Климат түзуші факторлар

Мектеп:

Күні:

Мұғалімнің аты-жөні:

Сынып: 8

Сабақ

Қатысқандар:

Қатыспағандар:

Сабақтың тақырыбы

Климат түзуші факторлар

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)

8.3.2.1 климат түзуші факторларды талдайды

Сабақтың мақсаты

Барлығы:

Климат құрушы факторлар туралы білімдерін жүйелеу. «Күн радиациясы» ұғымын қалыптастырып, оның түрлерімен (тура, шашыранды, жиынтық) таныстыру

Көбі:Жергілікті жердің климатымен таныстыру..

Кейбірі: Жергілікті жер климатын білу, ауа райын бақылауды меңгеру,шартты белгілермен танысу. .

Бағалау критерийі

Климат құрушы факторлар. Жергілікті жер климатының қалыптасуын анықтайды

Климат қалыптастырушы факторлар мен жергілікті жер климатын меңгереді. Шартты белгілерді біледі.Ауа температурасын анықтайды. 

 Диалогке түсіп, тілдік қарым-қатынасқа түседі

Тілдік мақсаттар

Қазақстанның физикалық картасы, Қазақстан аумағындағы жиынтық күн радиациясы картасы.
Негізгі ұғымдар: климат, климат құрушы факторлар: географиялық ендік, ауа массалары, климатқа мұхиттар мен ағыстардың, жер бедері мен биіктіктің әсері.
Жетекші ұғымдар: КТФ,Күн радиациясы,Тура шашыранды және жиынтық радиация,Альбедо,Ауа массалары,Атмосфералық фронттар,Қысым орталықтары.

Құндылықтарды игерту:

Өзіне және өзгелерге құрмет мұғалім мен оқушылардың бір-бірімен амандасуында, сыпайы, ойын ашық білдіріп, тыңдауда, сабақты уақытында бастап, аяқтауда, тапсырмаларды нұсқалық бойынша орындауда, бір-біріне қолдау көрсетуінде көрініс табады. Патриотизм мен азаматтық жауапкершілік уақытты пайдамен өткізу қажеттігін түсіну арқылы жүзеге асырылады. Өмір бойы оқу қағидасы ақпаратты өздігінен табу, сабақ мақсатын білуде, кері байланыс беруде, рефлексия жасауда, алған білімінің практикалық мәнін түсінуде көрініс табады. Ашықтық оқушыларға ақпаратты алуында бірдей мүмкіндіктер беруде, сабақ мақсатын бірге құрастыруда, бағалау мен кері байланыс беруде, бірнеше көзқарастың бар екенін түсінуде орын алады. Еңбексүйгіштік жұмыс орынын таза сақтауда, оқушылардың белсенді жұмысында, ал шығармашылық жаңа идеяларды ұсынуда көрініс табады.

Пәнаралық байланыс

Биология

Тақырып бойынша алдыңғы білім

7 сыныпта өткен “Атмосфера құрылымы” тақырыбында ауа-райы туралы алған білімдерін. Климат және климат түзуші факторлар ұғымдарымен толықтырады

Сабақбарысы

Сабақтың жоспарланған кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған жаттығу түрлері:

Сабақтың басы

Психологиялық ахуал туғызу

Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

1 қатар -(көк түстілер) Сәлем! деп екі қолдарын жоғары көтеріп амандасады

2 қатар-(сары түстілер) Нai- деп оң қолдарын көтеріп амандасады

Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру.

Ресурстар

Көкөністердің суреті

Интербелсенді тақта

оқулық

флипчарт, фломастер

А4 қағаз

Сабақтың ортасы

«Ой шақыру» 
1.Ауа райы дегеніміз не? 
2.Климат деген не? Климаттың географиялық ендікпен қандай байланысы бар? 3.Климатқа мұхиттар мен теңіздердің әсері неден байқалады? 5. Ауа массасы деген не? Ауа массаларының қандай түрлері бар? 
6. Континенттік климат пен теңіздік климаттың айырмасы неде? 
7. Ауа мен тіршілік иесі арасындағы байланыс туралы не айтасың? 
8. Ауа райын қалай болжайды? 9. Ауа райын зерттеу не үшін қажет? 10.Алдағы ашық, жазда ыстық, қыста аязды, ауа райының белгілері 11.Ауа райы бұзылар алдындағы белгілер 

