Химия пәнінен 11 сыныптарға арналған жұмыс дәптері

С.К. Исламғұлова, Б.А. Мансұров, Я.Л. Гольдфарб, Ю.Б. Додонов,
Ю.К. Губанова, И. Нұғыманов, Р. Жұмаділова, Ж. Аганина,
Ә. Темірболатова, Н. Сағымбекова, С. Әлімжанова







Х и м и я
Жұмыс дәптері

Жалпы білім беретін мектептің 11 сыныбына арналған






Жинақтап, құрастырған: Ы. Алтынсарин атындағы № 204 орта мектептің
химия пәнінің мұғалімі
Турганбаева Асель Ануарбековна








Әйтеке би кенті, 2017 жыл

Алғы сөз
Жұмыс дәптері орта мектептегі органикалық химия пәнінің технологиялық
жобасы болып саналады және оқулықтың барлық тақырыптары бойынша
үйге берілетін тапсырмалардан, сызбанұсқаларды, кестелерді және
анықтамалық материалдарды оқып үйренетін сыныптағы жұм ыстарға
арналған жаттығулардан тұрады.
Құралдың мақсаты: оқушылардың сабақта және сабақтан тыс уақытта
іскерлігін ескере отырып, оқу - танымдық іс - әрекеттерін ұйымдастыру.
Ұсынылған құралмен жұмыс істеу мұғалімнің оқу үдерісін қарқындатуға;
жеке – дара бағыттап оқытуға мүмкіндік жасайды, бірінші деңгейде ең аз
шама ретінде жалпы білім берудің мемлекеттік стандартына (ББМС)
көзделген, органикалық химияға арналған оқу материалын игеруге кепілдік
береді.
Оқыту технологиясы – бұл оқу үдерісін технологиялық жоба негізінде
оқытуды ұйымдастыру; ол мұғалімдер мен оқушыларға жүз пайыздық
нәтижеге жететін, оқу үдерісінің барлық заңдылықтары мен табиғатын толық
сипаттайтын, белгілі саясатқа, тәртіпке және ережелерге сәйкес жасалған.

М А З М Ұ Н Ы
І тарау. Органикалық химияға кіріспе
1. Органикалық химия пәні........................................................................4
2. Химияны дамытудағы Қазақстандық ғалымдардың үлесі..................12
3. Органикалық қосылыстардың табиғаттағы және адам өміріндегі
маңызы.....................................................................................................14
ІІ тарау. Көмірсутектер
1. Алкандар..................................................................................................15
2. Циклоалкандар........................................................................................29
3. Алкендер..................................................................................................36
4. Алкадиендер............................................................................................44
5. Алкиндер.................................................................................................52
6. Арендер...................................................................................................61
7. Мұнай......................................................................................................71
ІІІ тарау. Оттекті органикалық қосылыстар
1. Спирттер.................................................................................................80
2. Альдегидтер............................................................................................88
3. Карбон қышқылдары.............................................................................95
4. Эфирлер...................................................................................................101
5. Сабын және синтетикалық жуғыш заттар............................................106
6. Моносахаридтер.....................................................................................113
7. Дисахаридтер..........................................................................................120
8. Полисахаридтер......................................................................................129
ІҮ тарау. Азотты органикалық қосылыстар
1. Аминдер...................................................................................................135
2. Нәруыздар (Белоктар).............................................................................140
3. Нуклеин қышқылдары.............................................................................144
Ү тарау. Синтездік жоғары молекулалы қосылыстар және
олардың негізіндегі полимерлер
1. Полимерлер..............................................................................................148
2. Пластмасса...............................................................................................153
3. Каучук синтезі..........................................................................................159
4. Химия және адам денсаулығы.................................................................162

№ 12
Метанның 5 молі жанғанда түзілетін көміртек (ІҮ) оксидінің (қ.ж.) көлемі:
Берілгені:



Шешуі:
Табу керек:




