2023-2024 оқу жылына арналған

қысқа мерзімді сабақ жоспарларын

жүктеп алғыңыз келеді ма?

ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен 2022-2023 оқу жылына арналған 472-бұйрыққа сай жасалған

Ғылыми жоба "Қой жүнінен жұмсақ ойыншықтар тоқу технологиясы"

Материал туралы қысқаша түсінік

Біздің ата-бабаларымыз ерте кезден табиғи материалдарды күнделікті тұрмыста қолдануды білген. Шикізатты экологиялық таза аймақтардан жинау, бүлдірмей сақтау, олардан тұрмысқа қажетті бұйымдар жасау ісін біздің ата-бабаларымыздан артық білетін халық жоқ десек дұрыс шығар. Бұл зерттеу жұмысы қазақ ұлтының қолөнер туындыларын насихаттаудың бір жолы ғана. Қазіргі заманда қолданылатын әрбір бұйымдардан қазақ халқының ұлттық нақыштары көрініс тапқаны дұрыс деп ойлаймын. Сол арқылы қазақ халқы басқа халықтарға өздерін жоғары деңгейде көрсетіп, олармен теңесе алады. Осындай жұмыстар келешекте қолөнер саласында өзіндік қолтаңбасы бар азаматтар тәрбиелеуге септігін тигізері сөзсіз.

Хамитова Асемгул Зейноллиновна

Автор материалды ақылы түрде жариялады.
Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ

21 Желтоқсан 2017

2521

16 рет жүктелген

Технология Оқушылар жұмысы 5 сынып

Бүгін алсаңыз 25% жеңілдік
беріледі

770 тг 578 тг

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады

Республикасының білім және ғылым министірлігіСолтүстік Қазақстан облыстық білім басқармасыАйыртау ауданыБірлестік орта мектебі

Шайлан Саяжан,Ахмет Мерей 5 сынып оқушылары

«Қой жүнінен жұмсақ ойыншықтар тоқутехнологиясы»Секция: ЭТНОМӘДЕНИЕТТАНУ

Жетекшісі: Хамитова Асемгул Зейноллиновна технология пәні мұғалімі

Саумалкөл -2016 жыл

МазмұныАннотацияІ. Кіріспе...................................................3ІІ. Негізгі бөлім....................................... 73.1.Теориялық бөлім .................................................... 73.1.1.Қазақ халқының жүннен түрлі бұйым тоқу өнері жайлы жалпы мәлімет............................ 73.2. Зерттеу бөлімі.....................................................93.2.1.Тоқылған бұйымды күнделікті өмірде пайдалану.....................................9 ІІІ. Қорытынды .......................................................11ІV. Пайдаланған әдебиеттер.............................................12

АңдатпаБіздің ата-бабаларымыз ерте кезден табиғи материалдарды күнделікті тұрмыста қолдануды білген. Шикізатты экологиялық таза аймақтардан жинау, бүлдірмей сақтау, олардан тұрмысқа қажетті бұйымдар жасау ісін біздің ата-бабаларымыздан артық білетін халық жоқ десек дұрыс шығар. Бұл зерттеу жұмысы қазақ ұлтының қолөнер туындыларын насихаттаудың бір жолы ғана. Қазіргі заманда қолданылатын әрбір бұйымдардан қазақ халқының ұлттық нақыштары көрініс тапқаны дұрыс деп ойлаймын. Сол арқылы қазақ халқы басқа халықтарға өздерін жоғары деңгейде көрсетіп, олармен теңесе алады. Осындай жұмыстар келешекте қолөнер саласында өзіндік қолтаңбасы бар азаматтар тәрбиелеуге септігін тигізері сөзсіз. АбстарктНаши предкие с давних времен умели использовать в быту природные материалы. Даже можно сказать, что лучше них никто не знал, как собирать сырье с экологически чистых мест, хранить их и сделать из них необходимые в быту предметы. Эта исследовательская работа является частицей пропоганды казахских национальных ремесленных произведении. Будеть правильно, если в современных изделиях будет присутствовать национальные стили. Благодаря им казахский народ может показать себя достоино и быть полноправным. В будущем такие работы помогуть воспитать поколение, которые будутпоказать себя в ремесленном искусстве. AbstraktOur grandparents knew, early time natural materials applied in daily way of life. To collect raw materials from the clear regions, to keep them, and to make necessary object for our life our grandparents have known ancient time.I think that national styles people of Kazakh found each objects, that are used on nowadays epoch, spectacle. According to this way people of Kazakh specified on high level and they can equal other people. In future industry of handicraft to bring up students and citizens.