1) Климат дегеніміз не? Ол қандай климат құрушы факторларға тәуелді? Климаттың қалыптасуына географиялық ендік пен жер бедерінің ролі қандай?
Оқушыларға сұрақ қояды: Жер бетіндегі тіршілік үшін күннің қандай ролі бар? Күн радиациясы ұғымына анықтама беріп, өлшем бірлігін айтады: Радиация дегеніміз не?
Оқушылар Қазақстан климатына негізгі 3 фактор: күн радиациясы, атмосфера циркуляциясы, жердің төсеніш бетінің әсер етуінен қалыптасатынын анықтайды.
Күн радиациясы Қазақстандағы ашық және бұлтты күндердің таралу заңдылықтарына байланысты. Солтүстікте жылына орта есеппен 120 үдайы ашық күн болса, оңтүстікте 260 күн. Ашық күндер саны Қазақстанда Қырымның оңтүстік жағалауы мен Кавказдың Қара теңіз жағалауынан артық. Бұлтты күндер саны орта есеппен солтүстікте 60 күн болса, оңтүстікте (Балқаш маңында)-10-ақ күн.
Ауа райының көп жылдар бойы кайталанып отыратын белгілі бір типтерін климат деп атайтынын білесіңдер. Климаттың пайда болуы оның себептеріне байланысты.
Мүғалімнің сөзі: «Жаратылыстың құшағында, меуерт себілген көк шатырдың астында,хош иісті жасыл кілем үстінде, күнмен бірге күліп, түнмен бірге түнеріп, желмен бірге жүгіріп, алдыңдағы малымен бірге өріп, сары сайран далада тұрып өсетін қазақ баласының қиялы жүйрік, өткір, терең болуға тиісті» деп Мағжан Жұмабаев айтқандай ,еліміздің Тәуелсіздіктің туын желбіретіп, ертеңгі күні болашақта елімізді көркейтіп гүлдендіретін, білімдерің арқылы ,тұғырына орнықтыратын, Тәуелсіздік туын нық ұстайтын өздерің болатына сеніміз мол.
2) Қазақстан қандай климаттық белдеуде орналасқан? Қазақстан аумағының мұхиттардан алыс орналасуы оның климатына қалай әсер етеді? 1) Климат дегеніміз ауа райының көп жылдар бойы қайталанып отыратын типі. Ол жер бедерінің сипаты, мұхиттардың ықпалы, географиялық ендік, ауа массаларының қозғалысы және адам әрекетіне байланысты қалыптасады.
2) Қазақстан қоңыржай климаттық белдеуінің оңтүстігінде орналасқан. Қазақстанның 4 мұхиттан алшақ жатуы оның континенттік климатының басым болуына әкеледі. 

1 топ. Суреттеңіз.«Қазақстанның климат ерекшеліктері».
2 топ. Зерттеңіз. «Климат түзуші факторлар».
3 топ. Салыстырыңыз. «Қазақстан мен Солтүстік Қазақстан облысының климатына әсер етуші факторлардың ерекшеліктері мен ұқсастықтары». Венн диаграммасын толтыру.
4 топ. Қолданыңыз. «Күннің тіршілікке әсері және Күн радиациясы».
Анықтау қажет:
- Күн радиациясы ұғымын, өлшем бірлігін, оның түрлері (тура, шашыранды, жиынтық, жұтылған, шағылысқан күн радиацияларын);
- климат карталарының көмегімен күн радиациясының таралу ерекшеліктері мен заңдылықтары туралы қорытынды шығарыңыз.
5 топ. Дауласыңыз немесе қарсыласыңыз. «Семантикалық кесте арқылы тақырып бойынша білімдерін жинақтап, жүйеге келтіру».
Қосымша тапсырмалар:
1 топ. Солтүстік Қазақстан облысына бір жылда Күннен 1 см ² ауданға түсетін жылу мөлшерін анықтаңыздар.
Картадан бір жылғы жұтылған күн радиациясының көрсеткіші анықталады. СҚО ауданы солтүстігінде (90 ккал/см ²), ал оңтүстігінде (100 ккал/см ²) изосызықтары аралығында орналасқан:
Рж= (90 + 100): 2 = 95 ккал/см ²
2 топ. СҚО ауданы солтүстігінде (90ккал/см²), оңтүстігінде (100 ккал/см²) изосызықтары аралығында орналасқан. Бір жыл ішінде 1м² жерге жұтылған радиация түрінде қандай жылу мөлшері түседі?
95 ккал/см ² ∙ 10 000 см ² = 950 000 ккал.
3 топ. Бір жылда 1 м² жерге жұтылған радиация түрінде түсетіндей мөлшерде жылу алу үшін қаншама жоғары сапалы көмір жағу қажет?
(1 кг. жақсы көмір жанғанда 7 500 ккал/кг жылу береді). СҚО ауданына бір жылда 95 ккал/см.² жылу мөлшері түседі.
950 000 ккал: 7 500 ккал/кг = 127 кг.
Жер бетінің бір га – ға түскен бір жылғы жұтылған радиацияның орнын толтыру үшін қаншама жоғары сапалы көмір жағу қажет?
127 кг ∙ 10 000 м² = 1 270 000 кг немесе 1 270 тонна.
Мұншама жүкті тасу үшін, 50 тонна жүк алатын үлкен вагондардың қаншасы керек болар еді?
1 270 т.: 50 т. = 25 вагон.
4 топ. Картадан Петропавл, Астана, Алматы, Тараз, Шымкент қалаларының жиынтық күн радиациясының мөлшерін анықтаңыз.
5 топ. Бір ендік бойында орналасқан Алматы және Владивосток қалаларында жиынтық радиацияның мөлшері не себептен әр түрлі?

