«Paeoniaceae Rudophi тұқымдасы түрлерін клондық микрокөбейту».

«Paeoniaceae Rudophi тұқымдасы түрлерін клондық микрокөбейту».

Жұманғазина Алтынай Бауыржанқызы

Өскемен жоғары медицина колледжінің оқытушысы,педагогика ғылымдарының магистрі

Өзектілігі: Сирек және жойылып бара жатқан өсімдіктерді сақтау және қалпына келтіру жасушалық технологияның өзекті бағыты болып табылады. Paeonia anomala L., және Paeonia hybrida Pall сирек және жойылып бара жатқан өсімдіктер түріне жатады. Сондықтан осы өсімдік түрлерін биотехнологиялық жолмен сақтау өзекті.

• Зерттеу мақсаты: in vitro ортасында өсіруде Р. anomala мен P. hybrida түрлерінінің морфогенездік ерекшеліктерін анықтау және түрлердің клондық микрокөбейту технологиясын құрастыру.

Зерттеу жұмысының міндеттері:

1. Клондық микрокөбейту үшін перспективті эксплант типтерін анықтау;

2. Клондық микрокөбейту үшін in vitro-да өсірілген экспланттардың морфофизиологиялық белсенділігін анықтау;

3. In vitro жағдайында өсіру кезінде қоректік ортаның гормональдық факторларының микрокөбейту үрдісіне әсер етуін зерттеу.

Paeoniaceae Rudolphi

Таушымылдық тұқымдасына жататын өсімдіктер - көп жылдық шөптесін өсімдіктер. Қазақстанның шығысындағы таулы, орманды аудандарда кездеседі. Қылқан және аралас жапырақты ормандарда өсетін 2 түрі бар, олар: Кәдімгі таушымылдық (Paeonia anomala) және дала таушымылдығы (Р. hybrіda).

Paeonia hybrida Pall.

Paeonia anomala L.

Материалдар

Жаңару бүршіктері

Тұқым

Залалсыздандыру

Алғашқы материалды тазалау жолдары

Мурасиге/Скуга қоректік орта құрамы және эксплант түріне байланысты Paeonia anomala және Paeonia hybrida түрлерінің in vitro ортасында тіршілік ету қабілеттілігі

Экспланттарды өсіру 23-25⁰ С ауа температурасында, 16-сағаттық фотопериодта, 3,5-4 мың люкс жарықтылықта және 70-80% ылғалдылықта культивациялық бөлмеде жүргізілді.

Культивация барысында экспланттардың даму көрінісі.

Көп мөлшерде сахароза қосылған 1/2МС қоректік ортадағы Paeonia hybrida бүршігінен дамыған – өсімдік регенеранты.

Қорытынды

Зерттеулердің нәтижесінде in vitro жағдайында өсіруге бастапқы материал ретінде қолданылған P. anomala және P. hybrida түрлерінің жаңару бүршіктерінің ерекшеліктері анықталды. P. anomala және P. hybrida түрлерінің жаңару бүршіктеріне бүршікішілік бұтақтану тән, яғни бүршікішілік өсу кезінде өркенде бүйір бүршіктері түзіледі.

Зерттеу барысында P. hybrida түрін микроклоналды көбейту үшін эксплант ретінде перспективті болып жаңару бүршіктері анықталды. Микрокөбейту этаптарында оңтайлы болып, 1 мг/л БАП, 1 мг/л ИУК және 40 г/л сахароза қосылған қоректік орталар саналады.

Тұздардың жартылай концентрациясы, өсіру регуляторларының кешені (БАП, ИУК, ГА₃) және г/л сахароза қосылған Мурасиге/Скуга қоректік ортасы бүршіктерді өсіру және микрокөбейту кезеңдеріне тиімді болып табылды.

Өсіру үшін эксплант ретінде P. anomala және P. hybrida түрлерінің тұқымын қолданған кезеңде скарификациялаусыз тұқымды толық пайдаланғаннан, ұрығы бар тұқымның бөлшегін қолданған тиімді. Ұрығы бар тұқым бөлшегін эксплант ретінде пайдалану кезінде 1 мг/л ИУК, 1 мг/л БАП, 1 мг/л кинетин, 0,1 мг/л гибберелин қышқылы қосылған Мурасиге-Скуга қоректік ортасын қолданған тиімді.

P. anomala және P. hybrida түрлерін биотехнологиялық тәсілдермен in vitro жағдайында көбейту сирек кездесетін және жойылып бара жатқан түрлердің табиғи генофондын сақтап қалу үшін маңызды

СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ

1 Шипчинский Н. В., Комаров В. Л. Род 507. Пион – Paeonia // Флора СССР. В 30 т. / Гл. ред. акад. В. Л. Комаров; Ред. тома Б. К. Шишкин. - М.-Л.: Изд-во АН СССР, 1937. – Т. VII. – С. 24-35.

2 Талалаева Г.А., Поликарпова Ф.Я. Некоторые вопросы микроразмножения пиона травянистого // Тез.докл. Всесоюз. конф. «Культура клеток растений и биотехнология» - Кишинев, 1983. – С. 133 – 134.

3 Талалаева Г.А. Возможность размножения декоративных культур invitro // Тез. докл. науч.-практ. конф. молодых ученых и специалистов Московской обл. – М., 1984. – С. 83-84.

4 Батыгина Т.Б., Васильева В.Е. Размножение растений. – СПб.: Из-во Санкт-Петербургского университета, 2002. – 232 с. ISBN 5-288-02606-8 

5 Батыгина Т.Б., Бутенко Р.Г. Морфогенетические потенции зародыша покрытосеменных растений (на примере представителей рода Paeonia, сем.Paeoniaceae) // Ботан. журн. – 1981. – Т. 66. - № 11. – С. 1531 – 1547.

6 Брюхин В.Б. Развитие зародыша пиона invivo и invitro/ Автореф. дис. канд. биол. наук. - Санкт-Петербург. - 1993. - 21 с.

7 Бутенко Р.Г. Культура изолированных тканей и физиология морфогенеза растений. – М.: Наука, 1991. – 272 с.

8Бутенко Р.Г. Культура клеток растений и биотехнология. - М.: Наука, 1986.-280 с. ISBN 5-10-001257-9

9 Васильева В.Е., Фрейберг Т.Е., Батыгина Т.Б. Развитие зародышей пиона в культуре invitro// Тез.докл. VII Всес. симп. по эмбриологии растений. – Киев, 1978. – Ч.3. – С. 9 – 11.

10 Высоцкий В.А. Биотехнологические методы в системе производства оздоровленного посадочного материала плодово-ягодных культур / Автореф. дисс. ... докт. с.-х. наук. - М. - 1998. - 44 с

11 PierikR.M.In vitro culture of higer plants.Netherl.: Dordrecht., 1987.-344 p.

12 KyteL.,KleynJ. Plants from test tubes.An introduction to micro propagation. ; Portland, Oregon: Timber Press., 1996. - 240 p.ISBN-13: 978-1604692068