Жүйелік бағдарламалау және жүйелік көмекші бағдарламалар

Тақырыбы: «Жүйелік бағдарламалау және жүйелік көмекші бағдарламалар»

Игенбердыева Сағыныш Муратбекқызы

Шәкәрім университеті 3 кус

Жоспар

Кіріспе......................................................................................................3

1. Жүйелік бағдарламалау..........................................................................4

   1. Жүйелік бағдарламалаудың эволюциясы.........................4

   2. Бағдарламалық құралдар....................................................5

   3. Даму тенденциясы..............................................................6

2. Көмекші бағдарламалар немесе утилиталар дегеніміз не?.................9

   1. Утилитаның түрлері...........................................................13

   2. Көмекші бағдарламаларға теория.....................................15

Қорытынды..............................................................................................17

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі..........................................................19

Кіріспе

Жүйелік бағдарламалау – бұл компьютерлік жүйенің бағдарламалық қамтамасыз етуін бағдарламалау қызметі. Қолданбалы бағдарламалаумен салыстырғанда жүйелік бағдарламалаудың басты ерекшелігі бар, ол қолданбалы бағдарламалау тікелей пайдаланушыға қызмет көрсететін бағдарламалық жасақтаманы құруға бағытталған (мысалы, мәтіндік процессор), ал жүйелік бағдарламалау басқа бағдарламалық жүйеге қызмет көрсететін бағдарламалық жасақтама мен бағдарламалық платформаларды құруға бағытталған, өнімділігі шектеулі болуы мүмкін немесе екі жұмыстыда атқаруы мүмкін, немесе операциялық жүйелер, компьютерлік қосымшалар, ойын қозғалтқыштары, өнеркәсіптік автоматтандыру және бағдарламалық жасақтаманың қызметін көрсетуі мүмкін.

Жүйелік бағдарламалау аппараттық құрал туралы үлкен білімді қажет етеді. Оның мақсаты - қолда бар ресурстарды тиімді пайдалануға қол жеткізу, өйткені бағдарламалық жасақтаманың өзі өнімділік үшін өте маңыздын, себебі тиімділіктің шамалы жақсаруы уақытты немесе ақшаны үнемдеуге әкеледі.

Былайша айтқанда, жүйелік бағдарламалау - бұл жүйелік бағдарламаларды әзірлеу процесі.

Жүйелік бағдарламалаудың тағы бір жағы – күрделі құрылымды бағдарламаларды әзірлеу. Жүйелік және іс жүзінде барлық қолданбалы бағдарламалардың едәуір бөлігі жоғары деңгейлі тілдерде жазылады, бұл оларды әзірлеу, өзгерту және тасымалдау шығындарын азайтуды қамтамасыз етеді. Алайда, жүйелік бағдарламалық қамтамасыз етуін әзірлеу модульдер мен ассемблер кірістірулерін құру үшін, ассемблерді білуді және пайдалануды қамтиды.

1. Жүйелік бағдарламалау

   1. Жүйелік бағдарламалаудың эволюциясы

Қазіргі уақытта бағдарламалау жүйесінің дәстүрлі құрамы туралы түсінік қалыптасқан, оған келесі бағдарламалық құралдар мен кітапханалар кіреді:

• бағдарламаларды құруға арналған редактор;

• бағдарламаларды бағдарламалау тілінен машиналық тілге аударуға арналған транслятор;

• бағдарламаларды тексеруге және қателерді түзетуге арналған отладчик;

• трансляция кезеңінің және орындау кезеңінің кітапханалары;

• бағдарламалық жобаны құрастыру және құруды басқару құралдары;

• жоғарыда аталған құралдарды біріктіретін және тұтастай бағдарламалау жүйесінің жұмысын ұйымдастыратын монитор;

Бағдарламаларды құру процесін тиімді жүргізуге мүмкіндік беретін бұл минимум ХХ ғасырдың 70-ші жылдарының басында енгізілді. Алайда, мұндай интеграцияланған құралдар жиынтығы 1980 жылдардың ортасында Borland Inc арқасында нағыз танымалдылыққа ие болды. Turbo Pascal пакеті алғаш рет 1983 жылы СР/М операциялық жүйесі үшін пайда болды және 1984 жылдың басында MS-DOS-қа көшірілді. IBM PC дербес компьютерлер тарихының барлық дерлік басталуы Turbo Pascal жүйесімен байланысты ең танымал даму ортасына айналды.

1.2. Бағдарламалық құралдар

Бағдарламалық құрал - бағдарламалық өнімдерді әзірлеуді қолдауға арналған бағдарлама. Мысалы:

Отладчик - бағдарламашыға өнімді жөндеуді жеңілдетеді.

Утилита - бұл кейбір жалпы функцияларды қамтамасыз ететін бағдарлама (мысалы, файлдарды көшіру, мәтіндерді дайындау, сілтемелерді ұйымдастыру және т.б.).

Процедуралар кітапханалары - қосымшаларды әзірлеуді жеңілдететін әртүрлі мақсаттағы процедуралар жиынтығы. Мысалы, енгізу - шығару функциялары немесе математикалық функциялар кітапханасы.

Қосымша қызмет көрсету бағдарламалары - қосымша, бірақ пайдалы функцияларды ұсынатын бағдарламалар (мысалы, калькулятор немесе оған графикалық пайдаланушы интерфейсін жүзеге асыратын пайдалы қызметтің үстіндегі қондырма).

Есептеу техникасын дамыту компьютерлік бағдарламалау тілдерінен бағдарламашылардың қарым - қатынасының жаңа құралдарын құрумен және қолданыстағы құралдарын жетілдірумен қатар жүреді.

Бағдарламалау жүйелері деп деректерді ұсыну және оларды өңдеу алгоритмдерін жазу ережелері түсіндіріледі, оларды компьютер автоматты түрде орындайды.

Қазіргі уақытта ерте заманнан бастап адамның табиғи тіліне ұқсас ондаған түрлі бағдарламалау жүйелері құрылды. Бағдарламалау жүйелерінің алуан түрлілігін түсіну үшін олардың жіктелуін, сондай-ақ құрылу тарихын, эволюциясы мен даму тенденцияларын білу қажет.

3. Даму тенденциясы

Бағдарламалау жүйелерінің даму тенденцияларын түсіну үшін олардың эволюциясының қозғаушы күштерін білу қажет. Бұл мәселені түсіндіру үшін біз бағдарламалау жүйесін әртүрлі көзқарастардан қарастырамыз.

Біріншіден, бағдарламалау жүйесі - бағдарламалаушының бағдарламалық жасақтама құралы. Жақсы бағдарламаларды құру үшін жақсы бағдарламалау жүйелері қажет. Сондықтан бағдарламалау жүйелерінің эволюциясының қозғаушы күштерінің бірі - әзірлеушілердің жетілдірілген бағдарламаларды құруға деген ұмтылысы.

Екіншіден, бағдарламаны әзірлеу процесін өнеркәсіптік өндіріспен салыстыруға болады, онда анықтаушы факторлар бағдарламашылар ұжымының өнімділігі, бағдарламалық өнімдердің құны мен сапасы болып табылады. Бағдарламалау жүйелері қолдауы керек бағдарламаларды әзірлеудің әртүрлі технологиялары (құрылымдық, модульдік, объектіге бағытталған бағдарламалау және басқалары) жасалады. Сондықтан бағдарламалау жүйелері эволюциясының екінші қозғаушы күші - бағдарламалық өнімдерді өндіру процесінің тиімділігін арттыруға ұмтылу.

Үшіншіден, бағдарламаларды электронды ақпаратты жасау құрылғыларының аналогы ретінде қарастыруға болады, онда радио бөлшектері мен чиптердің орнына бағдарламалау жүйелерінің конструкциялары қолданылады (бағдарламаның элементтік базасы).

Электрондық құрылғылар сияқты, бағдарламалар қарапайым (детектор қабылдағышының деңгейі) және өте күрделі (автоматты ғарыш станциясының деңгейі) болуы мүмкін, ал құрал деңгейі өнімнің күрделілігіне сәйкес келуі керек. Сонымен қатар, адамға модельденген нысанды сандар тілімен емес, домен тұрғысынан сипаттау ыңғайлы. Сондықтан жаңа, мамандандырылған, проблемалық аймаққа бағытталған және қуатты бағдарламалау жүйелерін құруға әкелетін үшінші қозғаушы күш - бұл компьютерлердің көмегімен шешілетін тапсырмалардың әртүрлілігін арттыру және күрделілігін арттыру.

Төртіншіден, компьютерлердің өзін жетілдіру компьютерлердің жаңа мүмкіндіктерін барынша іске асыратын жүйелерді құру қажеттілігіне әкеледі.

Бесіншіден, бағдарламалар жинақталатын және көбейтілетін интеллектуалды өнім болып табылады. Бірақ бағдарламалар, техникалық өнімдер сияқты, моральдық қартаю қасиетіне ие, оның себептерінің бірі олардың компьютерлер мен жұмыс ортасының түріне тәуелділігі болып табылады. Бағдарламалардың моральдық қартаюымен оларды модернизациялау және жаңа нұсқаларын шығару арқылы күреседі, бірақ компьютерлер мен операциялық орталардың түрлерін өзгертудің жоғары динамикасымен әзірлеушілер тек ескі бағдарламаларды модернизациялаумен айналысады. Сондықтан, бағдарламалау жүйесі бағдарламаның ұзақ өмірлік циклін қамтамасыз етуі керек және оған ұмтылу бағдарламалау жүйелерін дамытудың бесінші қозғаушы күші болып табылады.

1950 жылдары бағдарламалауды автоматтандырудың алғашқы құралдары пайда болды – Автокодтар тілі. Кейінірек осы деңгейдегі тілдер үшін "Ассемблерлер" атауы қолданыла бастады. Автокод-Ассемблер сияқты тілдердің пайда болуы бағдарламашылардың жұмысын жеңілдетті. Айнымалы шамалар символдық атаулармен бейнелене бастады. Сандық операциялық кодтар есте сақтау оңай мнемоникалық, яғни ауызша белгілермен ауыстырылды. Бағдарламалау тілі адамға түсінікті болды, бірақ сонымен бірге машиналық командалардың тілінен алыстады. Компьютер бағдарламаларды Автокодта орындай алуы үшін арнайы аудармашы – транслятор қажет болды. Транслятор - бұл бағдарлама мәтінін Автокодта баламалы бағдарлама мәтініне машиналық командалар тілінде аударатын жүйелік бағдарлама.

Компьютердің Автокодтық транслятормен жабдықталған түрі Автокодты түсінеді. Бұл жағдайда ЭВМ компьютерлері жайлы айтуға болады (аппаратура мен Автокодтан аудармашы қосылған), оның тілі Автокод. Автокод-Ассемблер типті тілдер машинаға бағытталған, яғни олар белгілі бір компьютердің машиналық командаларының құрылымына бейімделген. Әр түрлі процессорлары бар әр түрлі компьютерлерде әр түрлі Ассемблер бар. Жоғары деңгейлі бағдарламалау тілдері машинадан тәуелсіз тілдер болып табылады. Осындай тілдегі бірдей бағдарлама тиісті аудармашымен жабдықталған әртүрлі типтегі компьютерлерде орындалуы мүмкін. Автокодпен салыстырғанда бағдарламаларды жоғары деңгейлі бағдарламалау тілінде жазу формасы дәстүрлі математикалық формаға, табиғи тілге жақынырақ.

Операциялық жүйелер, аудармашылар және басқа жүйелік бағдарламалар жасалатын Жүйелік бағдарламалау тілдері олардың деңгейін және компьютерлерден тәуелсіздігін арттыру бағытында дамиды. Бүгінгі таңда жүйелік бағдарламалық жасақтаманың 90% - ға жуығы ассемблер тілінде емес, Си тілінде де жасалады, мысалы, Unix операциялық жүйесі толығымен дерлік Cи тілінде жазылған. Рас, бағдарламалардың көлемі көп, бірақ оларды құрудың тиімділігі әлдеқайда жоғары.

Машинаның тәуелсіздігіне барлық аудармашылар қолдайтын тіл стандартын қолдану және бағдарламаларды бір төмен деңгейлі тілден екінші тілге баламалы түрлендіру үшін кросс-жүйелер деп аталатындарды қолдану арқылы қол жеткізіледі.

2. Көмекші бағдарламалар немесе утилиталар дегеніміз не?

Утилита-бұл деректерді өңдеудің немесе компьютерге қызмет көрсетудің қосалқы операцияларын орындауға қызмет ететін бағдарлама. Утилита - бұл сервистік немесе утилиталық бағдарлама, басқаша айтқанда, көмекші функцияларды орындайтын есептеу жүйесіндегі бағдарлама. Утилита (ағылшынша utility немесе tool) — кез-келген қолданбалы мәселені шешуге емес, көмекші мәселелерді шешуге арналған бағдарламалық өнім.

Утилиталық бағдарламалар келесі үш негізгі деңгейде ұйымдастырылуы мүмкін:

• Резиденттік деңгей (утилита жүктеледі және резидентке айналады, бұл ретте оған енгізілген функциялардың жедел режимде орындалуын қамтамасыз етеді);

• Жүйелік деңгей (утилита қолданбалы бағдарлама ретінде жұмыс істейді);

• Автономды деңгей (утилитаның жұмысы ОЖ-дан тыс жерде жасалады).

Жоғарыда сипатталғандардың негізінде біз жалпылаймыз: утилиталық бағдарламалардың бір бөлігі ОЖ құрамына кіреді, ал утилиталардың басқа бөлігі дербес жұмыс істейді жалпы бағдарламалық жасақтаманың көп бөлігі операциялық жүйенің бөлігі болып табылады. ОЖ бағдарламалары мен бақылау тестілерінің бір бөлігі жүйелік тақтада орнатылған ROM немесе ROM - ға жазылады; жалпы бағдарламалық жасақтаманың бір бөлігі бөлек жеткізілетін дербес бағдарламаларға жатады (мысалы, перифериялық құрылғылардың порттарын басқаруға арналған драйвер бағдарламалары, әдетте, ДК іске қосылған кезде жедел жадқа жүктеледі). Пайдаланушылар көбінесе келесі мақсаттағы утилиталық бағдарламаларды пайдаланады:

• Антивирустық бағдарлама (компьютерге вирус жұқтырудың алдын алуға және қажетсіз инфекцияның салдарын жоюға арналған);

• Буып-түю бағдарламасы (деректерді "ораудың" арнайы әдістерін қолдану арқылы дискідегі ақпаратты қысуға, сондай-ақ бірнеше файлдардың көшірмелерін бір Мұрағаттық файлға біріктіруге мүмкіндік береді);

• Русификатор бағдарламасы (басқа бағдарламаны орыс әріптерімен және мәтіндерімен жұмыс істеуге бейімдейді);

• Қолданбаларды жою бағдарламасы (қолданбаларды жою үшін қолданылады);

• Дискіні оңтайландыру бағдарламасы (дискідегі ақпаратқа оған деректерді орналастыруды оңтайландыру арқылы жылдам қол жеткізуге мүмкіндік береді);

• Деректерге қол жеткізуді шектеу бағдарламасы;

• Жадты басқару бағдарламасы (компьютердің жедел жадын икемді пайдалануды қамтамасыз етеді);

• Дискіге арналған кэш бағдарламасы (дискідегі ақпаратқа жедел жадта дискінің ең көп қолданылатын бөліктерін қамтитын кэш буферін ұйымдастыру арқылы қол жеткізуді тездетеді);

Қолданыстағы қолданбалы немесе жүйелік құралдардың функционалдығын кеңейтетін утилиталар бар, мысалы, медиа файлдарды автоматтандыру және түрлендіру утилиталары (mp3 id3, Ogg tags), файлдарды қауіпсіз (қалпына келтірілмейтін) жою, әртүрлі форматтағы файлдарды түрлендіру утилиталары, жүйені басқару утилиталары.

