Оқу жоспары

«НАЗАРБАЕВ ЗИЯТКЕРЛІК МЕКТЕПТЕРІ»
ДЕРБЕС БІЛІМ БЕРУ ҰЙЫМЫ













ИНФОРМАТИКА
Оқу жоспары


2017-2018 оқу жылы


5-сынып

2

Мазмұны

Ұзақ мерзімді жоспар 3
Орта мерзімді жоспарлар 4
5.1А-бөлім: Компьютер және қауіпсіздік 4
5.2А-бөлім: Ақпарат және оны өңдеу 12
5.3A-бөлім: Біздің өміріміздегі алгоритмдер 17
5.3В-бөлім: Пайымдау және программалау 22
5.4А-бөлім: Жобаны құру және оны ұсыну 28
Қысқа мерзімді жоспар 34
Сабақ жоспары 34

3

Ұзақ мерзімді жоспар
I тоқсан II тоқсан III тоқсан IV тоқсан
5.1А-бөлім. Компьютер және
кауіпсіздік

 Компьютерде зиян келтірмей
қалай жұмыс істеуге болады?
 Компьютерде қандай
маңызды құрылғылар бар?
 Интернетте жұмыс жасау
барысында қандай қауіп бар?
 Компьютердегі деректеріңізді
қалай қорғауға болады?
 «Әлемді өзгерткен
жаңалықтар» мини-жобасы
5.2А-бөлім. Ақпарат және оны
өңдеу

 Біздің айналамыздағы ақпарат
 Программалық қамтамасыз ету
 Жобалық жұмыс
5.3А-бөлім. Біздің өміріміздегі
алгоритмдер

 Команда бойынша
 Лабиринттен шығу жолын табу
 Виртуалды лабиринттен шығу
жолын табу
5.4А-бөлім. Жобаны
құру және оны ұсыну

 Анимация құру
 Құжатты басып
шығаруға дайындау
 Жобаның презентациясы
5.3В-бөлім. Пайымдау және
программалау

 Менің алғашқы программам
 Жан кірген графика
 Ақиқатты іздеу

Ескерту:

Ұ = ұжымдық жұмыс
Т = топтық жұмыс
Ө = өзіндік жұмыс
Ж = жұппен жұмыс

Қ = қалыптастырушы бағалау
М = мұғалімнің түсіндіруі
К = көрсетілім
Э = эксперимент

4

Орта мерзімді жоспарлар


Информатика – Негізгі мектеп – 5 сынып
5.1А-бөлім: Компьютер және қауіпсіздік
Алдын ала меңгерілуге тиісті білімдер
Оқушылар бастауыш мектептің «АКТ» курсынан енгізу/шығару жабдықтарымен, компьютердің ішкі/сыртқы құрылғыларымен таныс. Оларда
мәтіндерді, графиканы, презентацияны және мультимедияны өңдеу үшін қолданбалы программалармен жұмыс тәжірибесі бар. Сонымен қатар
оқушылар ақпаратты іздеу мен онымен алмасу үшін Интернетті қолдана алады.
Мәнмәтін
Бұл бөлім деректердің қауіпсіздігіне, сонымен қатар компьютерде және Интернет торабында жұмысы барысында қолданушының қауіпсіздігіне
арналған. Компьютердің негізгі ішкі құрылғыларын: процессор мен қатты дискіні жүктеу қарастырылады: Тоқсанның соңында оқушылар
«Әлемді өзгерткен жаңалықтар» атты бірлескен жобаны орындау тапсырылады.
Осы бөлімдегі (пәннің мақсаттары) тілдік мақсаттар
Оқушыларға академиялық тілге сәйкес тілдік мақсаттың мысалы оқушылар үшін төменде ұсынылған.
Пән бойынша оқу мақсаты Оқытудың тілдік мақсаты Пәндік лексика және
терминология
Диалог құруға/жазылымға қажетті
сөздер
Оқушылар:
- компьютерді пайдалану кезінде
қауіпсіз жұмыс ережелерін қолдана
алады.

Оқушылар:
 дене қалпын дұрыс
ұстаудың маңыздылығы
мәселесін талқылау (сөйлеу мен
тыңдау дағдылары);
 денсаулықты қорғауға
көмектесетін жаттығулар
жиынтығын сипаттау (жазылым
дағдылары)
 көздің нашарлауы,
дене қалпының бұзылуы,
сіңірлердің тартылуы,
денсаулық және қауіпсіздік,
қауіп;
 білек, мойын, қол,
арқа, иық, омыртқа жотасы,
іш, бұлшық еттер
 шынығу, керілу,
босаңсу, хабардар болу
 (Сіңірлердің травматикалық
сипаттағы созылмалы тартылуын,
көздердің талуын/қалжырауды )
болдырмау үшін алдымен …..қажет,
кейін …
 Дене қалпын дұрыстау үшін
алдымен сіз …., кейін …. екеніне көз
жеткізіңіз;
 Қауіпсіздікті сақтау
….байланысты
Қысқаша шолу
Бөлім барлық бөлімдерде қамтылатын және оқушыларды компьютерде қауіпсіз жұмыс жасаумен қамтамасыз ету үшін тұтас бір жыл бойы
қарастырылуы қажет денсаулық пен қауіпсіздік мәселелерін түсіндіруден басталады.

5

Пән
бағдарламас
ына сілтеме
Оқу
мақсаттары
Сабақта ұсынылатын жұмыс түрлері
Оқыту әдістемесі бойынша мұғалімге
арналған ескертпелер
Оқу
ресурстары


5.4.1.1



қауіпсіздік
техникасы
ережелерін
сақтамаудың
салдары туралы
талдау жасау
Компьютерде зиян келтірмей қалай
жұмыс істеуге болады?



(Ұ, Т, Ж, М) Қауіпсіздік техникасы
ережелерін не үшін орындау қажет екенін
түсіндіре отырып, оқушылармен осы
ережелерді талқылаңыз. ҚТ ережелерін
талдауға және ҚТ ережелерін бұзудан
туындауы мүмкін салдарлары туралы өз
пікірін білдіруге мүмкіндік беріңіз.
(К) Компьютерде қауіпсіз жұмыс жасау
ережелерін бұзып отырған
пайдаланушының суреттерін немесе
фотосуреттерін (экран тым жоғары
орналасқан, орындық тым төмен
орналасқан, экранның артқы жағынан түсіп
тұратын жарық / терезе және т.б.)
көрсетіңіз. Көрсетілген жағдайларды
түзету үшін оқушылардан өзгерістерді
ұсынуын сұраңыз.
(Қ) Компьютерде жұмыс жасап отырған
адамның бейнесін қолданыңыз.
Оқушылардан компьютердің теріс әсер
беретін адамның дене м үшелерін
анықтауларын сұраңыз.
(Ұ) Компьютерде жұмыс жасау барысында
орындауға болатын қарапайым жаттығулар
көрсетілген бейнематериал немесе
презентацияны көрсетіңіз.
Осы тапсырма кіріспе сабақ болып
табылады. Компьютерде қауіпсіз жұмыс
жасау ережелері жыл бойы
қарастырылуы және барлық қалған
бөлімдерде атап өтілуі қажет.
ҚТ-ны бұзу жағдайлары бейнеленген
бейнені алдын ала дайындаңыз,
Әрбір сабақтан соң рефлексияны жүзеге
асыру ұсынылады: - Менің көршім
сабақта қауіпсіздік техникасын қалай
сақтады? Бұл қадағалауды
қалыптастыруға және ҚТ-ны тұрақты
сақтауға, яғни компьютерде қауіпсіз
жұмыс жасау дағдыларын меңгеруге
мүмкіндік береді.
Информатика сабақтары кезінде орындау
үшін қажетті жаттығуларды таңдаңыз.
Таңдап алуға болатын ұсынылатын үй
тапсырмасы:
1) Шағын зерттеу жүргізу: отбасы
мүшелерінің ішінен кім компьютерді көп
қолданады?
2) Туннель синдромы дегеніміз не?
(баяндама).
3) Сыныпта қанша оқушы
компьютерлік ойындарды ойн айды?
(қағазға графикті толтыру).
ДК жұмыс
жасау
ережелері:
https://www.yout
ube.com/watch?v
=P2YDtDykmqg
Қаіпті және
зиянды
факторлар:
http://www.yakla
ss.ru/p/informatik
a/5-
klass/kompiuter-
universalnaia-
mashina-dlia-
raboty-s-
informatciei-
12067/tekhnika-
bezopasnosti-
organizatciia-
rabochego-
prostranstva-
12066/re-
7321a8d1-a86e-
4958-9f51-
2288d64f88fa

