Музыка сабақтарында қолданылатын оқытудың заманауи әдіс-тәсілдері

Музыка сабақтарында қолданылатын оқытудың заманауи әдіс-тәсілдері

Ахметова Салтанат Досымбаевна,

Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданы

КММ №1 Азат орта мектебінің музыка пәні мұғалімі

Бүгінгі таңда қоғамымыздың жаңа қарқынмен дамуы, ғылыми-техникалық прогрестердің жетістіктері, еліміздің өркениетті елдер қатарынан көрінуі білім беру жүйесіне де ықпал етпей қойған жоқ. Қазіргі білім білім, білік және дағдылар түрінде оқыту нәтижелерін дәстүрлі түрде ұсынудан бас тартады.

Қойылған міндет жаңа жүйелі де, белсенді білім беру парадигмасына көшуді талап етеді, ол өз кезегінде жаңа стандартты іске асыратын ұстаз қызметінің түбегейлі өзгерістерімен байланысты. Сондықтан білім, білік, дағдыларды жинақтауға бағытталған дәстүрлі оқытуды оқушылардың жеке басын дамыту процесіне айналдыру мәселесі туындайды.

Негізгі міндеттердің бірі – оқыту мен тәрбиелеудің заманауи білім беру технологияларын игеру арқылы мұғалімнің педагогикалық шеберлігін арттыру.

Музыка сабақтарында қолданылатын оқыту әдістері мұғалім мен оқушылардың оқу процесінің міндеттерінің кешенін шешуге бағытталған реттелген өзара байланысты іс-әрекетінің тәсілі.

Педагогикалық практикада, соның ішінде мектептегі музыка сабақтарында кеңінен қолданылатын әртүрлі әдістер мен олардың жіктелімдері бар.

Соның бірі - проблемалық оқыту технологиясын қолдану оқушылардың ойлауы мен қабілеттерін дамыту, шығармашылық қабілеттерін дамытуға, оқушылардың проблемаларды белсенді іздеу және дербес шешу барысында алған білімдерін, іскерліктерін игеруіне әкеледі, нәтижесінде бұл білім, іскерліктер дәстүрлі оқытуға қарағанда анағұрлым берік болады.

Денсаулық сақтау технологияларын қолдану жүйке-психикалық шамадан тыс жүктемені жеңілдетуге, оқушылардың жағымды эмоционалды - энергетикалық тонусын қалпына келтіруге мүмкіндік береді.

Жобалық қызмет технологиясы танымдық және практикалық міндеттерді шешу үшін алған білімдерін пайдалануға, әр түрлі топтарда жұмыс істей отырып, коммуникативті дағдыларды игеруге, зерттеу дағдыларын дамытуға, жүйе ойлауды дамытуға жағдай жасайды.

Сыни ойлауды дамыту технологиясы ойлауды жандандыру, мотивацияны арттыруға, оқушылардың өзін-өзі көрсетуіне, шығармашылық қабілеттерін көрсетуге мүмкіндік береді; мәселені шешудің жолдарын өз бетінше табу, өз пікірін басқалармен салыстыру, негізделген шешім шығару, өзара сыйластық, өзара қарым-қатынасты ынталандырады, қарым-қатынас дағдыларын дамытады, оқушыларды ойлауға үйретеді.

Ақпараттық-коммуникативтік технологиялар ойлауды белсендіруге ықпал етеді, мотивацияны арттырады; оқушылардың өзін-өзі көрсетуіне ықпал етеді, өзін, шығармашылық қабілеттерін көрсетуге мүмкіндік береді; олар мәселені шешудің жолдарын табуға, өз пікірін басқалармен салыстыруға, негізделген шешім шығаруға үйретеді; өзара сыйластыққа ықпал етеді, өзара іс-қимылды ынталандырады, коммуникативтік дағдыларды дамытады; оқушыларды ойландырады.

Мақсат қою технологиясы музыканы қабылдау және орындау процесінде оқу міндеттерін шешудің мақсаттары мен тәсілдерін өз бетінше таңдауды; музыканы қабылдау, орындау процесінде өз іс-әрекеттерін жоспарлауды, көркемдік және жобалау-зерттеу қызметіне қатысуды; ерікті күш-жігерді өзін-өзі реттеуді, сабақта музыкалық шығармаларды орындау процесінде күштерді жұмылдыру қабілетін, процестегі өз іс-әрекеттерін жоспарлауды қамтиды музыка туралы білім.

Ойын технологияларын қолдану баланың қабілеттері әсіресе толық және кейде күтпеген жерден көрінетін іс-әрекеттің дағдылары мен дағдыларын қалыптастыру үшін толыққанды мотивациялық негіз құруға әкеледі.