Зерттеудің өзектілігі. ХХІ ғасыр - дамыған заман. Бірақ та ұлттық өнерді үйрену, ата-кәсіппен айналысу бүгінгі күннің басты мақсатының бірі. Ұлтымыздың шеберлігін қастерлеу, іскерлікке дағдылану барлық адамның міндеті қарастыру.Зерттеу әдістері:1. Теориялық - танымал әдебиеттерге анализ жасау (кітаптар, оқулықтарды қолдану) баяндау, салыстыру, зерттеу, сараптау.2. Эксперименттік бақылау (тоқылған жұмсақ ойыншықты күнделікті өмірде қолдану арқылы қорытынды шығарып, анализ жасау) әдістері қолданылады.Зерттеу әдістері:1. Теориялық - танымал әдебиеттерге анализ жасау (кітаптар, оқулықтарды қолдану) баяндау, салыстыру, зерттеу, сараптау.2. Эксперименттік бақылау (тоқылған жұмсақ ойыншықты күнделікті өмірде қолдану арқылы қорытынды шығарып, анализ жасау) әдістері қолданылады.

ІІ.Кіріспе .Төрт түлік мал өсіріп, көшпелі өмір сүрген ата-бабаларымыз ежелден-ақ тері, жүн, мүйіз, сүйек, жылқы қылынан күнделікті тұрмысына қажетті небір әсем бұйымдарды жасап, пайдалана білген. Солардың ішінде қой, түйе жүндері мен ешкінің түбітінен өмірге келген заттар аз емес. Жүнді ұқсатуда жуу, қайнату, сабау, тұту, шүйкелеу, иіру, басу, бояу тәрізді жұмыстардың қыры-сырын терең меңгерген қолөнер шеберлерінің, ісмерлердің, әжелеріміз бен аталарымыздың іс-тәжірибесі кімді болсын таң-тамаша қалдырарлық жай. Ал олардың қолынан шыққан жүннен әзірленген баушу, арқан-жіп, киім-кешек, үй киіздері мен әртүрлі төсеніштер, қап, қоржын, шекпен, күпі, кілемдердің көркемдігі қандай керемет десеңізші.Жүннің сапалық қасиетіҚой, ешкі, түйе және тағы да басқа жануарлардың түрі — жүн жеңіл өнеркәсіпте құнды шикізат болып саналады. Қазақтың ұлттық қолөнерінде де жүн өте көп қолданылады. Жүн талшықтары жылуды сыртқа, ішке аз өткізеді, ылғал тартқыш және өте берік, оңайлықпен үзіліп, жыртылмайды да. Жүн жіп иіру, мата тоқу, киіз басу, сан алуан тоқыма бұйымдар әзірлеу үшін өте қажет. Дүниежүзінде қой жүні көп өндіріледі. Қой жүні талшықтарының жуан, жіңішкелігіне, құрылымына қарай төрт түрге бөлінеді:1. Биязы жүн. Талшығының жіңішкелігі 14,2—25 мкм, ұзындығы мен ирегі біркелкі, түсі ақ, шайыры мол. Одан жоғары сапалы мата тоқылады.2. Биязылау жүн. Біркелкі ірілеу жүн мен аралық қылшықтан тұрады. Талшығының жіңішкелігі 25,1—35 мкм. Трикотаж, жоғары сапалы шұға тоқуға пайдаланылады.3. Ұяң жүн. Құрамында жүннен басқа аралық және майда қылшықтар бар. Кілем тоқуға қажет.4. Қылшық жүн. Құрамында қылшық әсіресе өлі қылшықтар көп. Киіз, киіз аяқ киімдерін т. б. жасауға оңды.