6

(Ұ) Жаттығуларды өздерінің ойлап
табуына және тұтас сыныппен бөлісулеріне
оқушыларға мүмкіндік беріңіз. Сабақтарда
компьютерді қолдану кезінде сабақтарда
қандай жаттығуларды тұрақты түрде
орындау қажет екенін талқылаңыз.
(Т, Ж, Қ) Оқушыларды топтарға бөліңіз
және өзінің жұмысын ұсыну формасын
таңдауға мүмкіндік беріңіз:
 «Өзінің денсаулығыңды сақта!»
плакатын немесе «Мен қауіпсіздікті
таңдаймын» жарнамалық баннерін
жасауды (ДК-да жұмыс жасау ережелері
туралы);
 Есеп жүргізу (жылына қанша сағат
компьютер мен телефонды
қолданатынымды анықтау);
 Компьютерде қауіпсіз жұмыс
жасауды бұзу себептерінің тізімін
құрастыру;
 Қауіпсіздік техникасы ережелерін
сақтау немесе ҚТ бұзу салдарынан пайда
болған аурулар туралы сыныптастармен
сұхбат жүргізу:
 Компьютерде жұмыс жасау
барысында жаттығу жүргізу үшін
жаттығулардың жиынтығын құрастыру
(флеш-моб).
Оқушыларға сабақ қорытындысын жалпы
қорыту мүмкіндігін беріңіз:
- Қауіпсіздік адамның «өз қолында»;












http://www.youtu
be.com/watch?v=
OZ7i6IX4Iww
http://ceclab.files.
wordpress.com/2
012/06/exercise.j
pg

Инфосабақтан
ақпарат:
http://infourok.ru/
rabochiy-list-po-
teme-tehnika-
bezopasnosti-v-
kompyuternom-
klasse-
400615.html

7

- Қауіпсіздік техникасындағы кез-
келген бұзушылықтар теріс салдарларға
әкеп соғады.
Адамның айналасында көптеген қауіпті
құралдар бар, бірақ бұлардың бізге
қаншалықты зиян әкелетіні адамның өзіне
байланысты.



5.1.1.1



процессор мен
қатты дискінің
қызметін
қарапайым
деңгейде
түсіндіру
Компьютерде қандай маңызды
құрылғылар бар?
(Т, Қ) Келесі сурет нені сипаттайтыны
туралы оқушылардың талқылауына
мүмкіндік беріңіз:

(М) Төменде берілген мәселелер бойынша
суретті талқылаңыз:
 Ақпаратты енгізу. Жүйеге
ақпаратты енгізу дегеніміз не?
 Өңдеу. «Ақпаратты өңдеу» термині
қандай мағынаны білдіреді?
 Ақпаратты шығару, Ақпаратты
шығару дегеніміз не?
 Сақтау. Ақпаратты не үшін сақтау
қажет?
(Т) ДК әртүрлі бөліктері бейнеленген
карточкаларды оқушыларға таратыңыз.
Оқушылардың міндеттері: ДК

Оқушылардың енгізу/шығару
құрылғылары, сонымен қатар өткен
сыныптардан сыртқы/ішкі құрылғылары
туралы білімі бар.
ДК құрылғылары, оның ішінде
оқушыларға бейтаныс құрылғылары
(процессор, жүйелік тақта, қатты диск)
бейнеленген суреттерді алдын ала
дайындап қойыңыз.
Мүмкіндік болса, компьютердің жеке
бөліктерін көрнекі көрсету үшін ескі
(немесе сынған) компьютерді қолданған
дұрыс.
Процессор мен қатты дисктің толық
сипаттамасына (тактілік жиілік,
разрядтылық, сыйымдылық, өлшем және
т.б.) терең үңілудің қажеті жоқ.
Оқушылар мыналарды білуі және түсінуі
қажет:
1) Компьютердің ақпаратты өңдейтін
маңызды құрылғысы процессор болып
табылады.
2) Программалардың орындалу
жылдамдығы процессор мен оның
деректерді өңдеу жұмысына тәуелді.


Білімді
тексеруге
арналған ресурс.
Енгізу-шығару
құрылғылары.
Пазлдарды
құрастыр.
http://learningapp
s.org/382486
http://learningapp
s.org/575856

Компьютерде не
маңызды?
(жүйелік тақта
туралы)
https://www.yout
ube.com/watch?v
=5IiK9oU5ds0

8

құрылғыларын енгізу, шығару және өңдеу
құрылғыларына бөлу. Тапсырманы
орындаған соң оқушыларға өзара бағалау
жүргізуді ұсыныңыз.
(К) Интерактивті тақтада процессор мен
қатты дискінің қызметі туралы
бейнематериал немесе презентацияны
көрсетіңіз.
(Т, Ж, Ө) Видеоны көріп болған соң келесі
сұрақтарға жауап беруді өтініңіз:
 Жүйелік тақта не үшін қажет?
 Ол қайда орналасқан?
 Ол не үшін қажет?
(Т, Қ) Оқушыларға «Ақпаратты сақтау»
және «Процессор дегеніміз не?»
тақырыптарында постерлерді жасауды
ұсыныңыз. Келесі тармақтарды түсіндіріп
беруді сұраңыз:
- Қатты дискте не сақталады және ол қайда
орналасқан?;
- Процессор не үшін қажет? Ол қайда
орналасқан?
- Компьютерге жүктелген
программалардың жұмыс жасау
жылдамдығы неге байланысты?
(Т, Қ) Әрбір топ өздерінің постерлеріне
қатысты басқа оқушылар тарапынан
қойылатын сауалдарға жауап беруі тиіс.
(М, Ұ) «Компьютердің қай құрылығысы ең
маңызды болып табылады және неге?»
тақырыбында талқылауды
ұйымдастырыңыз.
3) Компьютерге жүктелген барлық
программалар, сонымен қатар біздің
тарапымыздан сақталатын барлық
ақпарат қатты дискте сақталады (қатты
дисктің басқа атауын беруге болады -
винчестер).
Почемучка видеосынан үзінді көрсетуге
болады:
https://www.youtube.com/watch?v=5IiK9o
U5ds0. Бейнебаяннан ең бастысын кесіп
алуды ұсынамыз, бұл сабақтың уақытын
үнемді қолдануға және негізгі сәттерге
назар аударуға мүмкіндік береді.
(қ) Мұғалім өз таңдауына байланысты
келесі тапсырмаларды оқушыларға
орындату қажет:
1) Бейнебаянды көріп болған соң
жүйелік тақта/процессор/қатты диск
туралы сөздермен мәтіндегі бос аралықты
толтыру;
2) Ұсынылған бейнебаянда жауаптары
табылатын сұрақтарды құрастыру;
3) Бейнебаянда айтылған негізгі ойды
білдіретін бір сөйлем құрастыру.
Қалыптастырушы бағалауды
ұйымдастыру үшін оқушыларға кестені
толтыруды ұсынуға болады:
Құрылғыны
ң атауы
Сурет Қызметі





Процессор
дегеніміз не?
https://www.yout
ube.com/watch?v
=cXCFnDd9OLU

Қатты диск
дегеніміз не?
https://www.yout
ube.com/watch?v
=QWAO-x4COj0
Сабақты
бекітуге
арналған
тапсырмалар:
http://learningapp
s.org/1664875

Оқушыларға
арналған сайтты
қолдануды
ұсынамыз:
http://www.yaklas
s.ru/p/informatika
/5-klass/vvod-
informatcii-v-

9

pamiat-
kompiutera-
12069




5.4.2.1


біреудің
жұмысын
көшіріп алудың
заңсыздығын
талқылау
Интернетпен жұмыс жасау барысында
қандай қауіп бар?
(Ұ, Т) Төмендегі жағдайлардың
мысалдарынан әкеп соғатын салдарлар
жайлы оқушылармен талқылау жүргізіңіз:
 Кез-келген біреуден көшіру (плагиат)
үшін өзінің үй жұмысын жіберуін
өтіну;
 Кез-келген біреуге өзінің құпиясөзін
жіберу (қауіпсіздік);
 Кез-келген біреудің фотосуретін оның
рұқсатынсыз жариялау (жеке өмір).
 Банк шоттарын бұзу (компьютерлік
алаяқтық).
(Ұ) Оқушылардан осындай мәселелерді
бастан өткізіп өткізбегенін сұрау (жеке өзі
немесе басқа біреудің басынан өткізгеніне
куәгер болғаны туралы).
(Ұ) Осыған ұқсас жағдайларды болдырмау
үшін қандай шара қолдану қажет екеніне
байланысты сыныптың ұсыныстарын
сұраңыз.
(К, М) © авторлық құқығының белгісін
көрсетіңіз және олардың бұл белгіні қайдан
көргені және осы белгінің жанында қандай
ақпарат жазылатыны туралы талқылауға
мүмкіндік беріңіз.