Топтық тапсырма 
1.топ Эссе жазу «Ауа тіршілік көзі»

2. топ Бір шумақ өлең

3. топ Ассосация құру «Климат» 

Жаңа тақырыпты бекіту:

1. Қазақстан аумағындағы жиынтық күн радиациясы картасымен жұмыс істеу.

Топпен жұмыс.

І топ- Петропавл, Астана, Қарағанды, Жезқазған, Тараз және Шымкент қалаларының жиынтық күн радиациясының мөлшерін анықтау.

ІІ топ- Қазақстан аумағындағы 66⁰ меридианы бойынша оңтүстіктен солтүстікке қарай жиынтық радиация мөлшері қалай өзгереді?

ІІІ топ- Бір ендіктің бойында орналасқан Алматы және Владивосток қалаларында жиынтық радиацияның мөлшері не себептен әр түрлі?

Алынған фактілерді пайдалана отырып жиынтық радиацияның таралу заңдылықтары туралы қорытынды шығару.

Кестені толтыру.

Тақырыптың қорытындысы:

1. Қазақстанның климаты климат түзуші факторлардың – күн сәулесінің құлау

бұрышы, атмосфера циркуляциясы мен жердің беткі қабатының әсерінен қалып-

тасады.

2. Қазақстанның солтүстіктен оңтүстікке қарай созылып жатуына байланысты күн радиациясының мөлшері ауытқып отырады. Солтүстікте 100 ккал, оңтүстікте

155 ккал-ға дейін

3. Теңіздер мен мұхиттардың алшақтығы, жер бедерінің алуан түрлілігі мемлекетіміздің көптеген жерінде континентті және шұғыл континенті климат типін қалыптастырады.

Оқушылардың ойлау белсенділігін арттыруға

арналған тапсырмалар:

1. Өздерінің тұрған жер климатына қандай факторлар әсер ететінін анықтаңдар.

2. Климаттық картаны пайдаланып, жергілікті жердің климатындағы басты ерекшелікті анықтаңдар.

Сабақтың соңы

3 мин

(С) Рефлексия

Оқушыларға үш түрлі суреттер көрсетіледі. Үш суреттен біреуін таңдап алып, бүгінгі сабақты түсінгендігін қолдарын көтеру арқылы білдіреді.

- толық түсіндім;

- сұрақтарым бар.

- түсінбедім;

Флипчарт

1 мин

Үй тапсырмасы:

Мәтінді мазмұнын пайдалана отырып КФ Қазақстан жеріне тигізетін әсеріне қысқаша сипаттама әзірлеп келу.

Қосымша ақпарат

Саралау – Сіз қосымша

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

Бағалау - Оқушылардың

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Пəнаралық байланыс

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Рефлексия

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз.

Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес

келетін сұрақтарға жауап беріңіз.

Қорытынды бағамдау

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

жетілдіруге көмектесетін не білдім?

Мектеп: №6 орта мектеп

Күні:

Мұғалімнің аты-жөні:Каржаубаева Н.И

Сынып: 8

Сабақ

Қатысқандар:

Қатыспағандар:

Сабақтың тақырыбы

Климат түзуші факторлар

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)

8.3.2.1 климат түзуші факторларды талдайды

Сабақтың мақсаты

Барлығы:

Климат құрушы факторлар туралы білімдерін жүйелеу. «Күн радиациясы» ұғымын қалыптастырып, оның түрлерімен (тура, шашыранды, жиынтық) таныстыру

Көбі:Жергілікті жердің климатымен таныстыру..

Кейбірі: Жергілікті жер климатын білу, ауа райын бақылауды меңгеру,шартты белгілермен танысу. .

