңір, иық жəне білек бұлшықеттерін қозгалтады. Күшті білезік бұлшықеттері бұрылыс кезінде білектердің бұралуын болдырмайды, ал күшті иықтар айналу күшін арттырады. Əлсіз білектер шынтақ пен тіпті мойынға да əсер етіп, жарақаттауы мүмкін.(Бұлшық ет жиырылғанда, ол екі жағынан бірдей тартылады жəне бұлшықеттің тек бір ұшында ғана қозғалыс болуы үшін бұлшықеттің екінші ұшы бекітілген сүйекті тұрақтандыру үшін басқа бұлшықеттер əрекет етуі керек.) Гольф. бұл бұлшықеттерде тепе-теңдікті сақтау үшін жаттығуларды қажет ететін дененің тепе-теңдігін бұзуы мүмкін бір жақты жаттығу. Ұсынылатын жаттығу - бұл еркін салмақ, бұл шағын бұлшықеттерді ынталандыру жəне теңестіру үшін машиналарға сүйенбейтін жаттығу.

4-сурет. Гольфтың ойын құралдары[4]

Қорытынды

Гольф – физикалық белсенділікті, стратегиялық ойлауды жəне эстетиканы біріктіретін бірегей жəне қызықты спорт түрі. Оның Шотландия алқаптарынан басталып, бүкіл əлемге тараған ежелгі тарихы бар. Гольф физикалық денсаулықты нығайтып қана қоймайды, сонымен қатар табиғаттан лəззат алу жəне басқа ойыншылармен əлеуметтік қарым-қатынас жасау мүмкіндігін ұсынады.Гольф ойынында тек дене дайындығы ғана емес, психологиялық тұрақтылық да маңызды. Спортшылар өз эмоцияларын басқара білуі, факторлық талдау негізінде шешім қабылдауы жəне раунд бойына зейінін сақтауы керек. Гольф сонымен қатар шыдамдылық, табандылық жəне аналитикалық дағдылар сияқты қасиеттерді дамытады.Гольф – əр түрлі жастағы жəне физикалық мүмкіндіктері бар адамдарға қолжетімді спорт түрі. Ол ашық ауада демалуға, табиғат сұлулығынан лəззат алуға жəне далада достарымен немесе іскер серіктестерімен уақыт өткізуге мүмкіндік береді. Гольфтың сонымен қатар бүкіл əлем бойынша миллиондаған жанкүйерлердің назарын аударатын өзінің кəсіби лигалары мен турнирлері бар.Қорытындылай келе, гольф – ойыншының физикалық жəне танымдық қабілетін дамытатын бай мұра жəне элиталық спорт түрі. Бұл бірегей тəжірибе, демалуға тамаша мүмкіндік береді жəне талғампаздық пен беделді бейнелейді. Егер сіз гольф ойынын сынап көруді шешсеңіз, оның ұсынатын барлық лəззат пен лəззаттарды сезіну мүмкіндігіне ие боласыз.

Пайдаланылған əдебиеттер тізімі

1. Гольф для начинающих. — Т. Новиковой. Фаир-Пресс, М. 2005год

2. Джон Апдайк, книга “мне снится гольф” 2021.

3. Вячеслав Лаврентьев, книга “Гольф” 2018.

4. Гольф: история мяча. — Михаила Гребнева под общей редакцией Алексея Николова, ИД «Анатолия». Москва 2006