Осы сабақтың негізгі ұғымы
оқушылардың Интернетпен жұмыс
жасау барысында, олардың жеке өзінің
деректерінің, өзінің және бөгде
жұмыстың тұтастығының қауіпсіздігі
болып табылады.
Ережеге сәйкес барлық осы түсініктер
«желілік әдеп» терминінің ішінде
қамтылған, бірақ осы терминді
қолдануға басымдылық берудің
қажеттілігі жоқ.
Қазақстан Республикасының «Авторлық
құқық және сабақтас құқықтар туралы»
заңының қолданыста бар екенін атап өту
қажет, осы заңды бұзу көрсетілген
мөлшерде шығындарды өтеу немесе
айыппұлдарды төлеу түрінде
жауапкершілікке әкеп соғатынын
түсіндіру қажет.
https://www.youtube.com/watch?v=IhxQV1
-wQcw
(Қ) Мұғалім өз таңдауына байланысты
келесі тапсырмаларды оқушыларға
орындату қажет:



Интернеттегі
қауіпсіздік:
http://learningapp
s.org/1823626
Интернет
желісіндегі
қауіпсіздік
ережелері:
http://learningapp
s.org/553298
Интернеттегі
қауіпсіздік
(Почемучка):
https://www.yout
ube.com/watch?v
=sBJBxqZe_sk
http://psyfactor.or
g/lib/cyber-
bullying.htm
Авторлық
құқық:

10

(Ұ) Бұдан кейін ұстанатын авторлық құқық
пен қауіпсіз жұмысты сақтау ережелеріне
қатысты сыныптың келісетініне көз
жеткізіп, қорытынды жасаңыз.



1) Бейнебаянды көріп болған соң
сөздермен мәтіндегі бос аралықты
толтыру;
2) Ұсынылған бейнебаянда жауаптары
табылатын сұрақтарды құрастыру;
3) Бейнебаянда айтылған негізгі ойды
білдіретін бір сөйлем құрастыру.
Сипаттамалар мен жауаптарды салыстыру
үшін тік төртбұрышты және үшбұрышты
формадағы пазлдарды құрастыру үшін
Formulator Tarsia-ны қолдануға болады.
https://www.yout
ube.com/watch?v
=IhxQV1-wQcw
Интернеттің
пайдасы мен
зияны туралы
білімді бекіту:
http://learningapp
s.org/388298


5.4.2.2


5.1.3.1


құжатқа
құпиясөз орнату

ортақ
қолжетімді
файлдарды
орналастыру,
өзгерту, жүктеу
Компьютердегі деректеріңізді қалай
қорғауға болады?
(Ұ, Т) Оқушылардан ортақ деректер
сақтайтын бума арқылы құпиясөздер
олардың жұмысын қалай қорғайтыны
туралы өздерінің пікірлерімен бөлісуді
сұраңыз. Сонымен қатар оқушылар
қорғаудың басқа да тәсілдеріне байланысты
өз пікірлерін айта алады.
(Ұ) Оқушыларға қолданбалы
программалардың файлдарын сақтау
кезінде құпиясөзбен қорғаудың әртүрлі
тәсілдерін, мұрағатталған файлдарды
құпиясөзбен қорғау сияқты әрекеттерді
жасау арқылы о қушылар тәжірибе
жинақтай алады.
Мұғалімдер Google Диск / Wiki жүйесін
немесе ортақ қолданудың басқа сәйкес
келетін жүйесін қолдана алады.

Интернет
болмаған кезде
жергілікті
тораптағы
Google Диск /
Wiki жүйесі/
ортақ деректер
сақтайтын бума





«Әлемді өзгерткен жаңалықтар» мини
жобасы
Жобалау жұмысы 3-5 оқушыдан тұратын
топтармен орындалады. Тақырып
бойынша осы сабақтардың мақсаты –

11

5.1.3.1






5.4.2.2
ортақ
қолжетімді
файлдарды
орналастыру,
өзгерту, жүктеу


құжатқа
құпиясөз орнату
(Т) Оқушылардан «Әлемді өзгерткен
жаңалықтар» тақырыбы бойынша
ақпаратты табуды сұраңыз.
(Т) «Әлемді өзгерткен жаңалықтар»
тақырыбы бойынша жобаны жасауды
ұсыныңыз. Жобаны ресімдеу формасы өз
таңдауы бойынша қалағанындай
болатынын түсіндіріңіз:
 «Ғылым жаңалықтары» журналына
мақала;
 Фотоколлаж;
 Жарнамалық баннер;
 Постер
 Компьютерлік презентация және т.б.
(Ұ) Оқушыларға шағын жобаны
ресімдеудің өлшемдерін дайындауын
ұсыныңыз.
(Т, Ө, Қ) Жобаларды өзара бағалау
бойынша оқушылардың қызметін
ұйымдастырыңыз (тораптық
қауымдастықта дауыс беру арқылы).
Сонымен қатар ортақ бумаға бағалау
нәтижелерін орналастыруларын сұраңыз.
(Ұ, Қ) Тапсырманы орындау бойынша
талқылауды ұйымдастырыңыз,
құжаттармен жұмыс барысында
құпиясөздерді қолдану қажеттілігі туралы
оқушылармен талқылау жүргізіңіз.
оқушыларда құжаттармен ортақ жұмыс
жасау дағдыларын дамыту.
«Жаратылыстану» пәнінің
мұғалімдерімен жоба тақырыптарын
талқылай отырып, жобаларға
тақырыптарды алдын ала дайындауға
болады. Оқушылардың жасына сәйкес
ресурстарды алдын ала таңдаңыз.
Жобаға байланысты жұмыстың реттілігін
сипаттайтын жоба жұмысына арналған
жадынаманы алдын ала дайындап
қойыңыз.
Жобаны ресімдеу барысында таңдау
еркіндігін беріңіз.
Google+ қауымдастығын құру және
жобаны бағалауға арналған өлшемдерді
орналастыру ұсынылады.
Ұсынылатын өлшемдер:
- бірегейлілігі;
- түсініктілігі;
- толықтай қамтылуы;
- көркемдігі және т.б.
Google+ қауымдастығында жобаларға
ашық дауыс беруді ұйымдастырыңыз.
Интернет
болмаған кезде
жергілікті
тораптағы
Google Диск /
Wiki жүйесі/
ортақ деректер
сақтайтын бума

Жобаларды
бағалау мен
оларға дауыс
беруді
ұйымдастыруға
арналған
Google+ сервисі

12


Информатика – Негізгі мектеп – 5-сынып
5.2А-бөлім: Ақпарат және оны өңдеу
Алдын ала меңгерілуге тиісті білімдер
Оқушылардың «ақпарат» ұғымы туралы түсінігі интуиция деңгейіндегі өмірден алынған тәжірибеге негізделген. Олар мәтінді, графиканы,
мультимедианы және презентацияларды өңдеу үшін қолданбалы программалармен жұмыс жасай алады.
Мәнмәтін
Оқушылар «ақпарат» деген негізгі түсінікпен танысады. Компьютердің құрылғылары туралы алған біліміне сүйене отырып, адам мен
компьютердің ақпаратты қабылдауын салыстырады. Ақпаратты өңдей алу қабілетінің оқушыларға растрлы графика редакторымен жұмыс
барысында көмегі тиеді.
Осы бөлімдегі (пәннің мақсаттары) тілдік мақсаттар
Оқушыларға академиялық тілге сәйкес тілдік мақсаттың мысалы оқушылар үшін төменде ұсынылған.
Пән бойынша оқу мақсаты Оқытудың тілдік мақсаты Пәндік лексика және
терминология
Диалог құруға/жазылымға қажетті
сөздер
Оқушылар:
- ақпаратты түрлі формада атап
шыға алады және ұсына алады.
Оқушылар:
түрлі формада ұсынылған
ақпаратқа мысалдар келтіре
алады.

ақпарат, ақпаратты ұсыну
формасы, мәтін, сан, дыбыс,
графика, ақпарат өлшем
бірліктері, программалық
қамсыздандыру, растрлы
графика.

Ақпарат дегеніміз бұл – …
Ақпарат берілу тәсіліне байланысты …
Дыбыс түрінде берілген ақпаратқа
…жатады.
Графикалық түрде берілген ақпаратқа
…жатады.
Программалық қамсыздандыру
дегеніміз бұл –…
Қысқаша шолу
Оқушылар «ақпарат» ұғымы туралы білімдерін кеңейтеді және жинақтайды, ақпараттарды түрлі формада ұсынуды үйренеді. Олар ақпарат өлшем
бірліктерімен және олардың ара қатынасымен танысады. Бұдан кейін олар растрлы бейнелерді жасау мен оларды редакциялауды үйренеді.
Оқушылар өзінің жұмысында компьютерді эргономикалық қолдану ережелерін сақтауы тиіс.

