Математикалық сауаттылық мақала

Математикалық сауаттылық - математиканың өмірдегі орнын түсіну, білу; - әр түрлі формада берілген сандық ақпаратты оқу, талдау; - есептерді шығарудың ыңғайлы тәсілдерін табу, орындау, өзін-өзі тексеру, өмірмен байланыстыру; - математикалық білімін өмірлік жағдаяттарда кездесетін түрлі мәселелерді шешуде еркін қолдану.

«Сауаттылық» термині білім, білік, дағды мазмұнын бағалаудың кеңдігін көрсетеді.  Оқушы өз деңгейін табу үшін, қаншалықты білім мен білікті меңгергенін  білу мақсатында құрылған бағалау жобасы үш бағытта  жүргізіледі.

Бүгінгі күн талабына сай жан – жақты дамыған, белсенді, өмірге талпынысы, қызығушылығы бар адамды мектеп табалдырығынан дайындап шығарудың ең бір тиімді тәсілі ол – оқытудағы математикалық сауаттылық. Математикалық сауаттылық мәселелері оқу процесіндегі толығымен орындалмай отырғандығын көрсетеді. Математикалық сауаттылық проблемалары осы күнге дейін аз айтылып жүрген жоқ.Егер әр бір мұғалім әр сабақта математикалық сауаттылықты қалыптастырып, үнемі көңіл бөліп отырса білім сапасы әлдеқайда жақсарар еді.

Мен өзім сабақ беретін сыныбымтарымды логикалық сұрақтар, тапсырмалар қоя білуге үйретемін, оқушыларды тапсырмаларды өмірмен байланыстыра отырып қарастыру керектігін айтып, есепте қолданып көрсетемін.Оқушылар қойылған сұраққа жауап беріп қана қоймай терең ойлана отырып сұрақтар құрастыра алуға үйренеді. Ал бұл оқушының ойлау қабілетін дамытады. Шығармашылық белсенділігін, бәсекеге қабілеттілігін арттырады. Бесінші сынып оқушыларының орта білімге бейімделуіне байланысты бастауыш сыныптарының сабақ беру тәсілдерін пайдаланамын.Сабақты ойын түрінде,сергіту сәттерін логикалық қызықты есептермен сабақты өткіземін.Логикалық тапсырмалар арқылы оқушылардың сабаққа қызығушылығы арта түседі.Оқушылар топта белсенді жұмыс жасау арқылы,өз ойларын анық жеткізуге үйренеді. Оқушылардың математика сабағын терең меңгеріп,игеруге математикалық сауаттылықтың тапсырмалары қамтылғаны қажет.

№1.Сыйымдылықтары 8л, 5л және 3 л ыдыстармен қазанға 7л суды қалай құюға болады?

Шешуі:

1. тәсіл. 3 литрлік ыдыс арқылы 8литрлік ыдысқа 6л су құямыз.Оның 5литрін 5 литрлік ыдысқа құямыз. Қалған 1 литр суға 8литрлік ыдыстан 6 литр су құямыз,сонда қазанда 7литр су шығады.

2. тәсіл. 8 литрлік ыдысқа 5 литр су құямыз. 5 литрлік ыдыстан 3 литр суды құйып аламыз. Қалған 2 литр суды 8 литрлік ыдысқа құямыз, сонда қазанда 7 литр су шығады.

№2.Егер екі таңбалы санға 3-ті қоссақ, ол санымыз 3-ке бөлінеді, 7-ні қоссақ,7-ге бөлінеді,4-ті алсақ, 4-ке бөлінеді.Бұл қандай сан?

Шешуі: Ізделінді сан 3-ке,7-ге және 4-ке бөлінеді. Мұндай ең кіші сан 3•4•7= 84ке тең. Бұл есептің шартын қанағаттандыратын жалғыз екі таңбалы сан, себебі 84-ке еселік болатын басқа сандар екі таңбалы емес. Жауабы: 84

№3.Тізбектелген төрт жұп санның қосындысы 334-ге тең. Осы сандарды табыңдар.

Шешуі: Егер х-кіші сан болса, онда х+(х+2)+(х+4)+(х+6)=3348, бұдан х=834.Демек, ізделінді сандар 834,836,838,840-қа тең.

Жауабы: 834,836,838,840

Жоғары сыныпқа барғанда оқушылар «математикалық сауаттылық» тапсырмаларын игеруге дайын болады.Оқушыларға математикалық сауаттылықтан сандар тізбегі, проценттерге,мәтінді есептер,қозғалысқа байланысты есептер,комбинаторика есептері және ықтималдық,сәйкестендірулер мен салыстырулар,диаграмма және график,кестелер,бірлескен жұмыс тақырыптарына есептерді таңдап, оқушыларға сабақ барысында шығаруға беріп, дағдыландырамын.Логикалық тапсырмалардан тест құрастырып, алып отырамын.Оқушылар осы тапсырмаларды орындау арқылы, сыни тұрғыдан ойлануға үйренеді, бір бағытта емес жан-жақты терең ойлануға дағдыланады,есептің бір ғана жолы емес бірнеше жауаптарын табуға, жоғары сынып ҰБТ тесттерін меңгеруге оқушы дайын болады.

