Жаңа сабақ
түсіндіру. Шеңбердің
жанамасы деп шеңбермен тек бір ғана
ортақ нүктесі бар түзуді айтамыз.
Егер түзу шеңберді екі нүктеде
қиып өтсе, онда ол түзу шеңбердің
қиюшысы деп
аталады.
Теорема. Шеңбердің жанамасы
жанасу нүктесіне жүргізілген радиусқа
перпендикуляр.
Дәлелдеуі. А – жанасу
нүктесі, О – шеңбер центрі болса,
онда ОА – радиусы.
а түзуі ОА радиусына перпендикуляр
емес болсын. Онда ОА радиусы а түзуіне көлбеу.
Онда О нүктесінен а түзуіне жүргізілген
перпендикуляр ОА көлбеуінен кіші болады,
яғни шеңбер центріне дейінгі арақашықтық радиустан
кіші.
Ендеше а түзуі мен шеңбердің екі
ортақ нүктесі болады, бұл шартқа қайшы
келеді: а түзуі шеңбермен тек бір
ғана ортақ нүктесі бар жанама түзу.
Бұдан а түзуі ОА-ға перпендикуляр емес деп
жоруымыз қайшылыққа әкеледі. Ендеше а ⊥ ОА.
Теорема
дәлелденді.
Тапсырмалар орындау. Жеке
жұмыс:
№1. Суретте
келтірілген PA центрі O болатын шеңбердің жанамасы
болады. OPA бұрышының өлшемін біле
отырып, POA бұрышының өлшемін тап. Бос орындарды
толтыр.
№4. Центрі О нүктесі
және радиусы 8 см болатын шеңберге А нүктесінен АВ және АС
жанамалары жүргізілген. Егер болса, онда АВ және АС
жанамаларын табыңыздар.
№5. Центрі О нүктесі болатын
шеңберге М нүктесінен МА және МВ жанамалары жүргізілген.
Егер және болса, онда МА және МВ
жанамаларының ұзындығын табыңыздар.
|