Педагогикалық диагностиканың әдістемелік позициясы

Жоспары: 1.Педагогикалық диагностикадағы әдістемелік позициясының негізі

2. Диагностикалық принциптер

Пайдаланылған әдебиет: Данилов М.А. «Основы проблемы методологии и методики педагогических исследований // Советская педагогика , 1969, № 5.

Балаларға әлсіздік көрсету, ата-аналар көбінде ата-ана мен тәрбиеші арасында, бала мен үлкендер арасында дау келеді.Педагогикалық ұжымда бұл қарсы айқындамаға келеді, жоспарлау қиындайды және тәрбие жұмысы жүзеге асырылады.

Педагогикалық диагностика ғылыми жақындық пен қоғамдық талап етуге лайықты оқыту – тәрбиелеу әрекеттің ұйымдастыруының дұрыс қорытындысы, психологиялық- педагогикалық мәселені шешуге көмектеседі.

Педагогикалық диагностика – зерттеу процесі. Баланы барлық қарым – қатынаста білу үшін тәрбиешілер, ата- аналар, әкімшілік бірігіп күш жұмсау керек.Баланың біржақты өмірлік іс - әрекетін көрген дұрыс; тәрбиеші – ақыл ой және психикалық дамуы,әрекетке көңіл бөлу қабілеті; адамдармен қарым – қатынасын, еңбекке көзқарасын; құрбы – құрдастары мен өзіне; үлкенге, ата –анаға қарым – қатынасы, күнделікті еңбегі және отбасы міндетін біледі. Баланың көрсетудің мақсатын қосу үшін жалпы белгі керек, салыстырмалы балалардан мағұлмат алынған, өзін -өзі танумен байланысқан өзін-өзі бағалау көрсеткіші.

Зерттелінген көрініс параметрлерін біз негізгі объекті және диагностиканың өлшемі дейміз. Мысалы, оқытудың көмекші құралы диагностика параметрі: педагог әрекеті (педагог ұжымы); тәрбиеленушінің әрекеті (бала ұжымы); педагогтің жеке басы, тәрбиеленушінің жеке басы. Әрбір параметр айқын белгі процестің басқа жағын немесе айқын белгісін жинақтауы.

Әрбір критерий 3 элементті қосады: мақсат, негізгі тапсырма, педагогикалық әрекеттің объектісі. Әсіресе, өскелең ұрпақты оқыту және тәрбиелеу практикасында ғылыми ұсыныс көрсету керек.Мысалы, жеке тұлғаны тәрбиелеу кртитериясы бағытталған және интегралды жеке басының сапасы болып табылады.

Диагностикада жеке тұлғаны көрсету әрекеті көрсетіледі, критерийлердің белгілі бір деңгейін қалыптастырады.Мысалы, тәрбиеленуші деңгейі: жоғары, орташа, төмен, нөлдік және қарсы.

Терминдердің нақты ұғымын ажырата алу керек. Тәрбиелеу – тәрбиеге, жеке тұлға сапасын тәрбиелеуді қалыптастыру. Оқыту – оқытуға дайындық, жаттыққандық – білім мазмұнының деңгейін күшейту (білім,білік және дағды).

Педагогикалық диагностиканың әдістемелік позициясының негізін қалыптастырамыз:

1. Баланы оқыту және тәрбиелеу – біртұтас процесс. Педагогикалық диагностика біртұтастық принципке де жауап береді.

2. Ең негізгісі кез келген педагогикалық жүйеде, әрбір педагогикалық актіде, нақты педагогикалық жағдаят-мақсатты тұжырымдау. Педагогикалық диагностика әрдайым жүйелілік негізінде құрылған және нақты бағытталған болу керек.

3. Диагностикада басында жалпы зерттей,кейін типтілік, сосын бала ұжымының немесе жеке тұлғаның ерекшелігі.

4. Диагностикалық әдісті талдап тексеру, нақты қабылдауды жинақтау және диагностикалық әдіс біртұтас теориялық жүйені,процесті және құбылыстан кейін жинақталады.

5. Ең мұқият зерттеудің негізгісі жеке тұлға жүйесі процесте, ұжымда.

Диагностикалық принциптер.

Педагогикалық диагностикада теория,практика және тәрбиелеуде төмендегідей принциптер туады:

1. Зерттеу бірлігі және жеке тұлғаны тәрбиелеу процесіне бағытталу керек. Тәрбиеленіп жатырған зерттелінеді.