Жүннің қасиетіне жəне сипаттамалық белгілеріне байланысты оның қолданылуымен жүн бұйымдарын өңдеу кезінде белгіленуін жүннің түрі дейміз. Белгіленуіне байланысты жүн 5 түрге бөлінеді: табиғи, қылшықты, қырқылған, қырқылмаған, зауыттық. Жүн талшығының құрылымы мен негізгі қасиеттеріне келетін болсақ, жүн талшығы майда, микроскопиялық өлшемнен, əртүрлі формадағы тор көздерден, құрылымнан жəне қасиеттерден тұрады. Осы тор көздердің орналасуына байланысты жүн талшықтарында мынандай қабаттар болады: қабыршықты, қыртысты жəне өзекті. Қабыршықты жəне қыртысты қабаттар барлық талшықтарда болады, ал өзекті қабат тек кейбір талшықтарда ғана болады. Талшықтың қабыршақты қабаты, қылшықты бір қабатпен жауып тұратын əртүрлі формадағы қабыршық түріндегі жіңішке жазық мүйіз тəрізді тор көздерден тұрады.Жүннің барлық қасиеттері – физика-механикалық, технологиялық жəне химиялық болып үшке бөлінеді. Технологиялық қасиеттеріне: жүннің шығымы, иіру қабілеттілігі, илеу қабілеттілігі жатады. Физика-механикалық қасиеттеріне: жіңішкелік, ұзындық, гигроскопиялық, беріктілігі, түсі, жылтырлығы жəне тығыздығы жатады [2]. Жүннің барлық түрінің сапасы малдың тұқымына, дұрыс азықтандырылып, жақсы бағып күтілуіне тығыз байланысты. Ангор, тағы да басқа ешкі тұқымының жүні биязылау, түйе жүні берік, сапасы жақсы. Сиыр, жылқы жүндерін киіз басуға, қоян жүнін жеңіл киім жасауға жаратады.Жылдың әр мезгілінде жүннің қалыңдығы, сапасы әр түрлі күйге түседі. Соған сәйкес қойдың жүні мынандай бес түрге де топтасады: 1. Жабағы жүн. 2. Күзем жүн. 3. Қозы жүні. 4. Өлі жүн. 5. Шет-пұшпақ. Қойдың жабағы жүнінен: шидем шапан, күпі күседі, ішпек, терлік жасалады, тыстап күпсек (бөстек), көпшік, жеңіл байпақ тігіледі. Қойдың жабағы жүнін түтіп жіберіп, матаның сыртына шығып кетпес үшін қылшықтарын бүрілтіп қайнатып алып, киімнің, көрпенің арасына салады, иіру ісіне, бізбен, сыммен тоқу жұмысына тұтынады. Түтілген жабағы жүннен шүйке дайындалып, бау-шу есіледі, өрмен жіптері, неше түрлі жиектер ширатылады.Киізді күзем, қозы жүнінен басады, мұнан текемет, қалпақ, кебенен, киіз етік, пима тәрізді киім-кешек жасалады. Күзем жүн мен қозы жүні иіруге жарамсыз, киімнің, көрпенің де арасына тартпайды. Ешкі жүні түбіт, қылшық болып екі түрге бөлінеді. Түбітті иіріп, бөкебай (шәлі), шалма (шарф), шұлық, қолғап сияқты жеңіл де жылы киімдерді тоқып алады. Түбітті ешкі түлеген кезде қылшығымен бірге қырқып алады да қылшықтайды. Ешкінің қылшығы да керексіз емес, арқан, жіп есуге жұмсалады.