III деңгей өзгерістер туралы есеп

Оқыту мен оқуда өзгеріс енгізілгенін және ол басқарылғанын растайтын тізбектелген сабақтар топтамасы өткізілгені туралы рефлексивтік есеп

Қазақстан Республикасының педагог қызметкерлерінің біліктілік арттыру деңгейлі бағдарламасының Үшінші (базалық) деңгей бағдарламасын толық зерделеп, меңгердім. Мен осы курстың тәжірибелік кезеңіндегі оқушылармен өткізген тізбектелген сабақтар топтамасын жоспарлау барысында 7 сыныбының әдебиет сабағын тақырыптық-күнтізбелік жоспарға сәйкес С.Мұратбековтың «Жусан иісі» әңгімесі мен Қ.Мырза Әлінің «Кәрі қыран» өлеңі тақырыбына алдым. Бұл сыныпқа өзім сынып жетекші болғандықтар, сабақтарымда айтарлықтай кедергіге ұшырамаймын деп ойладым. Бұл сабақтардағы менің мақсатым сабақтарымда жеті модульді ықпалдастырып жаңаша сабақ жүргізу, оқу барысына өзгеріс енгізу. Осы мақсаттың жүзеге асырыла бастауының бірден-бір себебі – осы сындарлы оқыту теориясы деп ойлаймын. Сындарлы оқытуды жүзеге асыруда бағдарламада (МАН-да 4-бет) кертірілген жеті модульді сабақта ықпалдастырудың маңызы өте зор екеніне көз жеткіздім. Сындарлы оқытуға негізделген сабақтар оқушыларға өз бетінше білім алуға мүмкіндік береді.Оқушылардың өз ұстанымдары мен білімдері жайында ойланып, сұрақтар қойып, білімінтолықтырып, белгілі бір тақырыпты оқып білуде өз түсінігін өзгертуге мүмкіндік береді. Оқытудың бұл түрінде оқушылар маңызды рөл атқарады. Олар құрбы-құрдастарымен тығыз қатынаста болып, белсенді түрде білім жинақтайды, яғни сыныпта диалогтік оқыту жүзеге асады.Мерсер мен Литлтон айтқанындай сабақта диалог оқушылардың қызығушылықтарын арттырады (МАН 38-бет). Білім беру мен оқытудың бүгінгі таңдағы әдіс-тәсілдері мұғалімнің күнделікті тәжірибесімен, кәсіби шеберлігімен өзара байланысты екендігін түсіндім. Мен бұл сабақтарымды жоспарлағанда оқушылардан мынадай сұрақтардан тұратын сауалнама алдым.Сізге әдебиет пәні ұнайды ма? Әдебиет пәнінен мұғалім сізге көмектеседі ма? Әдебиет пәнінде қиындыққа тап болдың ба? Әдебиет пәні мұғалімімен қарым-қатынасың жақсы ма? Әдебиетпәніндегі қолданылатын әдіс-тәсілдер саған ұнайды ма? Әдебиет пәнінен көмекке мұқтажсың ба? Әдебиет пәніне қызығасың ба? Топтық жұмыстар саған ұнайды ма? Әдебиет сабағында жалған мадақтаулар айтылады ма? Болашақта қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі болғың келе ме? Сауалнама нәтижесін қарастыра келе мен әрбір оқушының өз ойын анықтадым. Алпыс пайыз оқушылар соңғы сұраққа «иә» деп жауап беріпті. Оқушы бұрын тек тыңдаушы ғана болса, қазір ол зерттеуші, ізденуші, өз ойын дәлелдеуші болып табылады. Керісінше мұғалім бағыт беруші, көшбасшы, ұйымдастырушы болып табылады. Ақпараттық- коммуникациялық технология оқушыларға ғылыми ұғымдарды түсінуді және олардың қабылдауын , түсінуін жеңілдетуге мүмкіндік беріп, мұғалімдерге сабақ беруде көмектесетін маңызды құрал.