Түрлендіргіш утилиталар бір деректер түрінің әртүрлі көрінісі болып табылатын, бірақ әртүрлі форматтағы файлдарды түрлендіреді: аудио, бейне, графикалық, конструкторлық, модельдік, бағдарламалық файлдар. Әрине, ДК-ге арналған жүйелік бағдарламалардың әртүрлілігі жоғарыда сипатталған түрлермен шектелмейді.

Көмекші бағдарламалар (утилиталар) әдетте пайдаланушының нақты міндеттерін шешуге емес, есептеу жүйесіне қызмет көрсетуге және тиімділікті арттыруға арналған. Көмекші бағдарламалардың негізгі түрлеріне қысқаша тоқталайық. Мұрағат бағдарламалары ақпаратты ораудың арнайы алгоритмдерін қолдану арқылы дискілердегі ақпаратты қысуға, яғни кішірек файлдардың көшірмелерін жасауға, сондай-ақ бірнеше файлдардың көшірмелерін бір мұрағаттық файлға біріктіруге мүмкіндік береді. Мұрағат бағдарламаларын қолдану файлдар мұрағатын құру кезінде өте пайдалы, өйткені көп жағдайда оларды мұрағат бағдарламаларымен біріктіргеннен кейін сақтау әлдеқайда ыңғайлы. Бұл бағдарламалардың өкілдері-WinRar және WinZip. Ақпараттың сақтық көшірмесін жасау бағдарламалары компьютердің қатты дискісіндегі маңызды ақпаратты мезгіл-мезгіл қосымша медиаға көшіруге мүмкіндік береді. Сақтық көшірме бағдарламаларының өкілдері - APBackUp, Acronis True Image. Антивирустық бағдарламалар компьютерлік вирустардың инфекциясын болдырмауға және вирустың әсерін жоюға арналған. Антивирустық бағдарламалар тобының өкілдері - Kaspersky Antivirus, DrWeb, Norton AntiVirus. Байланыс бағдарламалары компьютерлер арасында ақпарат алмасуды ұйымдастыруға арналған. Бұл бағдарламалар кабель арқылы сериялық порттарға қосылған кезде файлдарды бір компьютерден екіншісіне оңай жіберуге мүмкіндік береді. Мұндай бағдарламалардың тағы бір түрі компьютерлерді телефон желісі арқылы байланыстыруға мүмкіндік береді (модем болған жағдайда) . Олар телефон хабарламаларын жіберуге және қабылдауға мүмкіндік береді. Байланыс бағдарламаларының өкілдері - Venta Fax, Cute FTP. Компьютерді диагностикалауға арналған бағдарламалар компьютердің конфигурациясын (жад мөлшері, оның қолданылуы, дискілердің түрлері және т.б.) тексеруге , компьютер құрылғыларының жұмысын тексеруге, оның жұмысын бағалауға мүмкіндік береді. Компьютерлік диагностика бағдарламаларының өкілдері-Sisoft Sandra, Norton System Information. Дискіні оңтайландыру бағдарламалары дискідегі деректерді орналастыруды оңтайландыру арқылы дискідегі ақпаратқа жылдам қол жеткізуге мүмкіндік береді. Бұл бағдарламалар әр файлдың барлық бөліктерін бір-біріне жылжытады (фрагментацияны жояды) , дискінің басындағы барлық файлдарды жинайды және т.б., соның арқасында диск бастарының қозғалысы азаяды (яғни деректерге қол жетімділікті тездетеді) және дискінің тозуы төмендейді. Дискіні оңтайландыру бағдарламаларының өкілдері - Norton Disk Doctor, Microsoft Scandisk. Экранды басып шығару бағдарламалары экран мазмұнын басып шығару үшін графикалық бағдарламаларды пайдалану кезінде өте пайдалы, өйткені мұны әрдайым графикалық бағдарламаның көмегімен жасауға болмайды. Экранды басып шығару бағдарламаларының өкілдері-SnagIt, HyperSnap-DX

2.1. Утилитаның түрлері

Жүйелік бағдарламаларға көптеген утилиталар, яғни көмекші бағдарламалар кіреді:

• Ақпаратты "ораудың" арнайы әдістері арқылы дискілердегі ақпаратты қысуға мүмкіндік беретін орауыш бағдарламалар,

• Компьютерлік вирусты жұқтырудың алдын алуға және инфекцияның салдарын жоюға арналған антивирустық бағдарламалар,

• Баспа бағдарламалары,

• Дискілерді оңтайландыруға арналған бағдарламалар және т. б.