Түйенің мойнындағы, тізесіндегі, екі өркемінің үстіндегі салалы қылшық жүндері — шудасы. Жамау-жасқаулық жіптер осы шудадан иіріледі. Бұрындары қазақтар тон, шалбарын, сабасы мен торсығын, көн ыдыстарын әлгі шудадан жасалған жіптермен тігетін-ді. Түйе шудасы тіпті арнаулы бау-шуларға да қосылып, есілді. Шуда жіптер «шертер», «керуші» деп аталатын қазақтың ән-күй аспаптарына да шек есебінде тағылып келді. Жүн артып көлік ретінде пайдаланылатындықтан, түйенің жүні ұйысып, киіздей болып қалады да, оны да жұрт жабағы деп атайды. Осы жабағының астынан өсетін үлпілдек жүннің атауы — «боздақ». Түйе жүнінен неше түрлі өрмек жіптері иіріледі, онымен шекпен, қап, белбеу, құр, кілем, қоржын сияқты бұйымдарды тоқиды. Түйе жүнінен айыл-құйысқан, өмілдірік, ноқта жасалады, көген, бау-шу есіледі, көрпеге салынады, шапанға тартылады.Жылқының жалы мен құйрығының атауы — «қыл». Көбінесе арқан-жіп есуге, сүзгі тоқуға, тұзақ есуге жұмсалады. Қоянның жүнінен жылы шарф (шалма), қолғап, шұлық, бөкебай тоқылады. Құстардың малығы жастыққа, құс төсекке салынады. Үкінің жүні — әсемдіктің белгісі әрі қасиетті. Үкінің балақ жүні — ұлпа, бауыр жүні — қара қасқа үкі деп атайды. Бұрындары қара қасқа үкіні ерлер қадайтын.Жүндерді өңдеу тәсілдеріТөрт түлік малдың жүні қазақ халқының тіршілігінде зор мән-маңызға ие болғандықтан, оны ұқсатуды ата-бабаларымыз мұнан мыңдаған жылдарын бұрын біліп, қолданған. Жүнді өңдеу мынандай жұмыстардан тұрады: 1. Жүнді май мен шайырдан, шаң-тозаңнан тазартып жуу. 2. Жүнді дайындау стандартына сәйкес сұрыптау (сорттау). 3. Бояп әрлендіру. 4. Иіріп жіп алу немесе жүннен түрлі бұйымдар дайындау. Біз енді жүн өңдеудің басты-басты тәсілдеріне тоқталсақ.Жүн сабау. Кезінде оған әйелдер мен бірге еркектер де қатысатын еді. Өйткені, ол көпке ортақ, маусымдық жұмыс болатын. Әрі ойын-сауықпен өтеді. Ең бірінші, сабайтын жүннің астына тулақ төселеді де, қатып-семіп тұрған терісі ұрғанда сынып кетпеу үшін үстінен аздап сүт бүркіліп, тулақ жұмсартылады.Сабау алдын-ала бұтақсыз түзу талдан, қара мойылдан, майысқақ теректен, жыңғылдан маусым, шілде айларында қабығын алып, кептіру арқылы дайындалады. Ұзындығы 1 метр 20 сантиметрдей болса, жарайды. Екі ұшын тегістеп, тұжыру қажет. Диаметрі 2 сантиметрдей, бас-аяғы бірдей болсын. Сабау әр адамда екі-екіден болады. Адамдар екі қолдан, кезекке-кезек тулақ үстіндегі жүнді сабайды. Киіз осы сабалған жүннен басылады.Жүн жуу. Арқар-меринос қойдың жүнінде 30 пайызға дейін май мен шайыр болады. Одан арылту үшін міндетті түрде жүнді жуып, кептіру қажет. Және де жүннің арасында шаң, тозаң да, неше түрлі иістер де бар. Қазір жүн жуу арнаулы аппараттар арқылы жүзеге асырылады, жүн жуған кезде машинаның арнаулы ыдысына су құйылып, оған көмір қышқыл сода, калийлі сабын, аммиак қосылады да олар әбден араластырылып барып, оған жүн салады. Жүн жуғанда судың температурасы 55 градустан аспауға тиісті. Жүннің иісін кетіру көмір қышқыл газбен өңдеу арқылы жасалады.