(МАН 54-бет) . Мен тізбектелген сабақтарымда Ақпараттық-коммуникациялық технологияны қолдануға барынша назар аудардым. Сонымен бірге, бағалауға аса назар аудардым, қолайлы оқу үшін адамдарға кері байланыс пен мадақтау қажет, сондықтан бағалау ізгі болуы керек.(МАН 30-бет). Бірінші сабақтың тақырыбы- С.Мұратбековтың «Жусан иісі» әңгімесі еді. Сабақ барысында ынтымақтастық атмосферасын орнату мақсатында «Қошемет» әдісін қолдандым.Оқушылар қима қағаздарға өзі қалаған оқушыға қошемет сөз жазды. Ең көп қошемет алған оқушыға сыныпта қол соғып қошемет көрсетілді. Егер мұғалім мен оқушының білім игеруді бастау нүктесі өзара үйлеспейтін болса, онда оқуда табысқа жету күмәнді болады (МАН 27-бет). Топтарға ай аттары арқылы біріктірдім. Топтарқа біріктіргенде алдыма мынадай мақсат қойдым. Сыныптағы А деңгейлі оқушыларымның әр топқа түсуін жоспарладым. Өйткені олар топта көшбасшылық етіп, өзгені оқытады. Бір топта А, Б, С деңгейлі оқушылар болуына назар аудардым. Мерсер (2005) құрдастар тобындағы өзара қарым-қатынас оқуда маңызды рөл атқаратынын көрсетті (МАН 23-бет). Мұндай топтарда ЖАДА жақсы жүзеге асады. «Оқушы-оқушы» және «мұғалім-оқушы» жағдайындағы қарым-қатынас түсінікті дамытып, мағынаны ашудың елеулі бөлігін құрайды.(МАН 23-бет). Үй тапсырмасын сұрау мақсатында «Зияткерлік добы» әдісін қолдандым. Оқушылар үй тапсырмасы бойынша доп лақтыра отырып, бір-біріне құрақтар қойды. Кейбір оқушылар қойылған сұрақтарды қайталады. Бұл олардың сұрақ қою техникасының дамымағандығын көрсетті. Керісінше А деңгейлі оқушыларым мен күткеннен де тиімді сұрақтар қойды. Бұл тұста оқушылардың тақырыпты түсінуіне қол жеткізу үшін сұрақтардың екі түрін: төмен дәрежелі және жоғары дәрежелі сұрақтарды қолданады деген пікір бар (МАН 40-бет).Үй тапсырмасын пысықтау мақсатында «Сұрақ-жауап» әдісін қолдандым. Әр топқа өзім дайындап келген сұрақтарды қойдым. Екінші топтың жауабын қарастыратын болсам, менің Қ. Бекқожиннің қандай шығармалары қазақ театрында қойылып табыстар әкелді? деген сұрағыма О есімді оқушым «Гималай»,депжылдам жауап берді. Мұнан мен ол оқушының ойлау қабілетінің жылдамдығын байқадым.Олар жоспарлауға көп уақыт жұмсауы мүмкін, бірақ жоспарды тез жүзеге асырады (МАН 65-бет). Бұл тұста «Қара жәшік» ішіндегі жұмыстағы сұрақтың тиімді қойылуы жүзеге асты (МАН 53-бет).