№ 13
Мына газдардың: а) метан; ә) этан; б) пропандардың ауа бойынша салыстырмалы тығыздықтарын табыңдар
Берілгені:




Шешуі:
Табу керек:





№ 14
Массасы 80 г метанның құрамындағы көміртектің массасын табыңдар
Берілгені:



Шешуі:
Табу керек:



№ 15
Құрамында алюминийдің үш массалық бөлігі және көміртектің бір массалық бөлігі кіретін заттың
молекулалық формуласын табыңдар
Берілгені:




Шешуі:
Табу керек:




№ 16
Алкан буының ауамен салыстырғандағы тығыздығы 2,48-ге тең. Алканның салыстырмалы молекулалық
массасы мен формуласын табыңдар:
Берілгені:




Шешуі:
Табу керек:

№ 17
Ауа бойынша салыстырмалы тығыздығы 2,41-ге тең, құрамындағы көміртектің массалық үлесі 85,7%,
сутектің массалық үлесі 14,3% болатын көмірсутектің қарапайым формуласын табыңдар
Берілгені:






Шешуі:
Табу керек:





№ 18
Массасы 4,4 г көмірсутекті жаққанда 13,2 г көмірқышқыл газы түзілді. Көмірсутектің қалыпты жағдайдағы
тығыздығы 1,96 г/л. Көмірсутектің молекулалық формуласын есептеңдер
Берілгені:





Шешуі:
Табу керек:





№ 19
Белгісіз алканды жағу үшін, осы көмірсутек буының көлемінен көлемі 8 есе артық оттек қажет. Осы
алканның молекулалық формуласын есептеп табыңдар
Берілгені:



Шешуі:
Табу керек:



№ 20
Пентанның жану реакциясының термохимиялық теңдеуі бойынша:
С5Н12 + 8О2 = 5СО2 + 6Н2О + 450 кДж/моль
333,5 кДж жылу алуға қажетті пентанның массасы мен көлемін (қ.ж.) есептеңдер
Берілгені:




Шешуі:
Табу керек:

№ 21
Массасы 4,1 г натрий ацетатын 5 г натрий гидроксидімен қосып қыздырғанда метанның қандай көлемі (қ.ж.)
бөлінетінін есептеңдер
Берілгені:




Шешуі:
Табу керек:




№ 22
Алкандардың келтірілген газдармен салыстырмалы тығыздықтарын тауып, кестені толтырыңдар:
№ Алкан Салыстырмалы тығыздығы
Ауа О2 Н2
1 СН4


2 С2Н6


3 С3Н8



№ 23
Түссіз А заты сарғыш түсті В газымен жарықтың әсерінен әрекеттесіп, С және Д газдарын түзеді. С газы
металл натрий қатысында А газының гомологы Е газын түзеді. Д газының судағы ерітіндісі лакмустың түсін
қызартады. Аталған А, В, С, Д, Е заттарын тауып, сипатталған реакция теңдеулерін жазыңдар.
Шешуі:









№ 24
Метан гомологының 1,4 литрін (қ.ж.) оттектің артық мөлшерінде жаққанда 4,5 г су түзіледі, жанған заттың
формуласы:
Берілгені:




Шешуі:
Табу керек:




№ 25
0,5 моль метаннан трихлорметан түзілу үшін қажет хлордың көлемі (қ.ж. литрмен)
Берілгені:




Шешуі:
Табу керек:

№ 26
0,65 моль метан мен 0,85 моль аргоннан тұратын қоспаның көлемі (қ.ж.)
Берілгені:





Шешуі:
Табу керек:






№ 27
Егер реакцияның шығымы 80% болса, 40 грамм метанды толық хлорлағанда түзілетін тетрахлорметанның
массасы
Берілгені:





Шешуі:










Табу керек:

№ 28
Массасы 90 грамм этан жанғанда түзілетін көміртек диоксидінің зат мөлшері
Берілгені:



Шешуі:
Табу керек:




№ 29
Шығымы 86% болса, 30 г көміртектен алынатын метанның көлемі (қ.ж.)
Берілгені:



Шешуі:
Табу керек:




№ 30
5 л метан мен 11 л оттек қоспасы қопарылғанда түзілетін көміртек диоксидінің көлемі (қ.ж.)
Берілгені:




Шешуі:
Табу керек:

№ 31
Көлемі 5 л пропан жану үшін қажет ауаның көлемі (оттектің көлемдік үлесі 0,2)
Берілгені:




Шешуі:
Табу керек:




№ 32
134,4 л (қ.ж.) метаннан және 3,5 моль этаннан тұратын қоспаны жағу үшін жұмсалатын (құрамында оттектің
көлемдік үлесі 20,94%) ауаның көлемі (м
3
, қ.ж.)
Берілгені:




Шешуі:
Табу керек:




№ 33
Қалыпты жағдайда 28 л метан алу үшін натрий ацетатымен әрекеттесетін натрий нидроксидінің массасы (г)
Берілгені:




Шешуі:
Табу керек:





№ 34
8,96 л (қ.ж.) пропанды толық жаққанда алынған өнімді ізбес суының артық мөлшерімен өңдеді. Сол кезде 40
г тұнба түзілсе, оның шығымы (%)
Берілгені:







Шешуі:














Табу керек:

№ 35
№ 2 зертханалық жұмыс
1 – жұмыс. Алкандардың жануы
Қажетті құрал – жабдықтар мен реактивтер:
Фарфор ыдыс, спиртшам, ұстағыш, гептан, парафин (балауыз)
Жұмыстың орындалуы:
Поместите в фарфоровые чашечки 2 мл гептана и 0.5 г парафина, подожгите. (Опыт выполняется под тягой).
Проследите за характером пламени. Напишите уравнения горения гептана и парафина. Наблюдения и
выводы запишите в журнал.
Нәтижесі:










2 – жұмыс. Алкандардың броммен әрекеттесуі.
Қажетті құрал – жабдықтар мен реактивтер:
Сынауықтар, тамшуыр, ұстағыш, бромды су, гептан, циклогексан
Жұмыстың орындалуы:
Налейте в две пробирки по 1 мл бромной воды. В одну пробирку добавьте 1 мл н- гептана, в другую – 1 мл
циклогексана. Встряхните содержимое пробирок. Наблюдения и выводы запишите в лабораторный журнал.

Нәтижесі:

3 – жұмыс. Алкандардың калий перманганаты ерітіндісімен әрекеттесуі.
Қажетті құрал – жабдықтар мен реактивтер:
Сынауықтар, ұстағыш, тамшуыр, калий перманганат (марганцовка), гептан, циклогексан.
Жұмыстың орындалуы:
В две пробирки налейте по 1 мл раствора перманганата калия. В первую пробирку добавьте 1 мл гептана, а
во вторую – 1 мл циклогексана. Встряхните пробирки. Наблюдения и выводы запишите в лабораторный
журнал.
Нәтижесі:










4 – жұмыс. Метанның алынуы.
Қажетті құрал – жабдықтар мен реактивтер:
Спиртшам, сынауық (түтікшелі бекітілген), ұстағыш, тамшуыр, натрий ацетаты, натрий гидроксиді мен
кальций оксидінің қоспасы, су
Жұмыстың орындалуы:
Пробирку с газоотводной трубкой, в которую помещена смесь ацетата натрия и натронной извести (смесь
гидроксида натрия и оксида кальция), нагрейте в пламени горелки до тех пор, пока не начнёт выделяться
газ. (Чтобы увидеть выделение газа, опустите газоотводную трубку в пробирку с 2 мл воды). Подожгите газ.
Докажите что выделяющийся газ – алкан (опыты 2 и 3). Уравнение реакции образования метана из ацетата
натрия.
CH3COONa + NaOH Na2CO3 + CH4
Нәтижесі:















Рефлексия: