Интегративті процестердің халықаралық және отандық құқықтық нормативтік негіздері

ҚР Білім және Ғылым министрлігі

М.Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университеті

Педагогика факультеті

СӨЖ

Тақырыбы: Интегративті процестердің халықаралық және отандық құқықтық нормативтік негіздері

Орындаған:Джылқыбай А.А.

Тобы:ПМНО-19к

Петропавл қ.

2021 жыл

Қытай

•Қытай Халық Республикасының «Мүгедектерді қорғау туралы» заңында (1990 ж.) 

1982 жылы қабылданған (және кейінірек түзетілген) Қытай Халық Республикасының Конституциясы мүгедектерді қорғауды қамтамасыз етті;

•1986 жылы «Жалпыға міндетті білім туралы» Заң әр балаға тоғыз жасқа ақысыз құқық беруді міндеттеді халыққа білім беру: алты жыл бастауыш мектеп және үш жыл орта мектеп;

•2007 жылы Қытайда Біріккен Ұлттар Ұйымының Мүгедектердің құқықтары туралы конвенциясына қол қойылды және мүмкіндігі шектеулі балаларға білім берудің кеңейтілген мүмкіндігі туралы айтылды;

•1990 жылы «Мүгедектерді қорғау туралы» заңда мүгедектерге қамқорлық жасау үшін жауапкершілік отбасылар мен қоғамға жүктеледі деп көрсетілген;

•2002 жылы Денсаулық сақтау, қоғамдық қауіпсіздік және азаматтық істер министрліктері мен Қытай мүгедектер федерациясы алғашқы ұлттық психикалық денсаулық жоспарына (2002-2010) қол қойды;

•2004 жылы Психикалық денсаулықты одан әрі нығайту туралы ұсыныс қабылданды және онда психологиялық мәселелерге араласу, психикалық бұзылыстарды емдеу және мүгедектердің құқықтарын қорғау тәсілдері айқын көрсетілген;

•2012 жылы «Психикалық денсаулық туралы» Заң психикалық денсаулық қызметтерін стандарттады, ауруханаларда кеңес беру қызметтері болуын талап етті және адамдарды психиатриялық палаталарда олардың еркіне қарсы емделуден қорғады;

Ұлыбритания

•Ұлыбритания инклюзия тәжірибесін таратудың заңнамалық базасын қамтамасыз ету жолымен жүріп келеді. Алғаш рет «арнайы білім беру қажеттіліктер» ұғымы елдің білім беру жүйесіне қатысты 1978 жылы арнайы комитеттің баяндамасында құрастырылды, онда оқушылардың арнайы білім алу қажеттіліктерін анықтау бойынша нақты процедура көрсетілді;

•Ұлыбританияда білім туралы Актінің қабылдануы (1981) жергілікті басқару органдарының арнайы мектептерді жабу және дамуында ауытқуы бар барлық балаларды жалпы білім беретін мектепке интеграциялау туралы бастамасына әкелді. 1981 жылдан бастап мемлекеттік саясат интеграцияға бағытталған;

•Арнайы білім беру қажеттіліктерін ресми анықтау мен бағалау механизмі мен процедурасының әрі қарай дамуы, «Кодекс практики» (1994) арнайы құжатында өзінің жалғасын тапты;

•Британияда 2001 жылы ерекше білім беру қажеттіліктері мен мүгедектігі бар адамдарға білім беру туралы заңның қабылдануы, инклюзивті білім беру идеясы мен тәжірибесінің логикалық жалғасына айналды. Заң арнайы білім алу қажеттіліктері бар балалардың жалпы мектепте білім алу құқығын қамтамасыз етуді күшейтті;

Италия

•1971 жылы Италияда ерекше қажеттіліктері бар балаларды жалпы білім беретін мектепте оқыту құқығы туралы бірінші Заң пайда болады. 1977 жылы мұндай оқытуды ұйымдастырудың белгілі нормативтерін құрастырған Заң қабылданды:

- сыныптағы балалардың ең көп саны – 20;

- дамуында ерекшеліктері бар балалардың сыныптағы ең көп саны – 2;

- мүмкіндігі шектеулі балаларды қолдау бойынша арнайы іс-шаралар, сыныптағы сабақтың мазмұнына «енгізілген»;

•1997 жылы Италияда дискриминация туралы Заң қабылданды, содан кейін ерекше қажеттіліктері бар 160 мың бала жалпы білім беретін мектептерге ауыстырылды, олардың мыңға жуығының дамуында ауытқуы бар;

Щвеция

•Швеция.Швеция инклюзивті білім беру идеясының дамуы табысты жүргізілетін елдердің бірі болып саналады. Интеграцияға бағыт алу бұл елде 1969 жылы басталды, бұл кезде Швецияда соған сәйкес үкіметтік құжат пайда болды;

•1980 жылы Швеция дамуында ауытқуы бар балаларды оқытуды ұйымдастырудағы тұғырлардың өзгерісін тіркеген оқу жоспарын қабылдады;

•1989 жылы орта білім туралы жаңа Заң қабылданды, ал 1990 жылдан бастап – коррекциялық педагогтарды оқытудың арнайы бағдарламасы қайта қарастырылды;

Қазақстан

«Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы» 2002 жылғы 8 тамыздағы № 345-II ҚР Заңы;

•«Қазақстан Республикасында мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы» 2005 жылғы13сәуірдегі № 39-III ҚР Заңы;

• «Кемтар балаларды әлеуметтік және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау туралы» 2002 жылғы 11 шілдедегі № 343-II ҚР Заңы;

• «Қазақстан Республикасында мүгедектігі бойынша, асыраушысынан айырылу жағдайы бойынша және жасына байла-нысты берілетін мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылар туралы» 1997 жылғы 16 маусымдағы № 126 ҚР Заңы;

• «Қазақстан Республикасындағы сәулет,қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы» 2001 жылғы 16 шілдедегі 242-II ҚР Заңы;

• «Арнаулы әлеуметтік қызметтер туралы» ҚР Заңы, 07.10.2012 ж. берілген өзгерістерімен және толықтыруларымен;

• «Ақыл-есі кеміс балаларға арналған интернат үйлері, психоневрологиялық интернаттар, қарттар мен мүгедектерге арналған жалпы үлгідегі интернат үйлері ұсынатын тауарлар мен қызмет көрсетулерді сатудан түсетін қаражатты пайдалану ережесін бекіту туралы» 2000 жылғы 15 мамырдағы №719 ҚР Үкіметінің қаулысы;

• ҚР Денсаулық сақтау министрінің(ДС) «Бүлдіршін жастағы балалардың есту қабілетінің бұзылуы скринингін және диагностикалауды ұйымдастыру ережесін бекіту туралы» 2009 жылғы 28 қыркүйектегі № 478 бұйрығы;

• «Скрининг ұйымдастыру ережесін бекіту туралы» ҚР Денсаулық сақтау министрінің

2010 жылғы 9 қыркүйектегі бұйрығы;

•«Бүлдіршін жастағы балаларда психикалық-дене бұзылыстары скринингін ұйымдастыру ережесін бекіту туралы» ҚР Денсаулық сақтау министрінің 2003 жылғы 29 қаңтардағы;

№ 83 бұйрығы

• «Мүгедектіоңалтудыңжекебағдарламасын әзірлеу ережесін бекіту туралы» ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің (ЕжХӘҚМ) 2004 жылғы 7 желтоқсандағы № 286-ө бұйрығы;

•«Арнайы білім беру ұйымдары түрлерінің қызметін регламенттейтін нормативтік құқықтық актілерді бекіту туралы» ҚР Білім министрінің (БМ) 2004 жылғы 3 қыркүйектегі № 712 бұйрығы;

•« П с и х о л о г и я л ы қ - м е д и ц и н а л ы қ -педагогикалық консультация қызметін ұйымдастыру тәртібі туралы ережені бекіту туралы» ҚР Білім министрінің 2004 жылғы 14 қыркүйектегі № 744 бұйрығы;

•«Оқушыларды аттестациядан өткізу әдістемесі ережесін бекіту туралы» ҚР Білім министрінің 2004 жылғы 2 наурыздағы № 166 бұйрығы«Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы» 2002 жылғы 8 тамыздағы № 345-II ҚР Заңына сәйкес мүгедектігі бар балалар дені сау балалармен тең өздерінің қадір-қасиетін қамтамасыз ететін жағдайларда толымды өмір сүру құқығына ие, білім алуға,мамандық таңдауға, шығармашылық және қоғамдық қызметке қатысуға, сондай-ақ медициналық-әлеуметтік көмек алуға құқылы. Мемлекет медициналық, құқықтық, әлеуметтік-экономикалық қызметтерден тұратын кешенді қызмет ұсыну арқылы мүгедектігі бар балаларға қолдау көрсетеді.«Қазақстан Республикасындағы мүгедектерді;әлеуметтік қорғау туралы» 2005 жылғы 13 сәуірдегі № 39-III Қазақстан Республикасының Заңы да мүгедектігі бар адамдардың дәл осылай Конституцияда және басқа заңнамалық актілерде бекітілген әлеуметтік-экономикалық және жеке құқықтар мен бостандықтарға толықтай ие екенін көрсетеді;

•«Ақыл-есі кеміс балаларға арналған интернат үйлері, психоневрологиялық интернаттар, қарттар мен мүгедектерге арналған жалпы үлгідегі интернат үйлері ұсынатын тауарлар мен қызмет көрсетулерді сатудан түсетін қаражатты пайдалану ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы (2000 жылғы 15 мамырдағы №719);

•«Арнайы білім беру ұйымдары түрлерінің қызметін регламенттейтін нормативтік

құқықтық актілерді бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің бұйрығы (2004 жылғы 3 қыркүйектегі № 712);

•«Психологиялық-медициналық-педагогикалық консультация қызметін ұйымдастыру

тәртібі туралы ережені бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым

министрінің бұйрығы (2004 жылғы 14 қыркүйектегі № 744);

•Кемтар балаларды әлеуметтік және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау

туралы» 2002 жылғы 11 шілдедегі № 343-II Қазақстан Республикасының Заңы 24.07.2012ж. берілген өзгерістерімен және түзетулерімен);

АҚШ

•АҚШ-да «ерекше» балалардың ата-аналары жеңіп шыққан бірнеше сот арызынан кейін, 1975 жылы №94-142 Мемлекеттік заңы қабылданды;

•1977 жылдағы «Мүгедек балалар арналған білім» Заңында, мүгедек балаларға арнайы білім беруде қажетті қосымша қызмет тізімі көрсетіледі;

•1990-жылдары АҚШ-да мүгедектігі бар балаларға жекелей оқыту принципі бар білім беру туралы заң қабылданды;

•2001 жылдан бастап білім беру саясаты АҚШ-ның федеральды деңгейінде «Ешбір бала заңнан тыс қалмайды» атты құжатпен реттеледі;

Ресей

•Ресейдегі инклюзивті білім беру.1991 жылдың күзінен бастап Ресейде «Мүмкіндігі шектеулі балаларды интеграциялау» жобасын іске асыру басталды.

 •Ресей Федерациясының білім және ғылым министрлінің айтуы бойынша 2008-2009 жылдары инклюзивті білім беру үлгісі экспериментальды түрде көптеген білім беру мекемелеріне енгізілген;

•Ресей Федерациясының білім министрлігі педагогикалық жоғарғы оқу орындарының оқу жоспарына 1996ж 1 қыркүйегінен бастап «Арнайы(коррекциялық) педагогиканың негіздері», «Мүмкіндігі шектеулі балалардың психологиясының негіздері» деген курстарды енгізді;

•Ресей Федерациясының білім және ғылым министрлінің айтуы бойынша 2008-2009 жылдары инклюзивті білім беру үлгісі экспериментальды түрде көптеген білім беру мекемелеріне енгізілген;

Қырғыз Республикасы

•Қырғыз Республикасы жуықта «мүгедек» сөзін «денсаулығының мүмкіндіктері шектеулі адам» сөзіне сілтеме жасай отырып, ауыстырды. Мұндай ережелер Қырғызстанның , ең алдымен, адамды, одан кейін мүгедектікті қарауды мойындайтын «Денсаулықтарының мүмкіндіктері шектеулі адамдардың құқықтары мен кепілдіктері туралы» жаңа Заңында сипатталады.Сонымен бірге басқа заңнамалық нормалар терминологиялар мен анықтамаларда көптеген нұсқаларды пайдаланады. Мысалы, •Балалар туралы кодекс (2012 ж. жаңа нұсқасы) мүгедектігі бар балаларды «денсаулығының мүмкіндіктері шектеулі» балалар ретінде анықтайды – «физикалық және (немесе) психикалық кемшіліктерінің салдарынан тыныс-тіршілігінің шектелуіне алып келетін аурулармен, жарақаттардың немесе кемістіктердің салдарларымен байланысты денсаулығының бұзылыстары бар және оларды әлеуметтік қорғау қажеттілігін тудыратын балалар».

•Медициналық-әлеуметтік сараптама комиссиясының ережесі денсаулығының мүмкіндіктері шектеулі адамдарды «еңбекке жарамсыз азаматтар – 16 жасқа толғанға дейінгі балалар және денсаулығының мүмкіндіктері шектеулі адамдар, сондай-ақ зейнеткер жасына жеткен азаматтар» ретінде анықтайды.

Тәжікстан Республикасы

•Тәжікстанда «Мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы» Заң мүгедектікті «денсаулығының нашарлауына және организм функцияларының төмендеуіне байланысты адамның өмірлік тыныс-тіршілігінің шектелу деңгейі» деп анықтайды; мүгедек – «адамның күнделікті қызметін шектейтін аурудың, жарақаттың, физикалық немесе ақыл-ой шектеулерінің салдарынан оның денесінің қызметін әлсірететін және адамды әлеуметтік қорғаудағы мұқтаждыққа алып келетін, денсаулығында айтарлықтай қиындықтары бар адам; мүгедектігі бар бала – он сегіз жасқа толмаған мүмкіндіктері шектеулі бала».

Өзбекстан Республикасы

•Өзбекстан Республикасында балалар мүгедектігіне берілген ресми анықтама «Бала

құқықтарына берілген кепілдіктер туралы» Заңда қарастырылған, мұнда мүмкіндіктері шектеулі бала дегеніміз – «физикалық, ақыл-ой, сенсорлық (сезімдік) және (немесе) психикалық бұзылыстар салдарынан тыныс-тіршілігінің шектелуімен байланысты әлеуметтік көмекке, қорғауға мұқтаж және белгіленген тәртіпте мүгедектігі бар болып танылған бала»;

•«Өзбекстан Республикасындағы мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы» Заң мүмкіндіктері шектеулі адамдарды былайша анықтайды: «физикалық, ақыл-ой, сенсорлық (сезімдік) және (немесе) психикалық бұзылыстар салдарынан тыныс-тіршілігінің шектелуімен байланысты белгіленген тәртіпте мүгедектігі бар бала болып танылған және әлеуметтік көмекке, қорғауға мұқтаж адам». Сонымен, осы заң, «адамның тыныс-тіршілігінің шектелуі – адамның өзіне-өзі қызмет көрсету, өздігінен қозғалу, бағдар ұстау, қарым-қатынас жасау, араласу, өз мінез-құлқына бақылау жасау, сондай-ақ оқумен және еңбек қызметімен айналысу қабілеттерін немесе мүмкіндіктерін толық не ішінара жоғалту» екенін анықтайды;

Түркіменстан

•Түркіменстанның «Халықты әлеуметтік қорғау туралы» кодексіне сәйкес, мүгедектігі бар бала – «физикалық, психикалық, интеллектуалдық денсаулығының немесе сезім органдарының ұзақ уақытқа созылған бұзылыстары бар, соның салдарынан қоғам өміріне толымды әрі тиімді қатысу үшін мүмкіндіктері шектелген адам». Осындай анықтама мүгедектігі бар балаларға да қатысты. «Халықтың денсаулығын қорғау туралы» Заңға сәйкес, мүгедектігі бар балалар «физикалық және психологиялық даму кемістіктері бар, сондай-ақ денсаулығында тұрақты бұзылыстары бар балалар» ретінде анықталады;

• «Білім беру туралы» Заң мүгедектігі бар балаларды «денсаулығы шектеулі, яғни мүгедектіктің физикалық және психологиялық нысандары бар азаматтар» ретінде анықтайды;