Ынтымақтастықта оқыту технологиясы. Ынтымақтастық бойынша оқыту-бұл бірлескен (бөлінген, бөлінген) оқыту, нәтижесінде оқушылар бірлесіп жұмыс істейді, ұжымдық түрде құрастырады, жаңа білім шығарады және оны дайын күйінде тұтынбайды.

Ынтымақтастық технологиясы талаптардың педагогикасынан қарым-қатынас педагогикасына көшуді көздейді және оқушылардың шағын топтардағы бірлескен жұмысына, өзара оқытуға негізделген.

Оқушылардың әншілік мәдениетін қалыптастыру технологиясы музыкалық шығарманы мәнерлі, эмоционалды және мағыналы орындау үшін қажетті әншілік дағдыларды қалыптастыруға бағытталған, нәтижесінде оқушылардың әншілік дауысы, музыкалық есту қабілеті, дикция, музыкалық есте сақтау, бейнелі және ассоциативті ойлау, вокалды игеру және орындау арқылы оқушының жеке басының рухани мәдениетін қалыптастыру қалыптасады.

Музыка сабақтарында белсенді тыңдау әдістерін кеңінен қолдануға болады, ол:

- музыкалық шығармалардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау;

- музыканы кескіндеме, әдебиет, мүсін сияқты басқа өнер түрлерімен сәйкестендіру;

- музыканы адамның өмірлік құбылыстары мен оқиғаларымен салыстыру;

- музыканың мазмұнын ауызша формаға аудару, музыка туралы ойлау, пайымдау;

- музыканың мазмұнын сызбаға аудару;

- музыканың дыбысын пластикте және қозғалыста көрсету (музыкалық-пластикалық интонация);

- музыкалық шығармаларды талдау;

- аспаптық шығармаларды дауыстау;

- музыканы драматизациялауға (сахналауға) мүмкіндік береді.

Музыка сабақтарының өзі, концерт, фестиваль, байқау музыкалық драматургия заңдары бойынша құрылуы мүмкін: кіріспе, шарықтау шегі, код немесе музыкалық форманың заңдары бойынша құрылуы мүмкін: екі бөлім, рондо, үш бөлім, вариация және т. б.

Заманауи музыка сабағын құру үшін өте жемісті болып оқытуды ынталандыру әдістері табылады. Әдістер әр адамға өзінің қабілеттері мен дағдыларының дамуына қарамастан музыка шығару процесіне қосылуға мүмкіндік береді.

Қатысу әдісі – музыкалық іс-әрекеттің ұжымдық түрлеріне қосылуға мүмкіндік береді (хорда, ансамбльде ән айту, оркестрде ойнау, музыкалық қойылым). Ұсынылған әдіс студенттерге өз күштерін сынап көруге, шығармашылық ұжымның бір бөлігі ретінде сезінуге, ұжымдық шығармашылыққа деген қажеттілікті оятуға мүмкіндік береді.

Импровизация әдісі - орындаушылық қабілеттерін көрсетуге, қиялыдың мүмкіндіктерін көрсетуге байланысты.

Оқу бреймстормингі әдісі (миға шабуыл) – шығармашылық мәселені шешудің жолдары мен мазмұнын іздеуге бағытталған.

Оқу әрекеттері мен операцияларын ұйымдастыру және жүзеге асыру әдістері:

Көркем қозғалыс әдісі - шығарманың музыкалық матасын, музыкалық образдардың даму заңдылықтарын игерумен байланысты.

Музыкалық композициялар әдісі - музыкалық шығармаларды құрудың көркемдік заңдылықтарын түсінумен байланысты: формасы, стилі, жанры, тақырыбы. Оқушының құралы-дауыс, құрал, әдебиет, кескіндеме, электронды құралдар.

Музыкалық театр әдісі-тұтас музыкалық мазмұнды түсінуге бағытталған. "Музыкалық театр" балаға музыканы көрнекі, айқын етуге көмектеседі.

Өз пікірінде көрнекті педагог В. Сухомлинский «Өнер - өнегілі, ақылды адамдарды тәрбиелейтін құрал» деп тәрбие үрдісінде өнерге аса көңіл аудару қажеттілігін қысқа да түсінікті түрде атап көрсетті. Сырлы да сазды әуендерді бүгінгі күн әуендерімен, классикалық музыкамен ұштастыра, шығармашылықпен тақырыпты аша түсіп, оқушыларды музыка әлеміне қызықтыра білу музыка мұғалімінің өз ісінде шеберлігін талап етеді.

Оқуға ынтасы барды да, ынтасыздарды да, тәртіптілер мен тәртіпсіздерді де музыка әлеміне қызықтырып, оқушылардың рухани бейнесі, танымын қалыптастыра отырып, қоғамның саналы азаматы етіп шығару - ұстаздардың басты мақсаты.