Бағалау критерийі

Климат құрушы факторлар. Күн радиациясы,Тура,шашыранды, жиынтық радиация.Альбедо,

Тілдік мақсаттар

Қазақстанның физикалық картасы, Қазақстан аумағындағы жиынтық күн радиациясы картасы.
Негізгі ұғымдар: климат, климат құрушы факторлар: географиялық ендік, ауа массалары, климатқа мұхиттар мен ағыстардың, жер бедері мен биіктіктің әсері.
Жетекші ұғымдар: КТФ,Күн радиациясы,Тура шашыранды және жиынтық радиация,Альбедо,Ауа массалары,Атмосфералық фронттар,

Құндылықтарды игерту:

Өзіне және өзгелерге құрмет мұғалім мен оқушылардың бір-бірімен амандасуында, сыпайы, ойын ашық білдіріп, тыңдауда, сабақты уақытында бастап, аяқтауда, тапсырмаларды нұсқалық бойынша орындауда, бір-біріне қолдау көрсетуінде көрініс табады. Патриотизм мен азаматтық жауапкершілік уақытты пайдамен өткізу қажеттігін түсіну арқылы жүзеге асырылады. Өмір бойы оқу қағидасы ақпаратты өздігінен табу, сабақ мақсатын білуде, кері байланыс беруде, рефлексия жасауда, алған білімінің практикалық мәнін түсінуде көрініс табады. Ашықтық оқушыларға ақпаратты алуында бірдей мүмкіндіктер беруде, сабақ мақсатын бірге құрастыруда, бағалау мен кері байланыс беруде, бірнеше көзқарастың бар екенін түсінуде орын алады. Еңбексүйгіштік жұмыс орынын таза сақтауда, оқушылардың белсенді жұмысында, ал шығармашылық жаңа идеяларды ұсынуда көрініс табады.

Пәнаралық байланыс

Биология

Тақырып бойынша алдыңғы білім

7 сыныпта өткен “Атмосфера құрылымы” тақырыбында ауа-райы туралы алған білімдерін. Климат және климат түзуші факторлар ұғымдарымен толықтырады

Сабақбарысы

Сабақтың жоспарланған кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған жаттығу түрлері:

Сабақтың басы

Психологиялық ахуал туғызу

Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

1 қатар -(көк түстілер) Сәлем! деп екі қолдарын жоғары көтеріп амандасады

2 қатар-(сары түстілер) Нai- деп оң қолдарын көтеріп амандасады

Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру.

Ресурстар

Интербелсенді тақта

оқулық

флипчарт, фломастер

А4 қағаз

Сабақтың ортасы

«Ой шақыру» 
1.Ауа райы дегеніміз не? 
2.Климат деген не? 3.Климаттың географиялық ендікпен қандай байланысы бар? 4.Климатқа мұхиттар мен теңіздердің әсері неден байқалады? 5. Ауа массасы деген не? Ауа массаларының қандай түрлері бар? 
6. Континенттік климат пен теңіздік климаттың айырмасы неде? 
7. Ауа мен тіршілік иесі арасындағы байланыс туралы не айтасың? 
8. Ауа райын қалай болжайды? 9. Ауа райын зерттеу не үшін қажет? 10.Алдағы ашық, жазда ыстық, қыста аязды, ауа райының белгілері 11.Ауа райы бұзылар алдындағы белгілері қандай болады? 

Оқушыларға мәтінді өздігінен оқып шығады.

Оқушылар жеке жұмыс ретінде кестені толтырады.

Тақырыптың қорытындысы:

Күн радиациясы Жер бетіне түсуі және альбедо 25 – сурет бойынша суретті талқылау.

Оқушылардың ойлау белсенділігін арттыруға

арналған тапсырмалар:

3. Өздерінің тұрған жер климатына қандай факторлар әсер ететінін анықтаңдар.

4. Климаттық картаны пайдаланып, жергілікті жердің климатындағы басты ерекшелікті анықтаңдар.

Сабақтың соңы

3 мин

(С) Рефлексия

Оқушыларға үш түрлі суреттер көрсетіледі. Үш суреттен біреуін таңдап алып, бүгінгі сабақты түсінгендігін қолдарын көтеру арқылы білдіреді.

- толық түсіндім;

- сұрақтарым бар.

- түсінбедім;

Флипчарт

1 мин

Үй тапсырмасы:

Мәтінді мазмұнын пайдалана отырып КФ Қазақстан жеріне тигізетін әсеріне қысқаша сипаттама әзірлеп келу.

Қосымша ақпарат

Саралау – Сіз қосымша

көмек көрсетуді қалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілеті жоғары

оқушыларға тапсырманы

күрделендіруді қалай

жоспарлайсыз?

Бағалау - Оқушылардың

үйренгенін тексеруді

қалай жоспарлайсыз?

Пəнаралық байланыс

Қауіпсіздік жəне еңбекті

қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Рефлексия

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз.

Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес

келетін сұрақтарға жауап беріңіз.

Қорытынды бағамдау

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

жетілдіруге көмектесетін не білдім?