Инклюзивті білім беру

Инклюзивті білім

Асанова Әсем

Дефектолог-логопед

Қызылорда облысы, Жаңақорған ауданы

№56 жалпы орта мектеп

Инклюзивтік білім беру дегеніміз – жалпы білім беретін мектептерде мүмкіндігі шектеулі бала мен басқа да әлеуметтік қорғалатын топтарға жататын оқушыларға өзгелермен теңдей білім беру, соған жағдай жасау, әлеуметтік ортадан оқшауламау.

Инклюзивті білім беру жүйесінің Қазақстанда алғаш дамуы 90-шы жылдардың ортасында жүзеге асырыла бастады. Қазіргі таңда біздің мемлекетімізде инклюзивтік білім беру үдерісін жүзеге асыруға қарасты заңдар қарастырылған. Мүмкіндіктері шектеулі балаларды әлеуметтік бейімделуін жетілдіру мақсатында халықаралық құқықтық актілер қабылданды және ратификацияланды, олар “Бала құқықтары туралы Конвенция” (1989), “Білім беру” және “Мүгедектердің құқықтарының тепе-теңдігін қамтамасыз ету туралы ережелер” (1993), білім алуда ерекше қажеттіліктері бар балаларға арнайы білім беру және жағдайын реттеу үшін “Саламандық декларация” (1994) [1].

Мемлекетіміз мемлекеттік білім беруді дамытудың 2010-2020 жылдарға арналған бағдарламасында бірінші рет инклюзивті білім беру мәселелері талқыланды. Бұл жоба қазіргі таңда біртіндеп қолға алынып келе жатыр. Осы жоба аясында еліміздегі кейбір мектептерде эксперименттік түрде 2011 жылы Алматы қаласының «Дыбыс» қоғамдық бірлестігіндегі 2 мектепке енгізген.

Қоғамда мүмкіндігі шектеулі балалардың дәрежесіне қарап оқыту, яғни нашар қабылдайтын балаларды өз деңгейіне қарай оқыту әр деңгейді бөліп оқыту қарастырылған. Білім берудің бұл түрінде мүмкіндігі шектеулі балалардың өз-өзіне сенімі артады, ол қоршаған ортадағы адамдар тарапынан өзіне қолдау бар екенін сезінеді, бұл баланың өзі бағалай білуіне, қоршаған ортасына сүйіспеншілікпен қарауына, өзін қоғамның толыққанды мүшесі ретінде сезінуіне жол ашады [3].

Қорыта келгенде соңғы кездері Қазақстанда дамуында ақыл ойы және дене ауытқулары бар балаларды жалпы білім беретін мекемелерге оқыту тәжірибесі қалыптасу жолында. Жалпы білім беретін бағдарлама бойынша мектептерде оқытылатын мүмкіндігі шектеулі балалар арнайы педагог, психолог, әлеуметтік педагогтің қолдауынсыз білім алуда. Жалпы мектептердің психологтары мен мұғалімдері мүмкіндіктері шектеулі балалардың олардың білім алу қажеттіліктеріне білікті көмек көрсете алмайды. Нәтижесінде балалар оқытудың бірінші сатысынан ақ қиыншылықтарға тап болады.

Инклюзивті білім беру жүйесін енгізу үшін ең бірінші мектеп пен отбасының, мектеп пен баланың қарым-қатынасын жақсарту мақсатында арнайы бағдарламалар жүргізілуі қажет. Демек, мүмкіндігі шектеулі баланың және жасөспірімдердің білім беру және әлеуметтік қажеттіліктерін бағалау, баланың мүмкіндік деңгейіне сәйкес мектеп қажетті құрал-жабдықтарымен қамтамасыз етуге міндетті. Сонымен қатар арнайы психологтың қалыпты деңгейдегі және мүмкіндігі шектеулі баланың ата-аналарымен тікелей жұмыс атқару қажет.