Үй тапсырмасын әбден пысықтап болған соң, топтар бірін- бірі түстер арқылы ауызша бағалады. Сабақтың тақырыбын ашу мақсатында Ақпараттық-коммуникациялық технологияны пайдаланып көрсетілім көрсеттім. Оқушыларға сапалы білім беру үшін ақпараттық технологияны — ноутбукті, проектрді қолдану арқылы білім берсе, біріншіден, оқушылардың білім алуға қызығушылығы арта түсетіні анық, екіншіден, мұғалім уақытты тиімді пайдалана алады. Осы мақсатта  сабақтарымда оқушыларға   керекті мәліметті проектрді пайдалана отырып, жазушы туралы көрсетілім көрсеттім. Оқушылар көрсетілімді қызыға отырып көрді, білім алуға қызығушылықтары артты деп ойлаймын. Ақпараттық –коммуникациялық технология- оқушыларға ғылыми ұғымдарды түсіндіруді және олардың қабылдауын, түсінуін жеңілдетуге мүмкіндік беріп, мұғалімдерге сабақ беруде көмектесетін маңызды құрал болып отыр (МАН 54-бет). Жаңа сабақты меңгерту мақсатында «ДЖИГСО» әдісін қолдандым. Топтарға берілген тақырыпты бөліп бердім. Одан әрі топта оқушылар өздері бөлісіп алды. 1- топтағы С есімді оқушыма А есімді оқушымөзі оқып, түсіндіріп беріп жатқанын байқадым. Мұғалімге арналған нұсқаулықтағы бесінші мәселе жүзеге асты деп ойлаймын, оқушылардың бірін-бірі оқытуына мүмкіндік бердім(МАН 29-бет). Бұл тұста менжаңа тақырыпты өзім түсіндіріп отырмай, өз бетімен білім алуға жағдай жасап, бағыттаушы болдым.Мұғалімдер білім мен зерттеу үдерістерін басқармай, бағыттап отыру үшін өздерінің рөлдерін қайта қарауы керек (МАН 44-бет). Жаңа сабақты сұрау мақсатында «Тізбектегі оқиға» әдісін қолдандым. Бұл әдісті қолданарда менде іс-әрекетке дейінгі және іс-әрекет барысындағы толғаныс болды. Өйткені бұл әдіспен оқушылар енді танысып отыр еді. Әр топ өздері әңгімені оқиға желісімен тізбектеп айтып берді. Сұрақтар қойып талқыланды.Оқу пирамидасында талқылауда оқушылар 50% есте ақтап қалады делінген(МАН 28-бет).Топта Мерсердің зерттеушілік әңгімесі жүзеге асты. Оған дәлел оқушылар ақылға қонымдымәлімет ұсынды, идеяларды пайдалы деп санады (МАН 39-бет).Сабақты пысықтау мақсатында «Сұрақтар шеңбері» әдісін алдым. Өйткені бұл әдіс көп уақытты алмайды және оқушыларды жаңа сабақ бойынша тиімді сұрақ қоя алуына дағдыландырады. Оқушылар шеңбер құрып, ретімен бір-біріне сұрақ қойды. Әңгіме кім жайында деп ойлайсың? деген сияқты.Осы сәтте мен кедергіге ұшырадым. С есімді оқушым дұрыс емес сұрақ қойды, А деңгелі Ұ есімді оқушым сұрақты түзетті. ЖАДА жүзеге асты.Выготскийдің пікірінше, оқушылар нақты мақсаттарды көздеген, көбірек білетін жандармен әлеуметтік қарым-қатынас нәтижесінде ойлау және сөйлеу дағдыларын дамытады (МАН 22-бет). Диалог қарқынды жүрді деп ойлаймын, Барнс (1971) тіл көбірек қолданылса, оқушылардың оқуына соншалықты әсер ететінін айтады (МАН 38-бет). Сабақты қорытындылау мақсатында «Миға шабуыл» әдісін қолдандым. Әр топқа өзім дайындап келген сұрақтарды қойдым. Әңгімеде қай кездерді суреттеген? Сияқты сұрақтар қойдым. Сыныпта сабаққа қызығушылық пен сұраққа жауап беруге талпыныс байқалды.Оқушылардың жауаптарына қарай ауызша бағалау мен мадақтауды жүзеге асырып отырдым(МАН 30-бет).