Жасанды интеллект балабақшада

«Бала бақша бөбек –жай «Айым» ЖШС

Педагогикалық семинар «Жасанды интеллект балабақшада»

Құрастырған:

Шакенова Г.И

Селеубаева С.А

Семей қаласы, 2024жыл қараша

Жасанды интеллект

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев 2023 жылғы 1 қыр­күйектегі «Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары» атты Жолдауында цифрландырудың стра­те­гия­лық маңыздылығын атап өтіп, ақпараттық технологияларды енгізу арқылы IT секторында жасанды интеллект (AI) технологиялары бойын­ша жетекші ел болу міндетін алға қойған еді.

Жасанды интеллект білім беру саласында күн сайын маңызды рөл атқарып, білім мен оқытуға деген көзқарасты түбегейлі өзгерте алатын перспективаларды ұсынуда. Қазіргі тенденцияларды талдай отырып, жа­санды интеллект әкімшілік тапсыр­маларды автоматтандырып ғана қой­май, сонымен қатар білім беру бағ­дарламаларын әрбір оқушының, сту­денттің қабілетіне сай бейімделуін қамтамасыз етіп, оқытудың жаңа мүмкіндіктерін жасайды деп айту­ға болады. Машиналық оқыту алго­ритмдерін пайдалану арқылы үлкен деректерді талдай отырып, білім дең­гейінің әлсіз жақтарын анықтап, оқытудың ең тиімді әдістерін ұсына алады.

Жасанды интеллект (Artificial intelligence - AI) - бұл әдетте адамның интеллектуалды қабілетін қажет ететін тапсырмаларды орындауға қабілетті бағдарламалар мен жүйелерді құрумен айналысатын технологиялық құрал. Жасанды интеллект оқытуды, логиканы, жоспарлауды, сөйлеуді тануды, қабылдауды және т.б. қоса алғанда, есептерді шешуді имитациялауға және талдауға тырысады. Жасанды интеллект" сөзін алғаш рет 1956 жылы Дартмут университетінде өткен конференциясының преамбуласында Джон Маккарти қолданған. Маккартиге сәйкес "жасанды интеллектіні" зерттеушілер нақты проблеманы шешу үшін адамдарда байқалмайтын интеллектіні зерттеуіне болады. Жасанды интеллект жеке ғылыми бағыт ретінде XX ғасырдың екінші жартысында пайда болды (бұл көбінесе, кибернетиканың дамуына тәуелді болатын).

Жасанды интеллект дамуының екі бағыты бар:

• Мамандандырылған жасанды интеллект жүйелерін адам мүмкіндіктеріне жақындатумен және олардың адам табиғатымен жүзеге асырылатын интеграциясымен байланысты мәселелерді шешу;

• Бұрыннан жасалған жасанды интеллект жүйелерін адамзаттың мәселелерін шешуге қабілетті бір жүйеге біріктіруді білдіретін жасанды интеллект құру.

Жасанды интеллект (ЖИ) — компьютерлер мен жүйелердің адамның интеллектуалдық қабілеттерін, яғни ойлау, шешім қабылдау, үйрену, тану, түсіну, және әрекет ету процестерін имитациялау арқылы, әртүрлі тапсырмаларды орындауға мүмкіндік беретін ғылыми сала. ЖИ саласы компьютерлік ғылым, математика, статистика, нейробиология, психология, философия, және инженерия сияқты пәндерді қамтиды. Оның мақсаты — адамның интеллектуалды қызметін модельдеу және бұл қабілеттерді автоматтандырылған жүйелер арқылы орындау.

Жасанды интеллекттің анықтамасы

Жасанды интеллект — бұл машинаға адамға тән ойлау, оқу, шешім қабылдау, бейімделу, жоспарлау және проблемаларды шешу қабілеттерін беру процесі. Оның негізі компьютерлерге деректерді өңдеу, үлгілер мен заңдылықтарды тану және қабылданған шешімдер негізінде әрекет ету қабілетін беру болып табылады. ЖИ жүйелері деректерді жинақтап, олардан үйреніп, сол ақпарат негізінде іс-әрекет жасайды. Сонымен қатар, ЖИ адамның танымдық қабілеттерін қарапайым ғана емес, күрделі тапсырмаларды шешу үшін қолданады.

Жасанды интеллекттің негізгі компоненттері

Машинамен оқыту (Machine Learning, ML):

Бұл әдіс машинаның тәжірибеден үйренуін және жаңа деректерге негізделген шешімдер қабылдауын қамтамасыз етеді. Машинамен оқыту бақылаулы, бақылаусыз, және жартылай бақылаулы оқыту әдістерін қамтиды.

Бақылаулы оқыту: Машина алдын ала белгіленген мәліметтермен үйренеді, яғни деректерде белгіленген дұрыс шешімдер бар.

Бақылаусыз оқыту: Машинаға тек деректер беріледі, ал шешімдерді өзі анықтайды.

Жартылай бақылаулы оқыту: Әдетте бақылаулы және бақылаусыз әдістердің үйлесімі болып табылады.

Терең оқыту (Deep Learning, DL):

Машинамен оқытудың бір түрі, мұнда нейрондық желілер көпқабатты құрылымдарды қолдана отырып, үлкен деректер жиынтығынан жасырын заңдылықтарды анықтауға мүмкіндік береді. Бұл әдіс кеңінен бейнелерді тану, тілдерді өңдеу, сөйлеуді тану сияқты күрделі тапсырмаларда қолданады.

Табиғи тілдерді өңдеу (Natural Language Processing, NLP):

Компьютерлердің адам тілін түсіну, өңдеу және генерациялау қабілетін дамыту. Бұл сала мәтіндерді автоматты түрде аудару, дауыс командаларын тану, чат-боттар мен сұрақ-жауап жүйелерін жасау сияқты мәселелерді шешеді.

Компьютерлік көру (Computer Vision):

Компьютерлерге бейнелерді және бейнемазмұнды түсіну, өңдеу және талдау қабілетін береді. Объектілерді тану, қозғалысты бақылау, медициналық суреттерді талдау сияқты тапсырмаларда қолданылады.

Робототехника:

Жасанды интеллект роботтарды басқаруға арналған жүйелерді дамытуға арналған. Мұнда машиналар мен роботтар қоршаған ортадан ақпарат жинап, өз әрекеттерін сол ақпарат негізінде бейімдеп, орындауы тиіс.

Жасанды интеллекттің негізгі түрлері

Жұмыс істейтін ЖИ (Narrow AI, Weak AI):

Бұл жүйе белгілі бір салада немесе тапсырмада ғана жұмыс істей алады. Мысалы, бет тану, автономды көліктер, дауыс көмекшілері (Siri, Alexa) — олардың бәрі тар бағыттағы ЖИ жүйелері болып табылады.

Жалпы ЖИ (AGI, Artificial General Intelligence):

Бұл адам сияқты көп түрлі тапсырмаларды орындай алатын ЖИ. Жалпы ЖИ адамның интеллектуалды қабілеттерін барлық салада тиімді түрде орындайды. Қазіргі уақытта бұл ЖИ тек ғылыми гипотеза деңгейінде бар.

Жасанды суперинтеллект (ASI, Artificial Superintelligence):

Бұл жүйе адамнан әлдеқайда жоғары интеллектке ие болады және барлық интеллектуалдық тапсырмаларды өте жоғары деңгейде орындау қабілетіне ие болады. Бұл өте күрделі және әлі зерттелмеген сала.

Жасанды интеллекттің қолдану салалары

Медицина:

Жасанды интеллект медицина саласында ауруларды диагностикалауда, емдеу әдістерін жақсартуда, деректерді талдауда және хирургиялық операцияларды автоматтандыруда қолданылады. Мысалы, компьютерлік томографияны автоматты түрде талдау, геномды зерттеу, пациенттерді бақылау және мониторингтеу жүйелері.

Қаржы:

Жасанды интеллект қаржы нарықтарын болжау, автоматтандырылған сауданы жүргізу, алаяқтықты анықтау және клиенттерге қызмет көрсету үшін қолданылады. Мысалы, ЖИ жүйелері транзакцияларды талдай отырып, күмәнді әрекеттерді анықтай алады.

Автономды көліктер:

Жасанды интеллект көлік жүргізу саласында революция жасауда. Автономды көліктер ЖИ көмегімен қоршаған ортадан ақпарат жинап, шешім қабылдайды және жүргізуді автоматтандырады.

Өндіріс:

ЖИ өндіріс саласында автоматтандыруды, роботтарды пайдалануды, сапа бақылауды және өнімділікті арттыру үшін қолданылады. Өндірістік желілерде қателерді ерте анықтап, түзетуге мүмкіндік береді.

Білім беру:

ЖИ білім беру саласында оқушыларға арналған бейімделген оқыту бағдарламалары, оқу материалының тиімділігін арттыру, онлайн оқыту платформаларын жетілдіру үшін қолданылуда.

Көңіл көтеру:

ЖИ ойын индустриясында, музыканы немесе бейнемазмұнды ұсыну жүйелерінде кеңінен қолданылады. Мысалы, Spotify немесе Netflix сияқты сервистерде ЖИ пайдаланушыларға өз қызығушылықтарына сәйкес мазмұнды ұсынады.

Жасанды интеллекттің дамуының тарихи кезеңдері

1950-1960 жылдар:

Жасанды интеллекттің негіздері қаланды. Аллен Тьюрингтің «Тьюринг тесті» ЖИ анықтамасын және оның деңгейін бағалау әдісін енгізді.

1970-1980 жылдар: Эксперт жүйелерінің дамуы басталды. Бұл жүйелер нақты салалардағы мамандардың білімін модельдеуге бағытталған және көптеген кәсіпорындарда қолданыла бастады.

1990 жылдар мен қазіргі заман: Жасанды интеллекттің көбірек кең таралуы мен дамуы, әсіресе үлкен деректер мен машиналық оқыту әдістерінің көмегімен жүзеге асырылды. Осы кезден бастап терең оқыту әдістері кеңінен қолданыла бастады.

Жасанды интеллекттің этикалық және әлеуметтік мәселелері

Қауіпсіздік: ЖИ жүйелерінің өздігінен шешім қабылдауы қоғамға қауіпті болмауы үшін олардың жұмысын үнемі бақылап отыру қажет. Бұл әсіресе автономды көліктер мен әскери роботтар үшін маңызды.

Жұмыс орындарының жоғалуы: ЖИ технологиялары көптеген жұмыс орындарын автоматтандыруға мүмкіндік беріп, адамдардың орнын алмастыруы мүмкін. Бұл еңбек нарығына әсер етіп, жұмыссыздық деңгейін арттыруы ықтимал.

Этика: ЖИ шешімдері әділ және ашық болуы керек. Бұл ЖИ жүйелерінің қабылдаған шешімдерінде адам құқықтарын бұзбауына және теңдік қағидаттарына сай болуын қамтамасыз ету маңызды.

Жеке деректерді қорғау: ЖИ жүйелері адамның жеке деректерін өңдейтіндіктен, олардың қауіпсіздігі мен құпиялығын сақтау мәселесі аса маңызды. Деректердің заңсыз қолданысы немесе бұзылуы қоғамға үлкен қауіп төндіруі мүмкін.

Жасанды интеллекттің болашағы

Жасанды интеллекттің болашағы өте үлкен және әртүрлі мүмкіндіктерге толы. ЖИ жүйелерінің дамуы жаңа технологиялардың пайда болуына әкеліп, қоғамда, экономикада және ғылымда түбегейлі өзгерістер енгізуі ықтимал. Жалпы ЖИ және суперинтеллектің дамуы адамзат өмірінің барлық аспектілеріне әсер етуі мүмкін.

Балабақшадағы жасанды интеллект (ЖИ) – балалардың білім алу және даму процесін тиімді ету үшін қолданылатын жаңа технологиялық құрал. Балабақшада жасанды интеллекттің қолданылуы білім беру сапасын арттыру, балалардың дағдыларын дамыту, жеке бағдарланған оқу әдістерін енгізу сияқты мақсаттарға бағытталған. ЖИ әртүрлі салаларда балабақша қызметкерлеріне көмек көрсету, балалардың дамуын қадағалау және оқу процесін жетілдіру үшін пайдаланылуы мүмкін.

Балабақшада жасанды интеллекттің қолдану салалары

Жеке оқыту және бейімделген әдістемелер:

Жасанды интеллект балабақшадағы әрбір баланың жеке оқу жолын түсініп, соған сәйкес оқу материалдарын ұсынуға мүмкіндік береді. Мысалы, ЖИ жүйелері баланың оқу деңгейіне, қызығушылығына және даму қарқынына негізделген тапсырмалар мен белсенділіктерді ұсына алады.

Балалардың жылдам үйрену, көру, есту қабілеттері әр түрлі болғандықтан, ЖИ әрбір бала үшін тиімді және ыңғайлы оқыту әдістерін әзірлеуге көмектеседі.

Интерактивті оқу құралдары мен ойындар:

Жасанды интеллект балалардың оқу процесіне қызығушылығын арттыратын интерактивті ойындар мен қолданбалар жасау үшін қолданылуы мүмкін. Мысалы, балалардың назарын аудару үшін ЖИ негізіндегі ойындар мен қосымшалар балаларға қызықты әрі тиімді үйрену тәжірибесін ұсына алады.

Мұндай ойындар тіл үйренуге, математика дағдыларын дамытуға немесе шығармашылық қабілеттерін арттыруға бағытталған болуы мүмкін.

Балалармен байланыс және сөйлесу:

Жасанды интеллекттің бір қолдану бағыты — балалармен тікелей байланыс орнатуға арналған құралдар. Мысалы, виртуалды көмекшілер мен чат-боттар балаларға сұрақтар қоюға, жаңа ақпарат алу үшін сөйлесуге мүмкіндік береді. ЖИ көмегімен балалар өздерін еркін сезініп, тілдік дағдыларын дамыта алады.

Мысалы, дауыстық көмекшілер балалармен ойын арқылы оларды тыңдауды, түсінуді және жауап беруді үйретеді.

Тіл мен сөйлеу дағдыларын дамыту:

Жасанды интеллект балабақшада балалардың сөйлеу және тіл дағдыларын дамыту үшін пайдаланыла алады. Мысалы, ЖИ жүйелері балалардың айтқан сөздерін тыңдап, олардың дұрыс айтылуын, грамматикалық қатені анықтап, түзетіп отыруы мүмкін. Осылайша, балалардың сөздік қорын арттыруға және тіл үйренуге көмек көрсетуге болады.

Балалардың эмоциялық және психологиялық жағдайын бақылау:

Жасанды интеллект балабақшада балалардың эмоциялық және психологиялық жағдайын бақылау үшін қолданылуы мүмкін. Мысалы, бейнемазмұнды талдау арқылы балалардың көңіл-күйін, стресстік деңгейін немесе қызығушылығын анықтауға болады. Бұл жүйелер балаға көмек көрсету үшін ұстаздарға немесе тәрбиешілерге қажетті ақпарат бере алады.

Баланың дамуын бақылау және талдау:

ЖИ баланың оқу жетістіктері мен даму деңгейін бақылайды және осы мәліметтерді жинақтап, талдайды. Бұл балабақша мұғалімдеріне баланың қажеттіліктері мен күшті жақтарын жақсырақ түсінуге көмектеседі. ЖИ автоматты түрде баланың прогресін бақылап, оның білім деңгейі туралы есеп бере алады.

Мысалы, балалардың моторикасын дамыту, математикалық дағдыларын арттыру, немесе оқу материалдарын қабылдау қабілетін жақсарту үшін арнайы ЖИ қосымшалар қолданылуы мүмкін.

Оқытушылар мен тәрбиешілерге көмек көрсету:

Жасанды интеллект балабақша қызметкерлерінің жұмысын жеңілдетуге, олардың оқыту әдістерін жетілдіруге, уақытты тиімді пайдалануға көмектеседі. ЖИ жүйелері тәрбиешілерге балалардың оқу процесін бақылауға, оқу жоспарларын құруға және күнделікті жұмысында түрлі тапсырмаларды автоматтандыруға көмек береді.

Сонымен қатар, ЖИ мұғалімдерге балалардың дамуын жақсарту үшін ең тиімді әдістер мен стратегияларды ұсына алады.

Балабақшада жасанды интеллекттің артықшылықтары

Жеке бағдарланған оқыту:

Әрбір баланың жеке қажеттіліктеріне сәйкес оқыту әдістерін қолдануға мүмкіндік береді. Бұл баланың дамуына жақсы әсер етеді және әртүрлі оқу деңгейлеріне сай материал ұсынуға жол ашады.

Балалардың білім алу процесіне қызығушылығын арттыру:

Интерактивті оқу құралдары мен ойындар балалардың білімге деген қызығушылығын арттырады. ЖИ ойындар мен тапсырмалар баланы қызықтыра отырып, оның дағдыларын дамытады.

Қарапайым бақылау және тиімді кері байланыс:

Жасанды интеллект балабақшада баланың оқу жетістіктерін үнемі бақылауға мүмкіндік береді. Бұл балалардың даму динамикасын дәл анықтауға және қажетті түзетулер енгізуге мүмкіндік береді.

Тәрбиелеушілердің жұмысын жеңілдету:

Жасанды интеллект тәрбиешілер мен мұғалімдерге күнделікті міндеттерді автоматтандыруда, балалармен тиімді жұмыс істеуде көмек көрсетуі мүмкін. Сонымен қатар, бұл балалардың эмоциялық жағдайы мен дамуында қандай мәселелер бар екендігін тез анықтап, шешім қабылдауға мүмкіндік береді.

Психологиялық қолдау көрсету:

ЖИ жүйелері балалардың көңіл-күйін және психологиялық жағдайын бақылап, қажет болған жағдайда тиісті көмек көрсету үшін қосымша ақпарат бере алады.