Төрт түлік малдың жүні қазақ халқының тіршілігінде зор мән-маңызға ие болғандықтан, оны ұқсатуды ата-бабаларымыз мұнан мыңдаған жылдарын бұрын біліп, қолданған. Жүнді өңдеу мынандай жұмыстардан тұрады: 1. Жүнді май мен шайырдан, шаң-тозаңнан тазартып жуу. 2. Жүнді дайындау стандартына сәйкес сұрыптау (сорттау). 3. Бояп әрлендіру. 4. Иіріп жіп алу немесе жүннен түрлі бұйымдар дайындау. Біз енді жүн өңдеудің басты-басты тәсілдеріне тоқталсақ.Жүн сабау. Кезінде оған әйелдер мен бірге еркектер де қатысатын еді. Өйткені, ол көпке ортақ, маусымдық жұмыс болатын. Әрі ойын-сауықпен өтеді. Ең бірінші, сабайтын жүннің астына тулақ төселеді де, қатып-семіп тұрған терісі ұрғанда сынып кетпеу үшін үстінен аздап сүт бүркіліп, тулақ жұмсартылады.Сабау алдын-ала бұтақсыз түзу талдан, қара мойылдан, майысқақ теректен, жыңғылдан маусым, шілде айларында қабығын алып, кептіру арқылы дайындалады. Ұзындығы 1 метр 20 сантиметрдей болса, жарайды. Екі ұшын тегістеп, тұжыру қажет. Диаметрі 2 сантиметрдей, бас-аяғы бірдей болсын. Сабау әр адамда екі-екіден болады. Адамдар екі қолдан, кезекке-кезек тулақ үстіндегі жүнді сабайды. Киіз осы сабалған жүннен басылады.Жүн жуу. Арқар-меринос қойдың жүнінде 30 пайызға дейін май мен шайыр болады. Одан арылту үшін міндетті түрде жүнді жуып, кептіру қажет. Және де жүннің арасында шаң, тозаң да, неше түрлі иістер де бар. Қазір жүн жуу арнаулы аппараттар арқылы жүзеге асырылады, жүн жуған кезде машинаның арнаулы ыдысына су құйылып, оған көмір қышқыл сода, калийлі сабын, аммиак қосылады да олар әбден араластырылып барып, оған жүн салады. Жүн жуғанда судың температурасы 55 градустан аспауға тиісті. Жүннің иісін кетіру көмір қышқыл газбен өңдеу арқылы жасалады.Жүнді сұрыптау (сорттау). Бұл үдерісте жүннің сапасы анықталып, бағаланады. Қой жүнінің сорты таза жүнінің мөлшерімен сұрыпталады. Дайындау стандартында жүн қалыпты, шөпті, ақаулы болып бөлініп, жіктеледі. Шөп қалдықтары, ақау жүннің мөлшері 10 пайыздан аспаса — қалыпты жүн, одан асса — шөпті немесе тікенекті жүн деп аталады. Ажарсыз, түсі оңған, талшығы осал мұндай ақау 10 пайыздан артса, ол — ақау жүн.Жүн иіру. Бұл — жүннен, әйтпесе ол араластырылған басқа да талшықтардан иіріп жіп алу. Оның екі жүйесі бар: 1. Тарақтап иіру — тәсіл, ол арқылы жіңішке әрі тегіс, биязы, беріктігі жоғары жіп алынады. 2. Аппаратпен иіру. Мұнда шикізат ретінде таза жүн, басқа талшықтармен араласқан жүн, тарақтан иіру қалдықтары, қылшық, әр түрлі химиялық талшықтар, мақта, т. б. пайдаланылады. Одан шұға, драп, техникалық мата, т. б. тоқылады.Жүннен киіз басуҚойды қырқар алдында олар арнайы орында, өзен, көлде бірнеше рет суға тоғытылып, кірінен, шайырынан тазартылады,