О. Ұ есімді оқушыларым ҰОС кездерін суреттеген деп құрбыларына қарағанда жылдам жауап берді. Олардың есте сақтау қабілеттерінің жоғары және ойлау қабілеттерінің жылдамдығын байқадым. Фриманның талантты және дарынды оқушылардың сенімді өлшемдері (МАН 65-бет). Кері байланыс алу мақсатында смайликтерді пайдаландым. Оқушылар стикерлерге кері байланыс жазып смайликтерге жапсырды. «Қара жәшік» ішіндегі жұмыстың кері байланысты қамтамасыз етуі жүзеге асты (МАН 53-бет).Топтар бірін-бірі түстер арқылы бағалады, топ басшылары өзін және өзгелерді бағалау парағы арқылы бағалап отырды. Өздерін және өзгелерді бағалау оқушыларға ұнады, олар барынша қадағалап отырды. «Қара жәшік» ішіндегі жұмыстың сыныптасын және өзін-өзі бағалау іске асты (МАН 53-бет).Екінші сабағымда ынтымақтастық атмосферасын құру мақсатында шаттық шеңберін құрғыздым, оқушылар бір сөзбен алғыс айтты. Топқа біріктіру мақсатында «Менің сүйікті жемістерім» әдісін қолдандым. Топқа біріктіруде үш А деңгейлі оқушымның әр топқа түсуін жоспарладым. Олар топтарында көшбасшылық жасап, топты алға тартады.Мерсер (2005) құрдастар тобындағы өзара қарым-қатынас оқуда маңызды рөл атқарады(МАН 23-бет). екінші сабағымда үй тапсырмасын сұрау мақсатында «Кір жаятын жіп» әдісін қолдандым. Әр оқушыға бір сұрақтан іліп қойдым. Оқушылар біртіндеп жауап берді.С деңгейлі оқушым Әңгімедегі басты кейіпкер кім? деген сұраққа «Аян» деп жауап берді.Бұл дұрыс жауап еді, мен өте жақсы деп ауызша бағаладым.Мұғалімдер ауызша және жазбаша бағалай алады(Александр 2001) (МАН 49-бет).Сонымен бірге мен диалогтік оқытуға баса назар аудардым. Сол мақсатта мен үй тапсырмасын пысықтауда «Серпілген сауал» әдісін қолдандым.Онда мен Аян туралы не айта аласыңдар? Сендердің қосарларың бар ма? Аян туралы тағы да не айтуға болады? деген сұрақтарды үш топқа кезектеп қойдым. Нәтижесінде сыныпта диалогтік оқытуды жүйелі түрде жүргізе алдым.Мерсер(2000)сипаттағандай, бірлесіп ойлау оқушылармен диалог құру арқылы іске асады(МАН 39-бет).Жаңа сабақты меңгерту, ашу мақсатында «Жусан иісі» әңгімесін тыңдаттым. Оқушылардың қаншалықты тыңдағанын білу мақсатында «Дара диаграмма» әдісін қолдандым. Оқушылар топтасып Аян бейнесіне диаграмма жасады.Оқушылар зерттеушілік әңгімеге тартылғанда өз ойларын дауыстап айтады, болжамдар ұсынып, талқылады(МАН 39-бет).Оқушылар тапсырманы орындау барысында сын тұрғысынан ойлай алды.Сын тұрғысынан ойлау «ойлау туралы ойлану» деп сипатталған.(МАН 43-бет).Сабақты пысықтау мақсатында «Кейіпкерлер әлемі» әдісін қолдандым. Оқушылар кейіпкерлерді талдап, оларға өз ойларын қосты.Бірінші топ оқушылары кейіпкерлерді ретімен келтіріп, өз ойларын анық қосып, ойларын ашық жеткізе алды.А деңгейлі оқушыларыма бұл әдіс қатты ұнағанын айтты.Олардың күрделілікке сүйіспеншілігін байқадым(МАН 65-бет). Екінші сабағымда ең ұнаған тұсы «Сұрақтар баспалдағы» әдісі болды. Бұл әдісті сабақты қорытындылау мақсатында қолдандым. Топтар әр баспалдақтағы сұрақтарға жауап беріп жарысты, оқушыларға өте ұнады. Екінші топта екі А деңгейлі оқушым болғандықтан, олар жылдам болды.Басқаларға қарағанда олардың ойлау қабілеттері жақсы ұйымдастырылған,олар оқуда және проблемаларды шешуде балама шешімдерді көріп қабылдай алады (МАН 65-бет). Кері байланыстың сабақта маңызы зор екенін түсіндім, сол мақсатта «Тілек ағашы»әдісін қолдандым. Оқушылар стикер арқылы өз ойларын жазды. Бағалау ізгі болуы үшін оқушылармен критерийлерді талқыладым(МАН 53-бет).Топ басшылары бағалау парағы арқылы өзін және өзгелерді бағалады.Өзім сабақтың басынан соңына дейін қадағалауды күшейттім.Оқушылардың сұрақтарға берген жауаптарын бақыладым.(МАН 51-бет).Үшіншісабағымда ынтымақтастық атмосферасын орнату мақсатында «Ең керемет оқушы» әдісін қолдандым. Қобдишаға «өзің» деп жақылған қима өағаздарда салып, оқушыларға таңдаттым, оларға бірдей ашып, бірдей оқуды ұсындым. Сол сәтте оқушыларға өте қызық болды.Мен олардың тең құқылы серіктес,әрқайсысы құнды екенін түсіндіргім келді.Үй тапсырмасын сұрау мақсатында қолданған «Тұжырым картасы» әдісі сәтті болды.Топтар жарысып орындады.Ең оңтайлы тәсіл-балалардыөз тәжірибесіндегі дәлелдерге мән беруге ынталандырады (МАН 43-бет).Алтыншы мәселе жүзеге асты.Белгілі бір уақыт ішінде жұмыс істеуге арналған материалдың көлемі шектеулі болуы керек (МАН 30-бет). Үй тапсырмасын пысықтау мақсатында «Конверттегі сұрақ» әдісін қолдандым. Топтар конверттеріндегі сұрақтарға жауапберді.Сыныптағы диалог жүзеге асты.Ғылыми зерттеу нәтижелері сабақта диалогтің маңызыды рөл атқаратынын көрсетті.(Мерсер мен Литлтон(2007) МАН 38-бет). Жаңа сабақты меңгерту мақсатында «ДЖИГСО» әдісін қолдандым. Оқушылар топтық жұмысқа әбден төселген. Мерсер (2000) сипаттағандай, білімді бірлесіп алуда немесе «пікір алмасу» барысындабарысында тең құқылы серіктестер болып табылады.Бірлесіп ойлау оқушылармен диалог құру арқылы іске асады (МАН 39-бет). Жаңа сабақты сұрау мақсатында «Кластер» әдісін қолдандым.Бірлескен оқу жүзеге асты, оқушылар арасындағы тығыз қарым-қатынас негізінде ұйымдастырылып, оқыту үдерісіне қатысушы әрбір жеке тұлғаның жеке үлесі мен қабілеті мойындалады (МАН 86-бет). Бұл әдіс оқушыларға таныс болғандықтан сәтті болды. Үшінші топта Б деңгейлі оқушым топпен келіспей отырды. С деңгейлі оқушылар айтылған пікірлермен механикалық түрде келісіп отырды. Қадағалау барысында байқағаным Адеңгейлі Ұ есімді оқушым өз ойын дәлелдеп, ақылға қонымды мәлімет ұсынды. Осы ретте Мерсердің үш әңгімесі де жүзеге асты.