Жасанды интеллект (ЖИ) балабақшадағы әртүрлі жас ерекшеліктеріне байланысты балалардың оқу және даму процестерін оңтайландыру үшін әр түрлі әдістер мен құралдар ұсынады. Әр жас кезеңінде балалардың психологиялық және физиологиялық ерекшеліктері, оқу әдістері мен материалдарды қабылдау деңгейі өзгереді. Сондықтан ЖИ технологияларын әр жас тобына сәйкес бейімдеу өте маңызды.

Жас ерекшелігіне байланысты жасанды интеллекттің қолданылуы

1. 3-4 жас (Балабақшаға алғаш келген балалар)

Бұл жастағы балалардың ерекшеліктері:

Балалардың негізгі дамуы моторика, тіл дамыту және әлеуметтік дағдыларға бағытталған.

Олардың назар аудару және есте сақтау қабілеті дамып келеді.

Абстрактілі ойлау және деректерді өңдеу қабілеті әлі толық қалыптаспаған.

ЖИ қолдану мүмкіндіктері:

Тіл дағдыларын дамыту: Жасанды интеллект балалардың сөздік қорын кеңейтуге және тілін дамытуға көмектеседі. ЖИ арқылы балалар әртүрлі сөздер мен сөз тіркестерін тыңдап, оларды дұрыс айтуға үйренеді.

Мысалы: Дауыстық көмекшілер (Siri, Alexa) балаларға ойын түрінде жаңа сөздер мен тілдің негіздерін үйретеді.

Есту және көру дағдыларын дамыту: ЖИ жүйелері бейнемазмұнды талдау арқылы балаларға ойындар мен тапсырмалар бере алады. Балаға табиғи тілде сұрақтар қойылып, оның жауаптары арқылы сөздерді дұрыс айтуға немесе белгілі бір әрекеттерді орындауға бағыттайды.

Мысалы: Балаларға суреттерді тануға көмектесетін ойындар мен қосымшалар (мысалы, "жануарлар", "түстер", "формалар").

Интерактивті ойындар мен тапсырмалар: ЖИ жүйелері баланың оқу материалына деген қызығушылығын арттырып, оларды ойын арқылы үйретеді. Балалар тапсырмаларды орындау барысында ЖИ жүйесі олардың дұрыс емес жауаптарын түзетіп, кері байланыс береді.

2. 4-5 жас (Бастапқы кезеңдегі балалар)

Бұл жастағы балалардың ерекшеліктері:

Балалардың танымдық қабілеттері дамып, қарапайым есептерді шешуге бейімделеді.Олардың қызығушылығы арта бастайды, шығармашылық дағдылары дамиды. Әлеуметтік өзара әрекеттесуді игеру процесі жүріп жатыр.

ЖИ қолдану мүмкіндіктері:

Тіл мен сөйлеу дағдыларын дамыту: Бұл жастағы балалардың тіл үйрену процестерін жеңілдету үшін ЖИ әртүрлі интерактивті ойындар ұсына алады. Мысалы, ЖИ ойындары балаларға жаңа сөздер мен сөз тіркестерін үйретіп, олардың сөйлеуін жақсартады.

Мысалы: Балаларға сөйлеу арқылы түрлі тапсырмалар беру (мысалы, "Мына затты тауып ал", "Осы сөздің баламасын айт"). ЖИ жүйесі дұрыс жауап бермеген кезде түзету жасап, баланың дағдыларын қалыптастырады.

Әлеуметтік дағдыларды дамыту: ЖИ балаларға әлеуметтік қарым-қатынас дағдыларын үйрету үшін көмектеседі. Мысалы, балаларға виртуалды көмекшілер немесе чат-боттар арқылы түрлі ситуацияларды шешуге үйретуге болады (біреумен амандасу, өтініш білдіру, жауап беру).

Креативтілікті дамыту: ЖИ балалардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға мүмкіндік береді. Мысалы, ЖИ ойындары мен тапсырмалары балаларды сурет салуға, әңгімелер құрастыруға немесе рөлдік ойындар арқылы өздерінің қиялын дамытуға ықпал етеді.

Мысалы: Балаларға шығармашылық тапсырмалар (мысалы, "жануарларды қалай бейнелер едіңдер?" деген сұрақ) немесе музыка мен әуендерді құрастыру ойындары.

3. 5-6 жас (Құрылымдалған оқу кезеңі)

Бұл жастағы балалардың ерекшеліктері:

Абстрактілі ойлау қабілеті жетіле бастайды.

Өзін-өзі бақылау және жеке жауапкершілікті сезіну қабілеттері дамиды.

Оқу және жазу дағдылары қалыптаса бастайды.