Орауыш бағдарламаларын қолдану файл мұрағаттарын құру кезінде өте пайдалы. Компьютерлерді пайдалану кезінде әртүрлі себептерге байланысты магниттік дискілердегі ақпарат бұзылуы немесе жоғалуы мүмкін. Мұндай жағдайларда жоғалтуды азайту үшін өзгертілетін файлдардың мұрағаттық көшірмелері болуы керек және өзгертілетін файлдардың көшірмелерін жүйелі түрде жаңартып отыру керек. Алайда, егер мұрағаттық көшірмелер мұрағаттық файлдар сияқты көп орын алса, оларды көшіру үшін көптеген иілгіш дискілер қажет болуы мүмкін және мұрағатты құру мен жаңартудың күрделілігі үлкен болады. Сондықтан мұрағат құру үшін арнайы бағдарламалар қолданылады. Мұрағатты ұйымдастыру және басқару бағдарламаларын таңдау кең. Көптеген архиваторларда графикалық интерфейспен жабдықталған Dos және Windows 95 нұсқалары бар. Пакеттік бағдарламалар ақпаратты сығудың арнайы әдістерін қолдану арқылы кішірек файлдардың көшірмелерін жасауға және бірнеше файлдардың көшірмелерін бір Мұрағаттық файлға біріктіруге мүмкіндік береді. Әр түрлі мұрағатшылар әртүрлі біріктіру алгоритмдерін қолданады. Біріктіру алгоритмі мұрағат файлының кеңейтілуінен бағалауға болатын мұрағат пішімін алдын ала анықтайды.

Zir - Архив форматы ең көп таралды, ол уақытпен тексерілген беделге ие. Мұрағаттарға қызмет көрсетуге қабілетті басқа бағдарламалық құралдар осы форматпен үйлесімді.

Ең көп таралған мұрағатшылар: Arj, ҚР zir. Windows 95 үшін ең танымал бағдарлама win Ziр, Nico Mark Comuting әзірлеген. Бұл негізінен қолданыстағы мұрағатшылардың қабығы немесе олардың үстіндегі қондырма. Zir, LZH, ARJ, ARC, TAR және Microsoft корпорациясы қолданатын әртүрлі форматтар. TAR (Tarehive) - таспадағы Мұрағат. Мұндай мұрағаттар интернеттегі UNIX түйіндерінде кездеседі. Бағдарламалық өнімдерді тарату кезінде Microsoft өзінің қысу алгоритмдерін қолданады. Оларға сәйкес бір файлдар қысылады, олардың соңғы кеңейту белгісі астын сызу белгісіне өзгереді. Win zir утилитасы мұндай файлдардың көпшілігіне қызмет ете алады, бірақ бәріне бірдей емес, өйткені Microsoft өзінің қысу алгоритмдерін толық ашпады. Бағдарламалардың негізгі режимдері Рkziр / Ркунзиир және Arj 2-қосымшада ұсынылған.

2.2. Көмекші бағдарламаларға теория

1. Oрауыш бағдaрламалар (мұрағaтшылар) арнайы құралдарды қoлдану арқылы дискілердегі ақпаратты қысуға мүмкіндік береді, мысaлы, кішірек файлдардың көшiрмелерін жасау, сонымен қатар бірнеше файлдарды бір Мұрағаттық файлға бірiктіру. Архивтeрді құру кезінде деректерді 2 немесе одан да көп рет тығыздауға мүмкіндік беретін қысy алгоритмдері қолданылады. Ең танымал орауыш бағдарламалар-PKZIP, ARJ, RAR., WinRAR, WinZip.

2. Ақпaраттың сaқтық көшірмесін жасау бағдарламалары7 Компьютердің қатты дискісіндегі ақпаратты стримердің иілгіш дискілеріне немесе кассеталарына жылдам көшіруге мүмкіндік бeреді. Осы бaғдарламалардың ішінде Norton Backup, Fast Back Plus кеңiнен қoлданылaды.