Әңгімелесу оқушының ажырамас бөлігі болып табылады және оның үш түрі бар (МАН 39-бет). Сабақты пысықтау мақсатында қолданған «Қабырғадағы рөл» әдісім өзіме де оқушыларға да ұнады және идеяны анықтауда тиімді әдіс болды. Топта оқушылар қыран бүркіттің суретін салып, ішіне өлеңдегі негізгі ойды жазса, сурет сыртына бүркіт туралы жалпы мәліметтер жазды.Бұл тапсырманы орындау барысында оқушылар михай Чиксенмихай айтқанындай бір ағынға түсті.А деңгейлі оқушыларда зерігу, С деңгейлі оқушыларда зерігу болған жоқ (МАН 28- бет).Екінші топтағы оқушылардың іс- әрекеттері жылдам болды, өйткені Б есімді оқушым суретті шебер және жылдам салды. А есімді оқушым мәліметті жаза бастағанда, келесі оқушылар өз ойларын жазып үлгерді.Оқушылар тапсырманы орындау барысында мәселелерді шешу мақсатында ой бөлісті.Александердің тәжірибеде зерттелген білімді игерудің бес үлгісіндегі талқылау мен диалог іске асты (МАН 45-бет).Сонымен бірге,А деңгейлі оқушым бүркіттің өзі батыл құс деп ең жақсы түсініктемені ұсынды.Оқушылардың сын тұрғысынан ойлауындағы ұтымдылық пен пайым, тәртіпті байқадым (МАН 47-бет). Жаңа сабақты қорытындылау мақсатында «ТВ-биго» әдісін қазаөи нақышта қолдандым. Бұл әдіс өзіме де жаңалық болды. Мен дәстүрлі сабақта тек сұрақ-жауап әдісі десем, енді сол сұрақтар қою мақсатындағы көптеген әдіс бар екенін білдім.Мен бұл әдісте қоржынға сұрақтар салып, біреуін ғана алып, жауап берулерін айттым.Оқушыларға өте қатты ұнады. Олар таласып сұрақтарды ала бастады.Сұрақтар жаңа сабақтан қойылғандықтан С деңгейлі бір оқушым жауап бере алмай қалды. Мен ұсы тұста сұрақты басқаға бағыттауды қолдандым (МАН 40-бет). Кері байланыс алу мақсатында «Бағдаршам » әдісін қолдандым. Оқушылар стикерлерге кері байланыс жазып бағдаршамға ілді. Блэк пен Уильямның «Қара жәшік» ішіндегі жұмысының кері байланысты қамтамасыз етуі іске асты (МАН 53-бет) Бағалау ізгі болуы үшін сабақта қадағалауды күшейттім.Топтар бір-бірін ауызша бағалады, топ басшылары бағалау парағы арқылы өзін және өзгелерді бағалады.Оқушылармен бірге критерийлерді талдадым.(«Қара жәшік» ішіндегі жұмыс МАН 53-бет).

Қорыта келе, мен осы тізбектелген сабақтарды өте жүріп, тек оқушыларыды өзгертпегенімді, олармен қоса өзімде де өзгерістер болғанын байқадым. Ең бастысы нені оқыту? қалай оқыту? керектігін түсіндім.Сабағыма қол жетімді мақсат қойып, тиімді әдіс-тәсілдерді жүйелі түрде қолдана білуді үйрендім. Нақтарақ айтар болсам, әдіс-тәсілдер қорым көбейттім. Тиімді сұрақ қойып, оқушыларды сыни олата алдым. Оларды тек оқулықпен шектеп қоймай, ақпараттық-коммуникациялық технологияны пайдалана отырып, оқушыларға тың деректек көрсетіп отырдым, бұл оларды ынталандырып, әрбір сабаққа ерекше қызығушылықтарын арттырды. Оқушылар белсенді болуы үшін мұғалімде белсенді болуы керек екенін түсіндім.

Оқыту мен оқуда өзгеріс енгізілгенін және ол басқарылғанын растайтын тізбектелген сабақтар топтамасы өткізілгені туралы рефлексивтік есеп