ЖИ қолдану мүмкіндіктері:

Математика және логика дағдыларын дамыту: ЖИ балаларға қарапайым математикалық тапсырмаларды шешуге, логикалық есептерді орындауға көмектеседі. Мысалы, ЖИ негізіндегі ойындар балаларға сандарды, қосу мен азайтуды үйретіп, ойлау қабілетін дамытады.

Мысалы: Балаларға сандарды есептеуге арналған интерактивті ойындар (қосу, азайту, форма тану).

Жазу және оқу дағдыларын дамыту: ЖИ жүйелері балаларға жазу мен оқу дағдыларын дамытуда көмек көрсетеді. Мысалы, ЖИ негізіндегі қосымшалар балаларға әріптерді дұрыс тануға, сөздер құрастыруға немесе қысқа әңгімелер жазуға көмектеседі.

Мысалы: Оқу мен жазу дағдыларын жетілдіруге арналған интерактивті тапсырмалар.

Қарапайым ғылыми тұжырымдамаларды үйрету: ЖИ балаларға қарапайым ғылыми ұғымдарды түсінуге көмектеседі, мысалы, табиғат құбылыстары, жануарлар мен өсімдіктер туралы ақпаратты ұсыну.

Мысалы: ЖИ арқылы табиғатқа қатысты сұрақтар қою (мысалы, "Неліктен ағаштар жасыл түсте болады?").

4. 6-7 жас (Бастауыш мектепке даярлық)

Бұл жастағы балалардың ерекшеліктері:

Балалардың оқу мен жазу дағдылары айтарлықтай дамиды.

Олар күрделі тапсырмаларды шешуге және өз ойларын білдіруге қабілетті.

Балаларда сыни ойлау және проблемаларды шешу қабілеттері арта бастайды.

ЖИ қолдану мүмкіндіктері:

Сыни ойлау дағдыларын дамыту: ЖИ балалардың сыни ойлау қабілетін дамыту үшін түрлі ситуацияларды талдап, оларды шешуге үйрететін құралдар ұсына алады. Бұл балалардың өзара қарым-қатынастарын жақсартуға және пікір алмасу дағдыларын дамытуға көмектеседі.

Мысалы: ЖИ балаларға әртүрлі мәселелерді шешуді ұсынады (мысалы, "Бір зат жоғалды, оны табу үшін не істеу керек?").

Құралдар мен бағдарламалар арқылы шығармашылықты дамыту: Жасанды интеллект балаларға шығармашылық қабілеттерін арттыру үшін түрлі құралдар мен бағдарламаларды пайдалануды ұсына алады. Мысалы, балаларға музыка, бейнелеу өнері немесе цифрлық сурет салу арқылы өз қиялын іске асыруға мүмкіндік береді.

Жиі кездесетін проблемаларды шешу дағдыларын дамыту: ЖИ балаларға мәселелерді шешудің әртүрлі тәсілдерін ұсынады. Мысалы, баланың оқу материалдарын қалай меңгергенін және ол қандай тапсырмаларды өз бетінше орындай алмайтынын анықтап, оны қолдау көрсету үшін жеке көмек көрсету мүмкіндігін береді.

Балабақшадағы ақпараттық-коммуникациялық технологиялар, оның ішінде IT технологиялары — қазіргі мектепке дейінгі тәрбиенің өзекті мәселесі. Бір жағынан, елбасымыздың жолдауында мемлекеттің білім саласында қарқынды дамуын арттыру мақсатында әр білім беруші ұйымның алдына міндет қойды: баланың денсаулығына қауіп төндірмейтін жүйе құра отырып электронды өкілдігі бар, бағдарламалауға, робототехникаға, жобалауға, зерттеу жұмыстарына қызығушылығы бейім саналы да сапалы ұрпақ тәрбиелеу.

Ең алдымен, АКТ мен ІТ технологиялары дегеніміз не және олар мектепке дейінгі білім беру мекемесінде қандай нақты жұмысты қажет ететіндігін түсіну керек.

Білім беру процесіне ІТ технологияларды енгізудің басты мақсаты білім беру ұйымының бірыңғай ақпараттық кеңістігін, оқу-тәрбие процесінің барлық қатысушылары: әкімшілік, педагогтар, тәрбиеленушілер және олардың ата-аналары арасында ақпараттық деңгейде байланыс жүйесін құру болып табылады.

Ақпараттық технологияларды меңгеру тәрбиешіге, мектепке дейінгі білім беру мекемесінің маманына жаңа әлеуметтік-экономикалық жағдайда өзін жайлы сезінуге, ал білім беру мекемесіне – ашық білім беру жүйесі ретінде жұмыс істеу және даму режиміне өтуге көмектеседі. Интернетке қосылған компьютерлер, мультимедиялық проекторды қолдана отырып оқу қызметін жүргізетін тәрбиешінің дәстүрлі технологиялар аясында ғана жұмыс істейтін әріптесінен білім беру тұрғысынан сапалы артықшылығы бар екені анық.