13


Пән
бағдарламас
ына сілтеме
Оқыту
мақсаттары
Сабақта ұсынылатын жұмыс түрлері
Оқыту әдістемесі бойынша
мұғалімге арналған ескертпелер
Оқу ресурстары


5.2.1.1


әртүрлі
ақпаратты атап
шығу және
көрсету
Біздің айналамыздағы ақпарат
(Ұ, Ө, Т) Сабақтың тақырыбын анықтау үшін
оқушыларға ребусты немесе «ақпарат» сөзінің
анаграммасын шешуді ұсыныңыз.
(Ұ) Оқушылардан «ақпарат» сөзін қалай
түсінетіндіктерін сұраңыз. Жалпы қорытынды
ретінде осы ұғымның анықтамасын
тұжырымдаңыз.
(Ұ) Адамның ақпаратты қабылдауда сезім
мүшелерінің рөлін қарастырыңыз.
Оқушылармен қай сезім мүшесі арқылы
қандай ақпаратты алуға болатынын
талқылаңыз.
(Т, Ж) Оқушылардан ақпарат түрлері
бойынша суреттерді топтауды және өздерінің
шешімдерін негіздеуді сұраңыз.Суреттердегі
бейнелер мен сезім мүшелері бір-бірімен
қалай байланысты екеніне талдау жүргізулерін
сұраңыз.
(Т, Ж) Оқушылардан ақпаратты ұсыну
формасы бойынша топтауды және өздерінің
шешімдерін негіздеуді сұраңыз. Берілген
топтарды атауды сұраңыз.
(Ұ, К) Оқушыларға талқылауға мынадай
сұрақты ұсыныңыз: «Компьютерде қандай
ақпаратпен жұмыс жасайсыңдар?». Ақпаратты
ұсыну формалары туралы жауап беруге
оқушыларды жетелеңіз.
(Ө, Қ) Келесі мысалдарға ұсыну формасы
бойынша ақпарат түрін анықтауды ұсыныңыз:

«Ақпарат» сөзі шығатындай кез-
келген ребусты қолдансаңыз
болады, сонымен қатар Бір сөздің
әртүрлі ребусын топта шешуді
ұйымдастыруға болады.
Мұғалімнің ақпараттың түрлі
формада ұсынылуын қағаз бетіне
алдын ала даярлап алғаны абзал:
сандық, мәтіндік, дыбыстық және
графикалық.
Сызба, сурет, фотобейнелер және
диаграммалар графикалық формада
ұсынылған ақпарат болып
табылатынына назар аудартыңыз.
Мысалдар мен ақпаратты ұсыну
формаларының атаулары жазылған
карточканы дайындаңыз.

Информатика
бойынша
интерактивті
ребустардың
мысалдарын мына
сілтеме бойынша
жүктеп алуға
болады:
http://www.botik.ru/
~robot/ru/book.htm.
Ақпаратты ұсыну
формалары:
https://www.youtube
.com/watch?v=9IQF
qZut6Sg
Ақпарат түрлерінің
11 слайды:
http://festival.1septe
mber.ru/articles/624
040/
http://learningapps.o
rg/98810 -
«Ақпарат, оның
түрлері және
қасиеттері»
12 слайд тапсырма:

14


опера, смс хабарлама, математика бойынша
есептің шешімі және т.б.
(Т/Ж, Қ) Оқушылардан топ немесе жұп болып
әртүрлі ақпарат түрлеріне мысалдар ойлап
табуын сұраңыз.
http://festival.1septe
mber.ru/articles/624
040/
13 слайд тапсырма:
http://festival.1septe
mber.ru/articles/624
040/

Ақпаратты өлшеу
(Ұ, К) Жыланды маймылдардың,
тотықұстардың, пілдердің үстінде жыланды
қалай өлшегені туралы «38 тотықұс» («38
попугаев») мультфильмінің үзіндісін (4.30-
7.50 мин.) көрсетумен сабақты бастаңыз.
Оқушылармен мына сұрақтарды талқылаңыз:
- Жыланды өлшеу үшін кейіпкерлер қандай
өлшем бірліктерін қолданды?
- Қазіргі таңда біз қандай өлшем бірліктерді
қолданамыз?
(Ұ) Оқушылардан ақпаратты өлшеу үшін
қандай өлшем бірліктері қолданылатынын
біліп-білмейтінін сұраңыз.
(М, К) Ақпарат өлшем бірліктерінің ара
қатынасын көрсетіңіз.
(Ж/Ө, Қ) «кило», «мега», «гига», «терра»
префикстері бар «бит», «байт» өлшемдерінің
ара қатынасын есептеу үшін оқушыларға
кесте құруды ұсыныңыз.
(Ө) (Қ) Азаю/өсу тәртібіне сәйкес ақпарат
өлшем бірліктерін орналастыруды ұсыныңыз:
1 Гбайт 1Кбайт 1025 байт 1 Мбайт
Көмек ретінде мұғалім ақпарат
өлшем бірліктерінің басып
шығарылған кестесін бере алады.



http://www.tvidi.ru/c
h/games/38-
popugaev/play/9087/
38popugaev.aspx -
«38 тотықұс» («38
попугаев»)
мультфильмі
http://learningapps.o
rg/255445 - «Өсу
тәртібі бойынша
ақпарат өлшем
бірліктерін
орналастырыңыз.»
интерактивті
жаттығуы

15




5.1.2.1


«программалық
қамтамасыз ету»
ұғымын
түсіндіру
Программалық қамтамасыз ету
(Ұ, К) Компьютерлік программалар не үшін
қажет екендігін оқушылармен бірге
талқылаңыз.
(Ұ, К) Оқушылардан ақпараттың ұсын у
формалары туралы естеріне түсіруін сұрап, әр
ақпарат түрін өңдеу үшін қандай
программалар қолданылатынын талқылауды
сұрайсыз.
(Т) Топтардан ақпаратты ұсынудың түрлі
формасын өңдеуге арналған программаларды
табуын ұсыныңыз.
(Ұ) Оқушылардың өздерінің «программалық
қамсыздандыру» ұғымының анықтамасын
тұжырымдауын сұраңыз. Оқушылардың
мысал келтірулерін сұраңыз.
(Ұ) Программаларды кім құрайтыны туралы
айтыңыз. Программаларды құру тарихынан
кейбір қызықты мәліметтерді көрсетуге
болады. Мысалы: Ада Лавлейс алғашқы
программаны құрушылардың бірі болып
табылады.
Осы сабақтарда ПҚ-дың толық
жіктелімін берудің қажеттілігі жоқ,
тек қана қолданбалы
программалардың пакетімен
шектелу қажет.
Оқушылар ақпаратты ұсынудың
түрлі формаларын өңдейтін
программалар тізімін табады,
соның ішінде мұғалім қолданыста
болатын программаларға назар
аудартқан жөн.






http://chernykh.net/c
ontent/view/465/677
/


5.2.1.1





5.2.2.2




әртүрлі
ақпаратты атап
шығу және
көрсету

растрлық
кескіндерді құру
және өңдеу
көрсету
Жобалық жұмыс
(М) Оқушыларға қандай жұмыс
жасайтындықтары (өзінің тарихын салу) және
оны арнайы қолданбалы программа
графикалық редакторда орындайтындары
түсіндіріледі.
(К, Ұ) Оқушыларға дайын жобаны көрсетіңіз
және оқушылардан жобамен жұмыс
барысында орындалуы қажет әрекеттерді
анықтауларын сұраңыз.
Оқушылар бірнеше сабақтың ішінде
«Шындыққа жақын тарих»
тақырыбында жоба жұмысын
орындау қажет. Осы жұмыстың
мақсаты – ӨЗІНІҢ шындыққа
жақын тарихын графикалық
релакторда ұсыну. Жұмыс кемінде
бір-бірімен байланысқан 3 суреттен
құралуы қажет.

Мысалдар:
суреттер мен
мәтіндер арқылы
берілген ертегілер
http://gnomik-
nn.narod.ru/fairytale.
html

16


















(К) (Ө) Графикалық редакторда құралдармен
және фигуралармен жұмыс жасауды көрсетіңіз
(құралды, оның параметрлерін (сызықтардың
түстері, қалыңдығы және т.б.) таңдау).
(Ө, Қ) Оқушылардан өзінің тарихын ойлап
табуды және мұны бірнеше суретте бейнелеуді
сұраңыз.
(Ұ) Оқушылармен алдын ала жобаны бағалау
өлшемдерін құрастырыңыз.
(Ж, Қ) Жоба жұмысын қорғауды және өзара
бағалауды ұйымдастырыңыз. Оқушылардан
бір-бірінің жұмысын қарап, пікір айтуларын,
суретті дайындау немесе өңдеу үшін
графикалық редактордың қандай
мүмкіндіктері қолданылғаны туралы бір-
біріне сұрақ қоюын сұраңыз.. Қажет болған
жағдайда оқушыларға өздерінің жұмыстарын
аяқтауға немесе түзетуге уақыт бөліңіз.
Құрастырған жоба жұмысын ата -анасына
көрсету ұсынылады.
Оқушылар өзінің идеяларын ұсыну
үшін кейін суреттерді өңдей отырып
немесе бірнеше суретті үйлестіре
отырып, интернеттен алынған
суреттерді қолдана алады. Бұл
жағдайда дереккөздерге барлық
сілтемелер көрсетілуі тиіс.
Оқушылардан суреттерге шағын
мәтін қосуын сұраңыз.
Жобаны бағалау барысында
мыналарға назар аудару қажет:
тарихтың бірегейлігі, түсініктілігі,
сапасы, редактордың әртүрлі
құралдарын қолдануы.
Әр оқушыға өзінің жобасын
орындау үшін әртүрлі уақыт қажет
екенін ескере отырып, соған дайын
болу қажет.