ІІІ. Негізгі бөлім..Зерттеу бөлімі.Тоқылған бұйымды күнделікті өмірде пайдалану.Қой жүнінен жасалған жұмсақ ойыншықтарды күнделікті сәндік бұйымдар ретінде қолдануға болатынын дәлелдейік.Ондағы мақсатым жұмсақ ойыншықтоқу өнерін қазіргі заман талабына сай өзгертіп, күнделікті тіршілікте қолдану. Сол арқылы ұлттық қолөнерімізді басқа ұлттарға таныстыру. Осы ғылыми жобамен жұмыс кезінде бірнеше ойыншық түрлерін тоқыдық. Бүгінгі күні ауылда әлі де мал шаруашылығымен айналысатын адамдар көп. Олар сиыр сүтінен түрлі ұлттық тағамдар дайындайды. Мысалы: қатық, құрт, ірімшік және т.б. Бұларды кептіру үшін өрені әлі де пайдаланады. Қой жүні – қой терісінде өсетін түк, түбіт, қылшық. Қой жүнінен киіздің кейбір түрлері мен иірілген, жіптерінен киім тігіліп, кілем, бау-басқұр тоқылатын, арқан-жіп есілетін және тұрмыстық, шаруашылық бұйымдар жасалатын, қойдан қырқып алынатын ең маңызды өнім. Қойдан басқа да жүн, түбіт, қыл-қылшық беретін малдар болғанымен, олардан алынатын өнім қой жүнімен салыстырылғанда өте аз түседі. Төрт түліктен алынатын барлық жүн мөлшерін салыстыра қарағанда, бүкіл өнімнің 80-90 пайызын қойдан алады. Өндірілетін барлық жүн түрінің 10-15 пайызы ғана түйе, ешкі, жылқы түлігінің үлесіне тиеді. Мұның өзі қазақ жерінде көне замандардан бері қой өсірудің қаншалықты маңызды болғанын көрсетеді.Қой жүні басқа мал түрлерінің жүнінен өзінің мынадай қасиеттерімен ерекшеленеді:– қой жүні мейлінше мықты; оның мықтылығын өзінің жіңішкелігіндей сымтемірдің беріктігімен салыстыруға болады;– жіңішкелігі дәл өзіндей заттардың бәрінен қой жүні жеңіл;– қой жүні жылуды жақсы сақтайды;– қой жүні созылғыш; қой жүнінен жасалған киімнің және т.б. бұйымдардың (тоқым, алаша, кілем, дорба) су мен дымқылдан иленбейтіні соған байланысты;қой жүні бояуды жақсы сіңіреді, ұзақ уақыт бойы бояуын жоғалтпайды.Қой жүні түліктің жас ерекшеліктеріне, қойдың дене мүшесіне (қой денесінің қай жеріне өскеніне), жыл маусымына, жүннің сапасы мен құрамына қарай ажыратылады.Жас ерекшеліктеріне қарай қой жүні қозы жүні, саулық жүні, қошқар жүні, бойдақ қой жүні деп жіктеледі. Туғанына төрт ай толған қозының қырқылған жүні қозы жүні деп аталады. Қозы жүні үлпілдек, тарамды, ажарлы болғандықтан, қой жүнінен артық бағаланатын кездері болады. Қозының жүні ұзындығымен, талшықтарының жуандығымен, бұйрасының аздығымен де ерекшеленеді. Ал, жаңа туған қозы жүнін қарын жүн дейді. Ол қаракөл қой тұқымының елтірісінде (арнайы өсірілген қой тұқымынан туған қозының 2-3 күнде сойып алған кездегі үлпілдек, түрлі түсті, бұйра жүнді терісі) болады. Сонымен бірге қозының маусым айында алғаш рет қырқылған жүнін кей жерде қарын жүндеп атайды. Ал туғанына алты ай толған қозы жүні тоқты жүн, бір жастан асқан барлық қойлардың жүні қой жүні деп айтылады.Жас саулықтың жүні сапасы жағынан кәрі саулық жүнінен артық болады. Сауылатын қой жүні өсімтал болмайды, жүні көпке дейін көтерілмейді. Олардан қырқылатын жүн сапасы саулықтардың күтіміне байланысты. Саулықтармен бірге қошқарлардың жүні де қырқылады. Оны қошқар жүні дейді. Қошқар жүні мықты әрі қалың болады. Қошқардан саулық қойға қарағанда жүн мол түседі.Қысыр қалған немесе қозы тастаған саулықтар, тоқтылар мен тұсақ, ісектерден қырқылған жүнбойдақ қой жүні деп аталады. Бойдақ қой жүні саулықтың жүніндей емес, одан жуандау, қошқар жүнінен жіңішкелеу, саулық жүнінен екі есе мықты болады. Басқа қойларға қарағанда бойдақ қойлардан жүн екі еседей көп түседі.Қой денесінде өскен жеріне қарай жүн бас жүн, жабын жүн, бауыр жүн, мойын жүн, пұшпақ жүн, тірсек жүн деп аталады. Қойдың сирақтарында, құйрығында, құрсағында өсетін қысқа, тықыр жүндерін – жабын жүн, басына өсетін қысқа жүнді – бас жүн, екі қапталына өскен жүнді – бауыр жүн,мойнына шыққан жүнді – мойын жүн, сандарына өскен жүнді – пұшпақ жүн, тірсегіне өскен жүндітірсек жүн деп атайды. Кейбір аймақта қойдың арқасына шыққан жүнді жондама, жондама жүндейді.Көктемдегі жүнді – жабағы, күзгі жүнін күзем жүн деп бөледі. Жабағы жүн қойдың терімен, шайырымен ұйысып, тұтасып тұрады. Оның қылшығы аз, түбіті көбірек болады. Осындай белгісіне қарап бұндай жүнді ұрғашы жүн деп атау да кездеседі. Жабағы жүннің екінші атауы - өлі жүн.Көктемде қырқылған жабағы жүнді сапасына қарай сары жүн, тезек жүн деп атау да кездеседі. Өйткені өткен күзден бері қырқылмаған қой жүнінің арасында әртүрлі заттар болады. Оның ішінде малдың қордасы (көңі, қиы) мен шөп қалдықтары ұшырасады. Несеп сіңген сулы қорда жүннің түсін бұзып, сарғайтып жібереді. Ондай жүн сатпақталып, сабалақтанып тұрады. Оны жуғанда даоңайлықпен кетпейді.Қой мен қозының күзде (қыркүйекте) қырқылатын жүні жыл маусымына орай күзем жүн деп аталған. Күзем жүннің жабағы жүнмен салыстырғанда түбіті аз, жүн талшықтары қысқалау болады. Осы ерекшелігіне қарап халық арасында оны еркек жүн деп те атаған. Ондай жүнді көбінесе киіз басуға қолданады. Күзге салым қой-қозы жүні қырқылатын мезгілдің ертеректегі халық

Материал жариялап тегін сертификат алыңыз!

Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!