ІТ саласында құзыретті педагогтар келесі дағдыларды меңгереді:

• олар графикалық және мәтіндік құжаттарды жасай алады (топтық құжаттаманы, диагностиканы және т. б. дербес ресімдейді);

• білім беру процесінде ақпараттық технологияларды белсенді қолданады;

• интернетте ақпарат іздеу дағдыларына ие, тапсырыс пен жазылымды жүзеге асыра алады, электрондық дидактикалық және педагогикалық бағдарламалық құралдарды қолдана алады;

• электрондық білім беру өнімдерінің негізгі педагогикалық қасиеттерін бағалай алады, оларды оқу процесінде қолданудың педагогикалық орындылығын анықтай алады, презентациялар жасауға арналған PowerPoint бағдарламасының мультимедиялық технологияларын (фото — бейне және аудио, QR код материалдарды өңдеу, сақтау және іздеу әдістері) меңгерген.

Осылайша, тәрбиешінің қызметінде ІТ технологияларын, АКТ қолдану мектепке дейінгі білім беруде инновациялық процестерді енгізуге мүмкіндік береді, білім беру процесінің сапасын арттыруға ықпал етеді, ақпараттық технологиялар мектеп жасына дейінгі балаларды оқыту саласындағы тәрбиешілер мен мамандардың мүмкіндіктерін едәуір кеңейтеді. Заманауи компьютерді пайдалану мүмкіндіктері баланың қабілеттерін дамытуды барынша толық және сәтті жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Балалармен жұмыс кезінде ЭОР (электрондық білім беру ресурстарын) пайдалану балалардың танымдық мотивациясын арттыруға қызмет етеді, сәйкесінше олардың жетістіктері мен негізгі құзыреттіліктерінің өсуі байқалады. Балалардың мектепке дейінгі білім беру ұйымдарына деген қызығушылығын атап өткен ата-аналар тәрбиешілерге құрметпен қарай бастады, олардың кеңестерін тыңдайды, топтық жобаларға белсенді қатысады. Мектепке дейінгі білім беру мекемесінде компьютерді пайдалану өте тиімді және мектеп жасына дейінгі баланың жеке басының барлық қабілеттерін дамытуға, тәрбиеленушілердің ата-аналарымен қарым-қатынас орнатуға үлкен қолдау көрсетеді.

Мектепке дейінгі мекемелерде жасанды интеллектті (ЖИ) қолдану – бұл тәрбиешілер мен ата-аналарға білім беру процесін тиімдірек, қызықтырақ және әр балаға бейімделген етуге көмектесетін технология. Мектепке дейінгі білім беруде ЖИ-дің негізгі функциялары мен артықшылықтары:

1. Жеке қажеттіліктерге бейімделу: ЖИ әр баланың қабілеттерін, қызығушылықтарын және ерекшеліктерін талдай алады. Мысалы, егер бала математика тапсырмаларын жақсы орындаса, бағдарлама оған күрделірек тапсырмалар ұсынады, ал егер оқуда қиындықтар болса, ЖИ оңайырақ және түсінікті мәтіндерді ұсынады. Осылайша, әр бала өз деңгейіне сәйкес тапсырмалар алады.

2. Эмоционалдық жағдайды бақылау: Арнайы ЖИ бағдарламалары балалардың эмоцияларын, мысалы, бет әлпеті немесе дауыс ырғағы бойынша танып, тәрбиешілерге кері байланыс береді. Бұл баланың стресс немесе ыңғайсыздықты бастан кешіріп жатқанын дер кезінде байқап, қажет болған жағдайда көмек көрсетуге көмектеседі.

3. Білім беру ойындары мен тапсырмалары: ЖИ интерактивті ойындар мен тапсырмалар құруға мүмкіндік береді, олар балаларды жай ғана қызықтырмайды, сонымен қатар оқытады. Мұндай ойындар көбінесе ойын түрінде ұйымдастырылған, бұл балаларға математикалық және тілдік дағдыларды, логиканы және есте сақтауды дамытуға, сондай-ақ топпен жұмыс істеуге және мәселелерді шешуге үйретеді.

4. Тәрбиешілердің жұмысын оңтайландыру: ЖИ қатысуды есепке алу, сабақ жоспарлау және ата-аналарға есеп беру сияқты бірқатар күнделікті міндеттерді өз мойнына ала алады. Бұл тәрбиешілерге балалармен көбірек уақыт өткізуге мүмкіндік береді және олардың жұмыс сапасын арттырады.