17

Информатика – Негізгі мектеп – 5-сынып
5.3A-бөлім: Біздің өміріміздегі алгоритмдер
Алдын ала меңгерілуге тиісті білімдер
Оқушыларда өмір тәжірибесінен алгоритмдер туралы түсінігі бар.
Мәнмәтін
Осы бөлім оқушылардың алгоритмдік ойлау қабілетін дамытуға мүмкіндік туғызады.
Осы бөлімдегі (пәннің мақсаттары) тілдік мақсаттар
Оқушыларға академиялық тілге сәйкес тілдік мақсаттың мысалы оқушылар үшін төменде ұсынылған.
Пән бойынша оқу мақсаты Оқытудың тілдік мақсаты Пәндік лексика және
терминология
Диалог құруға/жазылымға
қажетті сөздер
Оқушылар:

өмірден алгоритмдерге мысалдар
келтіре алады.

Оқушылар:
- алгоритм ұғымын түсіндіре
алады;
- өмірден алгоритмдерге
мысалдар келтіре алады.
алгоритм, командалар
орындаушысы,
командалар жүйесі
Алгоритм – бұл…
Алгоритмдерді …түрлерінде
ұсынуға болады
Командалар орындаушысы – бұл...
Командалар жүйесі – бұл…..
Қысқаша шолу
Бөлім алгоритм және командалар орындаушысы ұғымдарын үйренуден басталады. Ойын түрінде тармақталу мен қайталым командасын
қолдану дағдылары қалыптасады.. Оқушылар компьютерді өзінің жұмысында эргономикалық қолдану ережелерін сақтауы тиіс.

18

Пән
бағдарламас
ына сілтеме
Оқыту
мақсаттары
Сабақта ұсынылатын жұмыс түрлері
Оқыту әдістемесі бойынша
мұғалімге арналған ескертпелер
Оқу ресурстары


5.3.2.1



5.3.2.3






5.3.2.2


алгоритм
анықтамасын
тұжырымдау

орындаушыларға
және олардың
командалар
жүйесіне мысал
келтіру


алгоритмді сөз
түрінде ұсыну
Команда бойынша
(Ұ, К, Ө) Сыныптан келесі тапсырманың
шешімін табуын сұраңыз: роботты
(қозғалатын компьютер) бір орыннан екінші
орынға қалай ауыстыруға болады.
Сыныптың ішінен өз еркімен сыныптың
командаларын орындайтын роботтың рөлін
орындайтын оқушыны шақырыңыз.
(Ұ, К, ) Оқушылармен бірге робот түсінетін
командалар тізімін анықтаңыз: алға, артқа,
оңға бұру, солға бұру және артқа. Нақты
және жүйелі тапсырмалардың
маңыздылығына басымдылық беру үшін
сұрақтарды қолданыңыз.
(Ұ) Роботтың белгілі бір жиынтықтағы
командалардың орындаушысы болып
табылатыны және одан да басқа
орындаушылар бар екені туралы әңгіме
ұйымдастырыңыз. Оқушылардан
орындаушыларға мысалдар келтіруін
сұраңыз. «Дербес компьютер – бұл да
орындаушы» деген түсінікті оқушылардың
санасында қалыптастырыңыз.
(К) Оқушыларды «алгоритм» ұғымымен
таныстырыңыз. Біз күнделікті өмірде
алгоритмдерді орындайтынымыз және әр
қадам сайын алгоритмдерді
кездестіретініміз туралы айтыңыз.

Бұл әрекетті орындау үшін
информатика кабинетіне қарағанда
үлкен кеңістік қажет. Егер мектепте
холл болса, онда сабақты өткізетін
жерді алдын ала ойластыру керек. Сол
кеңістікке сәйкес келетін тапсырманы
анықтаңыз.
«Алгоритм орындаушылары»
тақырыбы бойынша иллюстрациялар
жиынтығын таңдап алыңыз.
Компьютер – бұл формалды
орындаушы екеніне, яғни ол не істеп
жатқанын түсінбейтініне, өз бетімен
ойлана алмайтынына және адам берген
әрекеттерді нақты орындай алатынына
оқушылардың назарын аударту қажет.
Соңғы тапсырманы ресурста
ұсынылған программаларды қолдана
отырып, қағаздар тәрізді компьютерде
де орындауға болады.


Графикалық
диктанттар:
http://iqsha.ru/uprazh
neniya/5-let/Тraphic-
Дictants/
http://master-
kiД.ru/ТraҚicheskie-
Дiktanty-Дlya-
Дetej.html
«Карандаш»
программалық
қамсыздандыруы:
http://internika.org/no
de/12720

«Стрелочки»
программалық
қамсыздандыруы:
http://internika.org/us
ers/evm/works/progra
mmy-strelochki

19

Пән
бағдарламас
ына сілтеме
Оқыту
мақсаттары
Сабақта ұсынылатын жұмыс түрлері
Оқыту әдістемесі бойынша
мұғалімге арналған ескертпелер
Оқу ресурстары
(Ұ) Оқушылардан орындаушыларды көрсете
отырып, күнделікте өмірде кездесетін
алгоритмдерге мысалдар келтіруін сұраңыз.
(Ұ) Сызықтық алгоритм түрін оқушылармен
талқылаңыз.
(Ж, Ө, Қ) Оқушыларға графикалық
диктантты орындауды, яғни бағыттар
арқылы берілген алгоримді орындау
бойынша есепті шешуді (тор формасында)
ұсыныңыз. Ұсынылып отырған бағыттар
тізбегі сурет салу алгоритмінің графикалық
ұсынылуы болып табылатынын түсіндіріңіз.
(Ж, Ө, Қ) Қандай да бір бейнені салу үшін
бір-біріне бағыттар түрінде осыған ұқсас
алгоритмдерді құрастыруға тапсырма
беріңіз. Оқушыларға өз алгоритмдерімен
алмасуға және бағыттар бойынша бейнені
қалпына келтіруге мүмкіндік беріңіз.
(Ж, Ө, Қ) Оқушылар алынған бейнемен
қайтадан өзара ауысады және алгоритмнің
дұрыс орындалуын тексереді.


5.3.2.3








орындаушыларға
және олардың
командалар
жүйесіне мысал
келтіру

Лабиринттен шығуды табу
(Ұ, Қ) Сыныпта қарапайым лабиринт
құрыңыз. Оқушыларды қарапайым
программаланған роботты қалай қолдану
қажет екенін көрсетіңіз. Роботты басқару
үшін қажетті нұсқаулықтарды оқушылармен
талқылаңыз.
(Т, Э, Қ) Роботпен тәжірибе жүргізу және
оның жұмысымен дербес танысу үшін

Бұл тапсырма үшін кеңдеу бөлмені
пайдаланған дұрыс.
Лабиринтке арналған жолды қағаз
парақтарынан жасауға болады.
Роботтар болмаған жағдайда
басқарылатын ойыншық
машиналарды қолдануға болады.


