Мектеп жасына дейінгі баланың ойлауының дамуы

Авторы: Кайыржанова Жанаргул Жолдасовна

М. Мақатаев атындағы №73 ЖББ орта мектебінің мектепалды даярлық сыныбының мұғалімі

Мектеп жасына дейінгі баланың ойлауының дамуы

Мектепке  дейінгі жастағы  балалардың ойлауының дамуы оның жеке тұлғалық, әсіресе  танымдық сфералық маңызды бір қыры болып табылады.

Ойлау қабілеті – адамның ең маңызды қасиеттерінің бірі. Мұны растау – ойлау, ақыл-ой, интеллект, логика, ақыл-ой, интеллект, шеберліктің тұжырымдамасының көптеген синонимдерінің болуы. Мектеп өмірінің мектепке дейінгі жастағы балалардың  кезеңі қазіргі уақытта 3-4 жастан 5-6 жасқа дейінгі жас ерекшелік диапазонын қамтиды. Бұл кезеңде баланың жүйелі оқуын қамтамасыз ететін физикалық және психофизикалық дамуы жүріп  жатады. Ең алдымен, жүйке жүйесі, бас миының жұмысы жетіле түседі.

Мектепке  дейінгі жастағы  балалардың кезіндегі құрбыларымен қарым-қатынастың нәтижесінде балаларда  саналы түрдегі сындарлы ойлаулары қалыптасады. Нақтырақ айтқанда, сындарлы ойлау  топтағы түрлі міндеттерді шешу жолдарын, олардың түрлі нұсқауларын талқылауда және сол талқылау кезіндегі тәрбиешінің  балаларға қоятын негіздеу, әңгімелеу, дәлелдеу сияқты талаптарының әсерімен жүзеге асады.

Мектепке  дейінгі жастағы  балалардың топтағы сабақтарда балаларда оқу міндеттерін шешуде логикалық ойлаудың салыстыру, заттардың түрлі қасиеттері  мен сөздік белгілерді көрсету сияқты тәсілдері қалыптасады.

Балада  ой қорытындысының дамуына  білімнің кеңеуі, ойлаудың шындыққа жұмылу құбылысының ілгерлеуі үлкен  әсерін тигізеді. Ол  мектепке  дейінгі жастағы  кезеңінде оқытумен бекітіледі, бұл процесте балаға білім жеткізіледі және одан олардың көзқарасынша дұрыс деп табылатын жауап талап етіледі.

Сондықтан да, мектепке  дейінгі жастағы балаларда сөздік-логикалық ойлау мектеп жасындағылардан кейінгілерге тән көрнекі әрекеттік, және көрнекі бейнелі ойлауына  қарағанда қарқынды дамиды.

Мектеп жасына дейінгі  кезеңінде  балаларда психофизиологиялық дамудың бірдей  еместігі байқалады

Мектепке дейінгі жастағы балалар  кезеңінде қоршаған  орта адамдарымен қарым-қатынастың жаңа  типі қалыптаса бастайды. Үлкендердің  шартсыз беделі төмендей түседі де, бала үшін оның құрбыларымен қарым-қатынасы жаңа маңызға ие болады.

Осылайша, мектепке дейінгі жастағы балалардың  орталық жаңа құрылымдары келесі факторларды құрайды:

-Іс әрекет және әрекетті шарттытүрде  бағыттаудың дамуының сапалы  жаңа кезеңі;

-рефлексия, анализ (сараптау), әрекетті  іштей жоспарлау;

- сыртқы орта заттары мен құбылыстарына жаңа танымдық қатынастың дамуы;

-құрбы құрдас топтарына ориентация

Мектеп жасына дейінгі  балалар әр түрлі жағдаяттарды ойлау арқылы өздері туғызады және бұл жағдаяттарда олар өзінің ең тамаша қасиеттерін байқата алады. Ойын кезінде қиял қалыптаса отырып, іс-әрекеттің басқа түрлеріне айналады. Әсіресе бұндай құбылыс бейнелеуде, баланың тақпақ, ертегі құрастыруларында ерекше байқалады. Балалардың шығармашалығында келесі жағдайларды байқауға  болады: бір балалар қайта жасауға бейімді болса, басқалары – фантастикалық бейнелер мен жағдаяттарды  жасауға  бейім болады. Егер балада сөйлеуі мен  қиялы  жақсы дамыған болса, түрлі  сюжеттерді ойлап тауып, оны  әңгімелеуге, тіпті импровизация жасауға, қызығушылықпен, өз ісіне рахат сезіммен кіріседі. Үлкендер өміріне қарағанда қиял бала өмірінде үлкен роль атқарады.