Сабақтың мақсаты:
Оқушыларға мамандық таңдау, олардың негізгі түрлері,
классификациялық белгілері, мамандықтар тобы, кластары,
таңдау әдістері туралы білімдерін, түсініктерін кеңейте
отырып, мамандықтарға деген ынта- ықыласын арттыру.

Міндеттері:

- Жеке тұлғаның кәсіптік мамандықтарды таңдаудың негізгі
типтері мен факторлары туралы түсінік беру
- Кәсіптік бағдар беру
- Кәсіптік білім берудің құрылымымен таныстыру
- Кәсіптік мамандықтарға деген ынта- ықыластарын
анықтау және т.б.

Мамандық

Кіріспе: Әлемде 40 мыңға жуық әр түрлі мамандықтар бар. Статистердің зерттеуі бойынша жыл
сайын 25 млн адам ӛзінің жұмыс орнын ауыстырып, оның 12 %-і қайтадан ӛз орнына
қайтып оралады екен.Осыған қарап мынадай сұрақтар туындайды.
• Бұдан мамандықты таңдауда әр маман қателесіпті деуге бола ма?
• Әлде ӛзінің болашақтағы профессионалды қызметіне жан- жақты дайындалу керек шығар?
• Қоғамға, адамдарға пайдасын тигізетін мамандықтарды қалай таңдауға болады?
Осы және тағы басқа мәселелер туралы бүгінгі сабақта шешімін аламыз деген сенімдемін.

Мамандық» сөзіне анықтама беру.
Профессия- латын сөзінен шыққан ,
“professio”- анықталған іс, мамандық дегенді
білдіреді.
Мамандық- қарапайым өмір сүру көзі болып
табылатын және қандай да бір дайындықты,
жауапкершілікті талап ететін еңбек қызметінің
маңызды бөлігі.
«

Мамандықтарға сұраныстың тұрақтылық кӛрсеткіші
әр мамандықтардың жұмыс орын санының артуына
байланысты. Ӛз мамандықтарын таңдауда мақсатқа жету
әр адамның еркіне, ӛмірге құштарлығына байланысты.
Мамандық таңдау кезінде мұқият болған жӛн,себебі
ол сіздің болашақ ӛміріңізді анықтайды.
Сондықтан, мамандықты таңдау кезінде жеке
қызығушылығыңыз бенﾠ болашақ жоспарларыңыздың
негізінде таңдағаныңыз тиіс және де тек қана бір
мамандықты таңдау керек.

Мамандық таңдау- ӛте жауапкершілікті және маңызды іс. Мамандық
таңдауда әр адам ӛзінің қызығушылығына, қабілетіне, бейімділігіне, қалауына
сүйену керек.
Сондай-ақ ӛз мамандығының 10-20 жылға дейін ӛз сұранысын жоғалтпауына
кӛңіл бӛледі. Бұл мамандықтарға деген бірқалыпты тұрақты сұраныс деп аталады.
Ӛзінің сұранысын, қызығушылығын жоймаған кең тараған мамандықтарға
дәрігер, мұғалім және құрылысшы мамандықтарын атап ӛтуге болады.

Ал, ӛзекті мамандықтар қатарына жоғары технология, байланыс,
коммуникация, әлеуметтік орта, экономиканы басқару мамандық тары және еңбек сұранысына қажетті жаңа мамандықтары жатады.
Қоғамның дамуында мамандық иелерінен жоғары кәсіби біліктілікті, коммуникативтік қабілетті, еңбек етуге деген сүйіспеншілікті,
қызығушылықты, ӛз мамандығы бойынша біліктілігін арттыруға
даяр болатын мамандық иесін талап етеді.

Сонымен қатар мамандық таңдау факторларына мыналарды
жатқызуға болады:
«Білгім келеді» - (қызығушылық, бейімділік).
Қызығушылық- қандай да бір саланы, құбылысты танып білуге ,
оны зерттеуге деген құмарлық.
Бейімділік - қандай да бір қызметпен айналысудағы икемділік.
«Қолымнан келеді» - (қабілет, денсаулық жағдайы).
Қабілет- адамның қандай да бір қызметті орындаудағы жеке -дара
қабілеті, шығармашылық мүмкіндігі.
«Маған керек»- (қажеттілік, сұраныс)
Қоғамға әр түрлі саланың мамандық иелері қажет. Мамандық
таңдауда ӛзіннің мамандығынның еңбек рыногындағы сұранысын
білу мен қатар, болашақта ӛзіңнің еңбекке араласу мүмкіндігінді
білу керек.

КӘСІПТІК БІЛІМ БЕРУДІҢ ҚҰРЫЛЫМЫ:
Болашақ мамандықты әр түрлі оқу орындарынан алуға мүмкіндік
бар. Оның негізгі түрлері:
•Бастауыш кәсіптік білім: профессионалды лицеилер, кәсіптік
мектептер.
Бұл оқу орындарында жұмысшы мамандықтарын даярлайды.

