Мақала "Ұлттық ойындар арқылы балаларды рухани адамгершілікке тәрбиелеу"

Ұлттық ойындар арқылы балаларды рухани адамгершілікке тәрбиелеу

Бала тәрбиесi – игiлiктi iс. Берерi де, сұрауы да, жемiсi де мол тәрбие саласының ең өзектiсi. Баланың өмірдегі алғашқы қадамы, бірінші әрекеті – ойын жас баланың өмірді танып, еңбекке қатысуы, психологиялық ерекшеліктері осы ойын үстінде қалыптасады. Ойын баланың негізгі әрекеті. Ойын барысында бала өзін қоршаған үлкендер сияқты, өзінің сүйікті әңгімелері мен ертегілеріндегі кейіпкерлері сияқты өмір сүреді, әрекет жасайды. Ойын әрекетінің ең негізгі түрінің бірі – дидактикалық ойын. Мысалы, «Есіңе сақта және сурет сал», «Неге ұқсас?» сияқты практикалық әрекеттер арқылы бала адамгершілік және әділдікке, әсемдікке талпынып өмірге жақсы көзбен қарым-қатынас жасайды. Қазақ тілі сабағында бастауыш сыныптарында  «Шаттық шеңбері», «Тыңдайық – ойланайық», «Сергіту сәті», «Әңгімелесейік» «Жүректен жүрекке» деген тәсілдерді қолдана отырып, мұғалімдер мен балалар арасында өзара түсіністік, сыйластық, бір-біріне деген құрметін бірінші кезекте тұруы, өзара дос-құрбыларына, дәрежесі мен құқығы тең адамдарша тілдесіп, түсінулері жақсы нәтижеге жеткізіледі. «Өзіңді танығаның, ілгері дамығаның» тренингі рухани-адамгершілік қасиеттерін дамытуға, өзін-өзі танып, өзін-өзі іс жүзінде мейлінше көрсете білуге айтарлықтай мүмкіндік берді. Балаға тәрбие бергенде ойын мен тәрбиені ұштастырып, баланы ойната тұра, оның бойына рухани, адами құндылықтарды сіңіру ата-ананың да, ұстаздардың да, бір сөзбен айтқанда жөн сілтеушілердің міндеті. Бала мен жеткіншекті ойнатып қана қоймай, бойына ұқыптылық, адамгершілік, татулық, намысшылдық, ептілік, шапшаңдық және т.б. секілді адами қасиеттерді сіңіретін негізгі құрал – ұлттық ойындар. Ұлттық ойындар: айгөлек, жасырынбақ, орын тап, тақия тастау, ұшты-ұшты, т.б

«Ұшты-ұшты!» ойыны. Ойын бастаушы бала оған қатысушыларды жаңылыстыру үшін тез-тез ұшатын, ұшпайтын заттарды араластырып айтады. Шарт бойынша ойнаушылар ұшатын заттарға ғана қолын көтеруге тиісті. Олар ұшпайтын затқа қолын көтеріп қалса, айыбына өз өнерін көрсетеді (немесе сабақтың ерекшелігіне байланысты сұрақтарға жауап береді). Ойын бастаушы негізінен адамдарды былайша жаңылыстырады:

— Ұшты, ұшты – қарға ұшты! (ұшады)

— Ұшты, ұшты – балға ұшты! (ұшпайды)

Біріншіден, балаларға қызық, екіншіден, есте сақтау, мұқият болу қабілеттерін дамытады, өнерлі болуға баулиды. Ойынның қай түрін болса да қолдануға болады. Әр сабақтың ерекшелігіне, тақырыбына сәйкес ойын түрлерін алмастырып пайдаланған жөн деп есептеймін. Балалар ұлттық ойындар арқылы ата-бабасының тұрмыс салтынан да хабардар болады, бойына сіңіріп өседі.

Жусупова Айгуль Кинжибаевна

№29 орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиет пәнің мұғалімі

Қостанай қаласы.