Программаланатын
роботтар немесе
басқарылатын
ойыншық
машиналар:

20

Пән
бағдарламас
ына сілтеме
Оқыту
мақсаттары
Сабақта ұсынылатын жұмыс түрлері
Оқыту әдістемесі бойынша
мұғалімге арналған ескертпелер
Оқу ресурстары
5.3.2.2

алгоритмді сөз
түрінде ұсыну
оқушылардың топқа бөлініп жұмыс
жасауын қамтамасыз етіңіз. Роботты
басқаруға арналған нұсқаулықтар
жиынтығын қолданғандарды
ынталандырыңыз.
(Ұ, Қ) Сыныпқа роботтың жұмысы туралы
не білгені туралы оймен
бөлісуге/талқылауға мүмкіндік беріңіз.
(Т, Э, Қ) Лабиринттен өту үшін роботтарды
программалау бойынша топтар арасында
сайыс ұйымдастырыңыз. Бағыттаушы
сұрақтар қоя отырып, оқушылармен берілген
есепті шешу старатегиясын талқылаңыз,
оқушыларды үлкен есептерді шағын
есептерге бөлу идеясына әкеліңіз.
Оқушылардан топтасып, лабиринттен шығу
алгоритмін ұсынуын сұраңыз. Олардың
сынақтарының жетістігіне қарай олардан
программаны өңдеуін немесе қайта көшіруін
сұраңыз. Оларға лабиринттен шығуға
мүмкіндік беріңіз, лабиринттен шығу
барысында уақыт үнемдеген топ жеңіске
жетеді.
(Ұ, Қ) Оқушыларға осы алгоритм басқа
алгоритмнен несімен ерекшеленетіні туралы
талқылауға мүмкіндік беріңіз. Тармақталуды
қолдануға итермелеңіз, яғни кедергі
туындаған жағдайда басқа бағытты таңдау
қажет.

https://www.youtube.com/watch?v=SUr
mcZxYNdM сайтында ұқсас тапсырма
көрсетілген.

http://www.iboard.co.
uk/iwb/Drawing-with-
a-Control-Toy-697
http://www.iboard.co.
uk/iwb/Controlling-
Round-a-Route-693

http://www.tts-
group.co.uk/shops/tts/
Products/PD1721976/
Bee-Bot-Changeable-
Maze/?rguid=92b201e
b-0c85-4e38-a297-
35932cbc56b6
сайтынан
лабиринттерді сатып
алуға болады.
Онлайн-ойын:
http://www.onemotio
n.com/flash/spider/

21

Пән
бағдарламас
ына сілтеме
Оқыту
мақсаттары
Сабақта ұсынылатын жұмыс түрлері
Оқыту әдістемесі бойынша
мұғалімге арналған ескертпелер
Оқу ресурстары
(Ұ, Қ) Осы жаттығуды орындау барысында
оқушыларға не үйренгені туралы талқылауға
мүмкіндік беріңіз. «Командалардың
орындаушысы» ұғымын қайталаңыз.


5.3.2.3






5.3.2.2



орындаушыларға
және олардың
командалар
жүйесіне мысал
келтіру

алгоритмді сөз
түрінде ұсыну
Виртуалды лабиринттен шығуды табу
(Ұ, К) Оқушыларға өткен сабақты
қайталаңыз және сол сабақтағы лабиринттің
графикалық бейнесін экранда көрсетіңіз.
Оқу ресурстары бөлімінде көрсетілген
лабиринт онлайн ойындарды көрсетіңіз.
(Т, Э, Қ) Оқушыларды топтарға бөліңіз және
программаның интерфейсін меңгеруді
жүктеңіз. Оларды лабиринттен шығудың
анағұрлым тиімді жолын табу бойынша
алгоритмді жазуды тапсырыңыз.
Алгоритмдерді сынақтан өткізу деңгейіне
қарай оларды түзетуді және жақсартуды
сұраңыз. Программада сақтау функциясы
бар болса, оқушылар өздерінің жұмыстарын
сақтай алады.
(Ұ, Қ) Оқушыларға командалар санын
есептей отырып, алгоритмдерді іс жүзінде
көрсетуге мүмкіндік беріңіз. Лабиринттен
бірінші болып шыққан топ жеңіске қол
жеткізеді. Оқушылардан алгоритмдерді
өзара салыстыруын сұраңыз.

Ұсынылған немесе басқа ресурстардан
«Лабиринт» виртуалды ойынын
таңдап алыңыз.
Берілген тапсырмада әрекеттерді
алгоритмдеу үшін көптеген
шешімдерді қолдануға болады, бірақ
бағдарламаланатын орындаушының
қозғалыс моделі анағұрлым кең
таралған.


Лабиринттері бар
веб сайттар:
http://www.primaryga
mes.com/puzzles/maz
es/mazerace/
http://www.thekidzpa
ge.com/learninggame
s/mazes/snowmaze.ht
ml
http://www.kidspsych
.org/eudora.html
http://www.ourgames.
ru/igra/ladybugs
http://www.teremoc.r
u/belka_strelka/space
dogs4.htm
Лабиринттің
шаршыларын бұру
қызметі бар
анағұрлым күрделі
лабиринт:

22

Пән
бағдарламас
ына сілтеме
Оқыту
мақсаттары
Сабақта ұсынылатын жұмыс түрлері
Оқыту әдістемесі бойынша
мұғалімге арналған ескертпелер
Оқу ресурстары
(Ұ, Қ) Осы жаттығуды орындау барысында
олардың программалау туралы не
үйренгенін талқылауға мүмкіндік беріңіз.
http://www.ourgames.
ru/igra/kvadrat-2


Информатика – Негізгі мектеп – 5-сынып
5.3В-бөлім: Пайымдау және программалау
Алдын ала меңгерілуге тиісті білімдер
Алгоритм, командалар жүйесі, командалар орындаушысы ұғымдарын білу
Мәнмәтін
Бұл бөлімде ойын ортасын қолдану арқылы анимациялар бастапқы деңгейде құрастырылады. Программалау нысандары күнделікті өмірден және
басқа пәндерден алынған.
Осы бөлімдегі (пәннің мақсаттары) тілдік мақсаттар
Оқушыларға академиялық тілге сәйкес тілдік мақсаттың мысалы оқушылар үшін төменде ұсынылған.
Пән бойынша оқу мақсаты Оқытудың тілдік мақсаты Пәндік лексика және
терминология
Диалог құруға/жазылымға
қажетті сөздер
Оқушылар:
ойын программалау ортасында
программалар жасай алады
Оқушылар таралу және цикл
командаларынан құрылған
программа құрылымын сипаттай
алады
ойын программалау ортасы,
командалар, сюжет, статикалық
кейіпкерлер, айнымалылар, есеп
шығару жолдары, логикалық
операторлар, спрайт, блок,
сенсорлар, операторлар, дыбыс,
қозғалыс
Осы мәселені шешу үшін мен …
Идеямды жеткізу үшін мен келесі
….таңдадым.

Менің программамның құрамына
келесі командалар кіреді: …

Қысқаша шолу
Бұл бөлім алгоритм мен программа арасындағы байланысты үйретуге арналған. Осы бөлімді меңгерген соң оқушылар өзінің жобасын орындауға
дайын болуы тиіс (5.4А-бөлім).
Компьютерді қолдану барысында денсаулық пен қауіпсіздікке баса назар аударылады. Оқушылар өзінің жұмысында компьютерлерді
эргономикалық қолдану ережелерін сақтауы тиіс.

23


Пән
бағдарлам
асына
сілтеме
Оқыту
мақсаттары
Сабақта ұсынылатын жұмыс түрлері
Оқыту әдістемесі бойынша
мұғалімге арналған ескертпелер
Оқу ресурстары


5.3.2.2


5.3.3.1













алгоритмді сөз
түрінде ұсыну

тармақталу және
цикл
командаларын
ойын
ортасындағы
программалау
кезеңінде
қолдану (Лого,
Scratch)


Менің алғашқы программам
(Ұ, М) Оқушыларға өзіңіздің ойын
программмалау ортасында (ОПО) алдын ала
дайындаған программаңызды көрсетіңіз.
Программаның негізгі компоненттерін,
экранның сыртқы түрін, жобамен жұмыс
жасау барысында енгізілуі мүмкін
өзгерістердің мүмкіндігін талқылаңыз.
Ұсынылатын ойын программалау ортасының
бірі Scratch болып табылады, оның негізгі
бөліктері:
• Есеп блоктары – меншіктелген мәндерді
құрайтын «жазба» блоктары;
• Командалар блоктары – Scratch-те төрт
негізгі командалық блок:
а) Қозғалыс блоктары – бұл командалар
спрайттарды бір орыннан екінші орынға
ауыстырады.
b) Сыртқы бейне блоктары –түсі немесе
сыртқы түрін өзгерту.
c) Дыбыс блоктары – дыбыстарды
шығаруды басқару.
d) Қылқалам блоктары - сызықтар немесе
пішіндерді салуға арналған қылқаламды
қолдануды басқару.
• Буль логика - И (және), ИЛИ (немесе), НЕ
(емес)
(Ө, Т, Э) Оқушыларға бірнеше «жаңалықты»
дербес орындауға мүмкіндік беріңіз:
Сабақтың барысы оқыту үшін
мұғалім таңдап алған ОПО-ға
тәуелді болады.
Мұғалімдерге Scratch сценарий
үлгілерін төмендегілер үшін
көрсету немесе ұсыну қажет болуы
мүмкін:
• Басқару;
• Сенсор;
• Операторлар;
• Айнымалылар.
Программаның жұмысы
барысындағы айнымалылар мәнінің
қалай өзгеретініне оқушылардың
назарын аударту маңызды.
Оқушылар программаны жазу
барысында оларды өз шешімдерін
сынақтан өткізіп, өзінің қателерін
түзетуге үйрету маңызды.
Тапсырмаларды орындаған кезде ең
қабілетті оқушыларды қолдау
көрсету қажет оқушылардың
жанына отырғызып, сыныпты
топтастырған дұрыс болады.
Меңгеріп жатқан программалау
ортасының мүмкіндіктерін өзіндік
зерттеу жұмысы мен өзара оқытуды
мұғалім ынталандыру қажет.
«Scratch 2» - бұл
онлайн
режиміндегі
программалық
қамсыздандыру,
тіркеусіз кіруге
болады:
http://scratch.mit.ed
u және
http://younglinux.in
fo/book/export/html
/266
http://scratch.ucoz.n
et
http://www.nachalk
a.com/book/export/
html/1398
http://nkotr.narod.ru
/5kl.html -
ЛогоМир 3.0
сабақтары
http://festival.1septe
mber.ru/articles/627
678/ -сабақтардың
мысалы
scratch.narod.ru/Ds
wMedia/uchebnik_
po_skretch.doc -
оқулық