№4.Әкесінің жасы қызы мен баласының жасының қосындысына тең; баласының жасының қарындасының жасына қарағанда екі есе үлкен және әкесінен 20 жас кіші. Олардың әрқайсысы нешеде?

Шешуі: Егер қызының жасын 1 бөлік деп алсақ,онда баласының жасы 2 бөлік, ал әкесінің жасы 3 бөлікке тең болады.Баласы әкесінен қызының жасындай кіші және ол есептің шарты бойынша 20 жасқа тең.Олай болса қызы 20 жаста, баласы 40 жаста ал әкесі 60 жаста.

Жауабы: Қызы 20 жаста,баласы 40 жаста,әкесі 60 жаста.

№5.Кітаптың беті 825. Осы кітаптың беттерін нөмірлеп шығу үшін қанша цифр қолданылған?

Шешуі: Кітаптың алғашқы 9 бетін нөмірлеу үшін 9 цифр қажет болған.Оның келесі 90 бетін (10-нан 99-ға дейін) нөмірлеу үшін 180 цифр (90•2=180) қажет болған,қалған 72 бетін (825-99) нөмірлеп шығу үшін 726•2=2178 цифр қажет болған, себебі бұл беттердің бәрі де үш таңбалы сандар.Сонымен,кітаптың барлық 825 бетін нөмірлеп шығу үшін 9+180+2178= 2367 цифр қажет болған.

Жауабы: 2367 цифр

№6.Жәшікте 10 қызыл,8 көк, 8 жасыл, 4 сары түсті қарындаш жатыр. Қараңғыда жәшіктен ең аз дегенде қанша қарындаш алғанда: а) бір түстен кемінде 4 қарындаш; б) кемінде әр түстен бір қарындаш; в) кемінде 6 көк қарындаш шығады?

Шешуі: а) Түрлі түсті қарындаштарды 4 топқа бөлейік. Ең қолайсыз жағдай: әрбір топта бір түсті 3 қарындаштар (3 қызыл,3 көк,3 жасыл,3 сары) болған жағдайда жәшіктен тағы бір қарындаш алатын болсақ, яғни 3+3+3+3+1= 13 қарындаш алатын болсақ, онда бір түстен кемінде 4 қарындаш болады б) Ең қолайсыз жағдай:9 қызыл,7 көк,7 жасыл және 3 сары, яғни 9+7+7+3+1= 27 қарындаш алсақ,онда кемінде әр түстен бір қарындаш болады в) Ең қолайсыз жағдай: 10 қызыл,5 көк,8 жасыл,4 сары яғни 10+5+8+4+1= 28 қарындаш алатын болсақ,онда кемінде 6 көк қарындаш шығады. Жауабы: а) 13 б) 27 в) 28

Оқушылар топта бір-бірін бағалап үйренеді.Топтық жұмыс жасағанда оқушылар диалогқа түсе отырып,бір-бірін тыңдап,өз ойларын нақты бір шешімге келе отырып жұмыс жасап дағдыланады.

Математика барлық ғылымдардың логикалық негізі-күре тамыры.Математика сабағында ең алдымен оқушылардың дұрыс сөйлеу қабілеттерін қалыптастыра отырып,дамытып шыңдай түсетін тапсырмалар беремін.

№7.93 тиынды жеткілікті мөлшерде алынған 3 тиындық және 5 тиындық монеттермен неше түрлі тәсілмен төлеуге болатынын анықтаңдар.

Жауабы: 7 тәсілмен

№8.Амалды орындаңдар: ( ):

Шешуі: 1001+1=1002

Жауабы: 1002

№9.3,4,5,6 цифрларынан (цифрлары өзара қайталанбайтындай етіп) неше төрт таңбалы санды құруға болады?

Шешуі: Екі таңбалы санда бірінші орында бес тақ цифрдың кезкелгені тұруы мүмкін.Барлығы 5•4=20 сан б) 4•4=16 сан. Өйткені сан нольмен басталмайтындықтан бірінші орында 2,4,6,8 цифрларының кезкелгені, ал екінші орында қалған жұп цифрларының кезкелгені тұруы мүмкін.

Жауабы: а) 20 б) 16

№10.Жазықтықта кезкелген үшеуі бір түзудің бойында жатпайтын 8 нүкте берілген. Осы 8 нүкте арқылы барлығы әртүрлі неше түзу жүргізуге болады?

Шешуі: Есепті салу арқылы немесе ой қорытып,пайымдау арқылы шығаруға болады: 7+6+5+4+3+2+1;( 8•7)/2=28

Жауабы: 28 түзу