•Арнаулы орта білім: техникумдар, колледждер,училищелер.
Бұл оқу орындарына жалпы орта, орта және бастауыш кәсіптік
біліммен алуға болады.

Жоғары кәсіптік білім: ЖОО- ры (институттар, университеттер,
академиялар). Бұл оқу орындарына орта біліммен және арнаулы
орта білімнен кейін түсуге болады.

Кәсіптік оқу орындары туралы ақпараттарды алуға болады:
• Оқу орындарына түсушілерге арналған анықтамалық
оқулықтардан;
• INTERNET желісіндегі компьютерлік ақпараттық- ізденіс
бағдарламаларынан;
• Жарнамалық хабарландырулардан;
• Кітапханалардан;
• Кәсіптік бағдар беру және жоспарлау бӛлімдерінен;
• Оқу орындарының ашық есік күндеріне қатысу және жекелей бару
арқылы;
• Мектеп бітіруші түлектермен кездесу арқылы.

ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ КӘСІПТІК МАМАНДЫҚТАРДЫ
ТАҢДАУ ТИПТЕРІ:

• Реалистік (R),
• Зерттеушілік (I),
• Артистік (А),
• Әлеуметтік (S),
• Кәсіпкерлік (E),
• Дәстүрлі (С).

1. ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ РЕАЛИСТІК ТИПІ (R)Адамдармен жұмыс істегеннен гӛрі, еңбектің
басқа да маңызды обьектілерімен,
механизмдерімен жұмыс істегенді ұнатады.
Негізгі бағыттары:
• Техникалық білім,
• Ауылшаруашылық білімі,
• Орман шаруашылығы,
• Табиғатты қорғау,
• Әскери мамандықтар.

2. ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ ЗЕРТТЕУШІЛІК ТИПІ
(I)- Ғылымға және ғылыми зерттеулерге,
ашылуларға, жаңалықтарға және идеяларды іске
асыруға бағытталған.
Негізгі бағыттары:
• математика,
• физика,
• биология,
• биомедициналық инженерия,
• генетика.

3. ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ АРТИСТІК ТИПІ (А)Ӛзінің әсемдікке деген сүйіспеншілігін,
мүмкіндігін ашуды кӛркем- ӛнерде, артистік
ортада жұмыс істеуді ұнатады.
Негізгі бағыттары:
• Ӛнер,
• Музыка,
• Театр,
• Билер,
• Тілдерді оқу, меңгеру,
• Жобалау және дизайн

4. ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК ТИПІ (S)Адамдармен қарым- қатынасқа бағытталған. Адамдарға
кӛмектескенді және олардың мәселелерін шешкенді
ұнатады
НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ:
• Ӛнер,
• Әлеуметтік қызмет,
• Социология,
• Кеңес беру,
• Коммуникация,
• Мектепалды тәрбие және балалардың дамуы.

5. ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ КӘСІПКЕРЛІК ТИПІ
(E)- Адамдарға ықпал етуге, қорғауға, ұйымдастыр
уға және олардың негізгі міндеттерін іске асыруға
бағытталған.
Негізгі бағыттары:
• бизнес-білім,
• басқару,
• маркетинг,
• құқық.

6. ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ ДӘСТҤРЛІ ТИПІ (С)Мәліметтерді, бақылауларды ӛңдеумен жұмыс
істегенді ұнатады және ақпараттар жүйесін
басқарады.
Негізгі бағыттары:
• Бухгалтерия,
• Статистика,
• Финанс,
• Компьютерлік технология,
• Іс қағазын жүргізу.

Топтық тапсырма:
І- топқа:
•Мына мамандықтарды классификациялық белгілері бойынша жікте:
Археолог , құрылысшы
•Мына мамандықтардың ұқсастығы мен айырмашылығын анықта:
Мұғалім,дәрігер
• Мына берілген сөйлемді аяқта,қандай сөйлем екенін анықта:
Бала кезімнен дәрігер мамандығын ұнатқандықтан, ... .
• Бір мамандыққа байланысты диалог құрастыру.
ІІ- топқа:
•Мына мамандықтарды классификациялық белгілері бойынша жікте:
Артист, кӛлік жүргізуші
•Мына мамандықтардың ұқсастығы мен айырмашылығын анықта:
Металлург, аспазшы
• Мына берілген сөйлемді аяқта,қандай сөйлем екенін анықта:
Мен құрылысшы болғым келеді,себебі ...
• Бір мамандыққа байланысты әңгіме құрастыру.

Психологиялық сәт:
"Психогеометрия"- ӛзін- ӛзі тану:
Оқушылар ӛзіңе ұнаған геометриялық
фигуралардың кез келгенін таңдауы тиіс. Әр
фигура қандай да бір адам бойындағы қасиетті,
қабілетті білдіреді. Әрқайсысымыз ӛзімізді танып
кӛрелік.