24

Пән
бағдарлам
асына
сілтеме
Оқыту
мақсаттары
Сабақта ұсынылатын жұмыс түрлері
Оқыту әдістемесі бойынша
мұғалімге арналған ескертпелер
Оқу ресурстары
спрайтты қалай қосу, фонды қалай ауыстыру,
спрайттың экран бойынша қозғалуын
«мәжбүрлеу», дыбыстарды шығару және т.б.
(Ұ, К, Э) Жаңа айнымалыны жасап, оны
бағдарламада қолдану қажет. Берілген
есептерді шешу үшін жаңа айнымалыларды
қалай құруға болатынын оқушыларға
көрсетуқажет. Оқушыларға өздерінің
программаларына айнымалыларды қоса
отырып, олармен тәжірибе жасауды
ұсыныңыз.
(Ұ) Топтық қызметтің нәтижелерін
талқылаңыз, барлық кейінгі сабақтарда қажет
болып табылатын конспект жасаңыз.
(Ө, Т) Оқушыларға ОПО-да
программалаудың тәжірибелік дағдыларын іс
жүзінде қолдану үшін сызықтық құрылым
міндеттерінің сериясын ұсыныңыз.
(Ұ, Ө) Оқушыларға сабақта не
үйренгендіктері және олардың қандай
«жаңалықтарды» жасағаны туралы барлық
сыныппен бөлісу мүмкіндігін ұсыныңыз.
Егер мұғалімдер басқа ойын ортасын
(Лого, Alice, Python және т.б..)
қолданса, Scratch үшін келтірілген
мысалдарды таңдалған
программалық қамсыздандыруға
икемдеуі қажет.


5.3.2.2


5.3.3.1



алгоритмді сөз
түрінде ұсыну

тармақталу және
цикл
Жандандырылған графика
(Ұ, К) Оқушылардан мультфильмдердің
қалай жасалатыны туралы сұраңыз. Олармен
«анимация» деген ұғымды қалай түсінетіні
туралы талқылаңыз. Әрбір кадрдың тұрақты
фоны бар, бұрынғысынан сәл ғана
ерекшеленетін кейіпкерді көрсететін
Сабақтың басында анимациялық
мультфильмдер қалай жасалатыны
туралы бейнебаян көрсетуге болады.
Сыртқы түрі және дыбысы блоктары
терең оқытылады.
Өздік жұмыс үшін оқушылар
тиісінше әдебиетпен,
Оқушылар Scratch
ОБО-ны
қолдануды
жалғастырады:
http://scratch.mit.ed
u

25

Пән
бағдарлам
асына
сілтеме
Оқыту
мақсаттары
Сабақта ұсынылатын жұмыс түрлері
Оқыту әдістемесі бойынша
мұғалімге арналған ескертпелер
Оқу ресурстары









5.3.1.1
командаларын
ойын
ортасындағы
программалау
кезеңінде
қолдану (Лого,
Scratch)

ойын
ортасындағы
программалау
кезеңінде (Лого,
Scratch)
нысандар мен
оқиғалардың
анимациясын
құру
жағдайын қарастырыңыз. Мультфильмдерді
жасау үшін компьютерді қалай қолдануға
болады деген сұрақ қойыңыз. Ұсыныстарды
талқылау үшін оларға арнайы уақыт бөліңіз.
(Ұ, К) Қол жетімді құралдар жиынтығын
қолдану арқылы ОПО-да кейіпкерді салуды
көрсетіңіз. Осы суретті қалай өңдеуге
болатынын және спрайттың жаңа сыртқы
түрін қалай сақтауға болатынын көрсетіңіз.
Әртүрлі костюмдерді колдана отырып
қарапайым анимация құруды үйретіңіз.
(Т, Э, Қ) Қарапайым анимацияны жасау үшін
топпен жұмыс жасауды ұйымдастырыңыз.
Олардың программасын іске қосу кезінде не
болатынын болжауды ұсыныңыз.
(Ұ, К) Оқушыларға олардың анимациясын
қалай жақсартуға болатынын көрсетіңіз:
әрбір кейінгі костюмге шағын өзгерістер
енгізе отырып, сонымен қатар суреттердің
ауысуы үшін анағұрлым жылдам уақытты
қоя отырып, көрсетіңіз. Өзін-өзі бағалау мен
өзара бағалауды жүргізу үшін «жақсы»
анимация өлшемдерін құрастырыңыз.
(Ұ, К, Қ) Оқушылардан өздерінің
анимациясын қалайша жақсартуға
болатынын сұраңыз. Фонды қосу немесе
ауыстыру, сонымен қатар спрайттың монитор
экраны бойынша қозғалуы идеясын
табуларына итермелеңіз.
конспектілермен, интернет-
ресурстардағы мақалалармен, дайын
жұмыстардың мысалдарымен
қамтамасыз етілуі тиіс.
Барлық оқушылардан топтың
жұмысына белсенді қатысуларын
талап етіңіз.
Өз анимацияларына дыбыс қосқан
оқушылар болуы мүмкін. Сол
оқушылардан өз жұмыс
тәжірибесімен қалған сыныппен
бөлісулерін және Дыбыс блогының
мүмкіндіктерін көрсетулерін
сұраңыз.
https://www.youtub
e.com/watch?v=3I
GYY6DGdUY –
мультфильм жасау
Қарапайым
анимацияны
Scratch ортасында
жасау:
https://www.youtub
e.com/watch?v=qa7
kkj7_mxc

https://www.youtub
e.com/watch?v=59
LPCaHHgO8

http://younglinux.in
fo/book/export/html
/266

http://www.nachalk
a.com/book/export/
html/1398

26

Пән
бағдарлам
асына
сілтеме
Оқыту
мақсаттары
Сабақта ұсынылатын жұмыс түрлері
Оқыту әдістемесі бойынша
мұғалімге арналған ескертпелер
Оқу ресурстары
(Ұ, К) Программалау құралдарын қолдана
отырып, осы әрекеттерді көрсетіңіз.
(Ж, Ө, Қ) Жоғарыда сипатталған әрекеттер
жолымен оқушыларға өз анимацияларын
жақсарту үшін уақыт беріңіз. Бағыттаушы
сұрақтарды қоя отырып, барлық оқушыларды
қолдаумен және ынталандырумен
қамтамасыз етіңіз.
(Ұ, Қ) Оқушылардан бір-біріне өздерінің
жұмыстарын көрсетуді сұраңыз, өздері
жасаған «жақсы» анимация өлшемдерін
қолдана отырып, жұмысын қалай жақсартуға
болатыны туралы конструктивті пікірді
ұсыну керек.