3. Антивирyстық бағдaрламалар компьютeрлік вирусты жұқтыpудың алдын алуға және инфекцияның салдарын жоюға арналған.

4. Кoмпьютерді диaгностикалауға aрналған бағдарламалар кoмпьютердің конфигурациясын (жад мөлшері, оның қолданылуы, дискілердің түрлері және т.б.) тексерyге, сoндай-ақ компьютер құрылғыларының жұмысын тексеруге мүмкіндік берeді. Дискілердегі ақaуларды жоюға арналған утилиталар дискілік сканерлеу корректорлары деп атaлады. NU пакетіндегі MS ScanDisk, Norton Disk Doctor сияқты eң көп таралған утилиталар.

5. Бaйланыс бағдaрламалары компьютерлер арасында ақпарат алмасуды ұйымдастыруға арналған. Brooklin Bridge, DeskLink, Lap Link III және т. б. сияқты бағдарламалар сeриялық порттарды кaбель арқылы жалғаған кезде файлдарды бiр компьютерден екіншісіне жіберуге мүмкіндік береді. NU пакетінде ұқсас мүмкіндіктер бар. Бағдарламалардың тағы бір түрі (Telemate, Procomm және т.б.) компьютeрлердің телефон желісі арқылы байланысу мүмкіндігін қамтaмасыз етеді (модем болған жағдайда). Bitfax, Fax-It және басқалары сияқты бағдарламалар компьютерде кіріктірілген фaкс-мoдем тақтасы бoлған кезде телeфон xабарламаларын жіберуге және қабылдауға мүмкiндік береді.

6. Дискiлерді оңтайландыру бағдарламалары олардағы ақпаратқа жылдам қол жеткізуге мүмкіндік бередi. Бұл бағдарламалар әр файлдың барлық бөліктерін бір-біріне жылжытады (дефрагментацияны жояды), барлық файлдарды дискiнің басында жинайды және т.б., соның арқасында диск бастарының қозғалысы азаяды (яғни дерeктерге қол жетімділік тездейді) және оның тозуы төмендейді. Дефрaгментация бағдарламасы Windows - Disk Defrag жүйесінде қол жетімді

7. Дискінi динамикалық қысy бaғдарлaмалары дискiлерде сақтaлатын ақпaрат мөлшерiн көбейтyге мүмкіндіk береді. Бұл бағдaрламалар дискiге жазy кезінде ақпарaтты қысады, ал оқу кезінде оны бастапқы қалпына келтіреді. Пайдаланушы үшін бұл бағдарламалар көрінбейді. Деректер базасын қысуға болады, мысалы, 4-5 есе.

8. Oфлайн басып шығару бағдарламалары (спyлерлер) файлдарды kомпьютeрде басқа жұмысты oрындаумен қатар принтерде басып шығаруға мүмкіндік берeді.

Қорытынды

Біз жүйелік бағдарламалау пәнінен курстық жұмысты аяқтадық. Тақырыбымыз жүйелік бағдарламалауды және оның қосымша бағдарламаларын, яғни утилиталарды зерттеу болды. Сонымен, қысқаша айтқанда жүйелік бағдарламалау дегеніміз жалпы есептеуіш сипаттағы міндеттерді шешуді, бағдарламаларды әзірлеуді, іске қосуды және орындауды қамтамасыз ететін бағдарламалардың жиынтығы болып табылады. Операциялық жүйелерді, утилиталарды, мониторға немесе принтерге арналған драйвейлерді, компьютерлік ойындарға арналған платформалар кешенін жасаумен айналысады.

Жүйелiк бaғдaрламалау пәнінің оқытудың мақсаты-жүйелік бағдарламалық жасақтама мен BIOS-ты компьютерде дерeктерді өңдеудiң тиімді құралы ретiнде құрудың және практикaлық қолданудың теoриялық негіздері. Заманaуи компьютерлік жүйeлер қoлданбалы бағдарламалық жасақтамамен бірге әрдайым есeптеу прoцесін ұйымдастыру