5. Инклюзивті білім беру: ЖИ ерекше қажеттіліктері бар балаларға арналған оқу материалдарын бейімдеуге көмектеседі, оларға арнайы тапсырмалар мен жаттығулар ұсынады. Бұл әртүрлі ерекшеліктері бар балаларға құрдастарымен тең дәрежеде оқу процесіне қатысуға мүмкіндік береді.

Осылайша, ЖИ мектепке дейінгі мекемелердегі білімді жекелендірілген, қызықты және балаларға, тәрбиешілерге және ата-аналарға ыңғайлы етеді. Дегенмен, балалардың қауіпсіздігін және жеке деректерін қорғауды қамтамасыз ету үшін бұл технологияны жауапкершілікпен пайдалану маңызды.

Балабақшада Жасанды интеллект қолдану мысалдары:

Жекелендірілген оқу жоспарлары: алгоритм және баланың қажеттіліктеріне сәйкес келетін оқу жоспарларын құру арқылы оның қызығушылықтары мен үлгерімі туралы деректерді талдайды.

Үлгерім туралы автоматтандырылған есептер: және-платформа балалардың үлгерімін бақылайды және ата-аналармен оңай бөлісуге болатын үлгерім туралы есептерді автоматты түрде жасайды.

Оқудағы қиындықтарды анықтау: және-жүйе баланың мінез-құлқы мен үлгерімін талдайды, оқуда қиындықтарға тап болуы мүмкін балаларды анықтайды және тәрбиешілерге хабарлама жібереді.

Ата-аналармен байланыс: және-қосымша ата-аналарға баласының үлгерімі туралы жаңартулар алуға, тәрбиешілермен хабар алмасуға және іс-шаралар күнтізбесін көруге мүмкіндік береді.

Жасанды интеллект балабақшаларда әртүрлі қолданбаларды тауып, балаларға күтім мен білім беру сапасын жақсартуға көмектеседі:

Жекелендірілген оқыту: алгоритмдері балалардың жеке қабілеттері мен қызығушылықтары туралы деректерді талдай алады, олардың қажеттіліктеріне бейімделген жекелендірілген оқу жоспарларын жасай алады.

Тапсырмаларды автоматтандыру: балаларды тіркеу, іс-шараларды жоспарлау және сабаққа қатысуды бақылау сияқты әкімшілік тапсырмаларды автоматтандыруы мүмкін. Бұл мұғалімдерге балалармен неғұрлым мазмұнды қарым-қатынас жасауға мүмкіндік береді.

Мәселелердің алғашқы белгілерін анықтау және оларға араласу: балалардың мінез-құлқы мен оқу үлгерімін талдай алады, оқу қиындықтарының немесе эмоционалдық проблемалардың ерте белгілерін анықтап, дер кезінде араласуға мүмкіндік береді.

Ата-аналармен байланыс: платформаларын ата-аналармен байланысу, балаларының үлгерімі туралы жаңартуларды қамтамасыз ету және кері байланыс жинау, үй мен балабақша арасындағы байланысты жақсарту үшін пайдалануға болады.

Ресурстарды оңтайландыру: алгоритмдері ойыншықтар мен материалдар сияқты ресурстарды пайдалану деректерін талдап, балабақшаларға түгендеуді оңтайландыруға және шығындарды азайтуға көмектеседі.

Балабақшада жасанды интеллектқолдану мысалдары:

• Жекелендірілген оқу жоспарлары: AI алгоритмі баланың қажеттіліктеріне сәйкес келетін оқу жоспарларын жасау үшін оның қызығушылықтары мен өнімділігі туралы деректерді талдайды.

• Автоматтандырылған орындалу есептері: AI платформасы балалардың үлгерімін қадағалайды және ата-аналармен оңай бөлісуге болатын орындалу есептерін автоматты түрде жасайды.

• Оқудағы қиындықтарды анықтау: AI жүйесі баланың мінез-құлқы мен оқу үлгерімін талдайды, оқуда қиындықтары болуы мүмкін балаларды анықтайды және тәрбиешілерге хабарландырулар жібереді.

• Ата-аналармен байланыс: AI қолданбасы ата-аналарға баласының үлгерімі туралы жаңартуларды алуға, тәрбиешілермен хабар алмасуға және іс-шаралар күнтізбесін көруге мүмкіндік береді.

Балабақшада AI-ны тиімді пайдалану балаларға күтім мен білім беру сапасын жақсарта алады, тәрбиешілерді өзара мазмұнды қарым-қатынас үшін босатады және балабақша ресурстарын оңтайландырады.