5.3.2.2


5.3.3.1










Ақиқатты іздеу
(Т) Оқушылардан И (және), ИЛИ (немесе),
НЕ (емес) логикалық операторларынан
құралған шарттарды құрастыруды сұраңыз.
(Ұ) Оқушылардың ойын ортасында
программаларды жеткілікті түрде
құрастырғандарына сүйене отырып,
тармақталу есебін құраған оқушылардың
біреуінде немесе тобында туындаған
мәселені шешуді ұсынуға болады.
Мысалы: Өткен сабақта … мәселесі
туындаған.…. Осы мәселені шешу жолын кім
тапты?
(Ж, Ө, Қ) И (және), ИЛИ (немесе), НЕ (емес)
сөздері кездесетін шарттардан құралған
Буль логикасы блогы терең
оқытылады - И (және), ИЛИ
(немесе), НЕ (емес).
Оқушылар Scratch
ОБО–ны
қолдануды
жалғастырады:
http://scratch.mit.ed
u

http://younglinux.in
fo/book/export/html
/266

http://www.nachalk
a.com/book/export/
html/1398

27

Пән
бағдарлам
асына
сілтеме
Оқыту
мақсаттары
Сабақта ұсынылатын жұмыс түрлері
Оқыту әдістемесі бойынша
мұғалімге арналған ескертпелер
Оқу ресурстары
алгоритмді сөз
түрінде ұсыну

тармақталу және
цикл
командаларын
ойын
ортасындағы
программалау
кезеңінде
қолдану (Лого,
Scratch)


программалық кодтардың үлгілерін
оқушыларға ұсыныңыз. Оқушылар осы
логикалық элементтердің тағайындалуын
анықтау үшін олардан кодпен тәжірибе
жасауын сұраңыз.
(Ұ) Тармақталған құрылымның
алгоритмдерін құру ережелерін сыныппен
талқылаңыз.
(Ұ) Оқушыларға логикалық операторларды
қолдана отырып, өздерінің программаларын
құрастыруды және оны сыныптың алдында
көрсетуді ұсыныңыз.
Келесі сабақта осыған сәйкес ОПО циклінің
командаларын бөлісіп алыңыз.
«Қайталанатын әрекеттерді қалай
программалауға болады?» сауалынан
бастаңыз. Оқушыларға өзінің тәжірибесімен
және білімімен басқа оқушылармен бөлісуіне
мүмкіндік беріңіз.
жұмысын
жалғастыру

28


Информатика – Негізгі мектеп – 5-сынып
5.4А-бөлім: Жобаны құру және оны ұсыну
Алдын ала меңгерілуге тиісті білімдер
Ойын программалау ортасының интерфейсін ұйымдастыру; нысанның (спрайттың) программасы (сценарийі, скрипті) туралы ұғым;
командалардың жүйелілікпен орындалуы; шартты және циклдік операторлар; нысандардың қасиеттерін өзгерту; оқиғалар; сценаны ауыстыру
әсерін жасау.
Мәнмәтін
Жобамен жұмыс барысында оқушылардың шығармашылық қабілеттерін ашуға көмектеседі. Жоба 5-сыныптың курсында жинақтаған білімі мен
дағдылары қолданатын қорытынды жұмыс болып табылады.
Осы бөлімдегі (пәннің мақсаттары) тілдік мақсаттар
Оқушыларға академиялық тілге сәйкес тілдік мақсаттың мысалы оқушылар үшін төменде ұсынылған.
Пән бойынша оқу мақсаты Оқытудың тілдік
мақсаты
Пәндік лексика және
терминология
Диалог құруға/жазылымға қажетті
сөздер

Оқушылар:
программалаудың ойын тілін қолдана
отырып, дыбыс эффектілері бар
оқиғалар мен нысандардың
анимациясын жасай алады.
Оқушылар:
жобаны орындау
барысында әр түрлі
кезеңдердегі жұмыс
барысын түсіндіре алады.
жоба; жобамен жұмыс
кезеңдері; жұмыс жоспары;
жобаның презентациясы
Мен осы тақырыпты таңдадым, себебі
…
Менің программамда … алгоритмі
бойынша … әрекет жасайды.
…кезеңінде мен…қиыншылықтарға
тап болдым.
Маған осы жоба ұнады, өйткені……
Қысқаша шолу
Осы бөлімде оқушылар мәтіндік редакторда мультфильмнің сюжетін (ойындар, ертегілер) сипаттайды және оны ойын ортасында
программалайды. Жұмыстың жалпы мақсаты ойын программалау ортасын қолдана отырып, дайын шешімді дайындау болып табылады.
Жобаны орындаудың жалпы уақыты оқушылар таңдаған жоба мазмұнына байланысты болып табылады. Жобаны орындауға толық дайынлық
жұмысын өткізгеннен кейін ғана кірісуге болады. Оқушылар өзінің жұмысында компьютерді эргономикалық қолдану ережелерін сақтауы тиіс.

29

Оқу
бағдарламас
ына сілтеме
Оқыту
мақсаттары

Ұсынылатын оқыту іс-әрекеттері

Мұғалімге арналған ескертпелер
Оқыту
ресурстары


5.3.2.2


5.3.1.1











5.3.3.1













алгоритмді сөз
түрінде ұсыну

ойын
ортасындағы
программалау
кезеңінде (Лого,
Scratch)
нысандар
анимациясын
мен оқиғалардың
құру

тармақталу және
цикл
командаларын
ойын
ортасындағы
программалау
кезеңінде
қолдану (Лого,
Scratch)


Анимация құру
(Т, Ө, Қ) Оқушыларға алған білімі мен
дағдыларын қолдана отырып, анимациялық
мультфильмді жасауда бекітілетін өздерінің
дербес жобаларын жасауды ұсыныңыз.
(Ұ) Оқушылар өздерінің алгоритмдеріне
шарттар мен циклдерді қосуы тиіс.
Анимацияға арналған сценарий үлгісі:
жақындаған кезде басты кейіпкер екіншісін
қуа жөнеледі, мұнда қашып бара жатқан
кейіпкер «жоғалып кетеді» және ұсталынған
соң басқа жерден атып шығады.
(Т, Ө, Қ) Жобаларды жасауға кіріспес бұрын
оқушыларға жобаның әрбір бөлігін
ойластырып жазуды ұсыныңыз, мысалы:
- жобаның атауы мен сюжеті қандай болады?
- жобада қандай кейіпкерлер болады?
(спрайттардың костюмдерін қайдан аламыз,
оларды өзгертудің қажеттілігі бар ма?);
- қандай сахналарды қолдану қажет?
- жобаның жалпы мазмұны қандай? (қадамдар
бойынша алгоритм).
(Ұ, К) Оқушылар ұсынған бірнеше қызықты
идеяны алыңыз және олар «Scratch».
программасының көмегімен қалай жүзеге
асатынын көрсетіңіз.
(Т, Ө, Қ) Оқушылардан алгоритм бойынша
командалардың жүйелілігін құрастыруды
сұраңыз.

Есепті шешу жұмысымен оқушылар
дербес жұмыс істеу қажет екеніне
қарамастан шағын топтарда
жобалық қызметті жүзеге асыруға
рұқсат беріледі. Осындай топтарда
рөлдерді бөліп беру «суретші –
программа жасаушы – дыбыс
режиссеры – идеялардың
генераторы» және т.б. қағидаты
бойынша жүзеге асырылуы мүмкін.
Күрделі жобаны ішкі міндеттерге де
бөлу қажет және әрбіреуіне қандай
да бір бөлігін орындауды тапсыру
қажет. Осындай шағын жобалар
кейін топтастырыла келе бір ортақ
жобаға айналады.
Жұмыс барысында қажетті көмек
көрсету үшін және қызығушылығын
арттыру үшін әрбір оқушының жоба
жасау үрдісін қадағалау қажет.
Жобаны орындау барысында
оқушылар жаңа, әлі үйренбеген
программалаудың ойын тілі
мүмкіндіктерін қолдану
қажеттілігіне келіп тірелгенде
мұғалім оларға қолдау көрсету
қажет және олардың идеясын


http://scratch.mit.edu
/projects/954346/

http://xn--
c1apibbbh.xn--
p1ai/galereya_proekt
ov/ - Лого
ортасындағы дайын
жобалар

http://scratch.mit.edu
/projects/1027736/
Scratch
ортасындағы дайын
жобалар

Кейбір
оқушылардың осы
сайтта
бағдарламаудың
тегін курсына
жазылуға
мүмкіндігі бар -
http://www.codecade
my.com/#!/exercises
/0

30

Оқу
бағдарламас
ына сілтеме
Оқыту
мақсаттары

Ұсынылатын оқыту іс-әрекеттері

Мұғалімге арналған ескертпелер
Оқыту
ресурстары
(Ұ, К) Оқушыларға фонды өзгерте отырып,
спрайттарға әртүрлі костюмдерді қоса отырып
немесе дыбыс эффектілерін қолдана отырып,
олардың ойындарының интерфейсін жақсарту
тәсілдерін көрсетіңіз.
(Т, Ө, Қ ) Оқушыларға өздерінің
программаларын жақсартуға арнайы уақыт
бөліңіз.
(Ұ) Оқушылармен жобаны бағалау өлшемдері
туралы талқылау жүргізіңіз. Жобаны бағалау
барысында мынадай элементтерге назар
аудару керек:
1. авторды көрсете отырып, заставка мен
титрлердің болуы;
2. тиісті музыкалық сүйемелдеудің
болуы;
3. интерфейстің ойластырылуы;
4. көркемдік безендіру;
5. программаның техникалық күрделілігі;
6. тәжірибелік маңыздылығы және т.б.
Оқушылар алдына қойған міндеттің «ең
дұрыс» шешімін тапқанына сенімді болуы
үшін міндетті шешудің баламалы жолдарын
да зерттеуі тиіс.
жүзеге асыруда бірнеше тәсілдерді
көрсету керек.