2. Жеке тұлға мен ұжымды бір мезгілде зерттеу. Диагностика әдістемесі тәрбиеленушінің жан дүниесін баурап алуы керек және оның ұжымдағы, отбасындағы қарым – қатынас жүйесңнү Ұжым,отбасын зерттей отырып, жеке тұлғаның нақты әрекетіне эффективті әрекет орнату, тәрбиеленушілердің әрбіріне тәрбиелік әсер ету мүмкіндігі.

3. Баланың жеке басын зерттеудегі біртұтастық.

Зерттеуші баланың қандай да бір тәрбие аспектісін және бала дамуын зерттесе де, ол әрқашан біртұтас мінездеме беруге міндетті, яғни қалыптастыруға бағытталған, негізгі адамгершілік қасиеті,еркіндігі, сезімі, өзін- өзі бағалауы секілді түрлерін анықтау.

4. Толықтыру, тексеру әдістері және жеке тұлға мен ұжымды зерттеу әдістемесі. Жеке тұлғаның бірдей көрсеткіші және сапасын қалыптасытру көптеген кешенді әдістемемен тексеріледі (мысалы, бақылау, сұрақ –жауап, әрекет анализі, социометриялық әдісте экспертті баға әдістемесі және т.б.)

5. Педагогикалық диагностиканың жүйелілігі, тәрбиелеу процесінің мақсатына жалпы негізделген, жеке тұлғаның немесе әрекеттің бағалау критерийі, кешенді әдісте ұжым туралы мәлімет алу. Педагог өзі барлық осы элементті, баланың ерекшелігі мен оған қатысты мүмкіндікті таңдайды.

6. Базалық құрамдастағы оқыту мен тәрбиелеудің тірегі.

Бұл ең бастысы баланың ақыл- ой дамуын оқыту және тәрбиелеуін жіберіп алмауға мүмкіндік береді.Тәрбиеленушіні баржағынан білу мүмкін емес,тереңінен бір нәрсе білу керек – бұл психологиялық – педагогикалық диагностиканығ тапсырмасы, ең басты білуге міндетті педагогикалық диагностиканың тапсырмасы.

7. Психологизация диагностикалық жұмысы.

Педагогикалық диагностиканың негізіне жас ерекшелік және балалар психологиясы, жеке тұлға психологиясы,жас ерекшелік болжауы және жеке адамның дамуы кереді.

Психологияда баланың тест қорытындысы, диагностикалық бақылау негізінде біртұтас көруге болады. Бірақ, бұл көп уақыт пен арнайы дайындықты талап етеді. Пратикада тәрбиешіге өзіне бұл жұмысты істеу қиын, сондықтан педагогикалық диагностика бірге зерттеуді ұсынады.

8. Иерархия бірізділік этап диагностикасы.

Зерттеу тәртібі бала диагностикасының 7 кезеңінен тұрады:

А) Зерттеу бағыты- жеке тұлға өзегі

Б) Оқыту мен тәрбиелеуді зерттеу

В) Оқыту диагностикасы және жеке тұлғаның тәрбиелеу сапасы

Г) Психологиялық диагностика жеке тұлғаның бөлек психологиялық жағының дамуы

Д) Диагностика индивидуальды ерекшелігі және оқушылардың өзін-өзі тануы

Е) Диагностика және самодиагностика ата – ана тәрбиесі мен оның эффективті қорытындысы

Ж) Жеке тұлға сапасының жүйелі кестесі негізінде жеке тұлға тәрбиесімен бірігуі

Осы мәселелер бойынша педагогикалық диагностика келесі тапсырмаларды орындайды:

• Жалпыға әсер етуі,мектептегі келісім көрінісі,отбасы және бала тәрбиесінің негізгі бағасы оның күші, қабілеті, адамгершілігі мен кемшілігі;

• Мектепке дейінгі мекеме жұмысының қорытындысын объективті бағалауға мүмкіндік береді, тәрбиешілер, ата – аналар баланың балалар мен педагогикалық ұжымда әлсіз және жақсы жақтарын көру;

• Балаларды зерттеуде өзін - өзі тану, өзіне баға беру және жолдастық негізде бірыңғай белгі мен нышан процесі мүмкіндік береді;

• Педагогтар мен ата – аналар балаларының қоғамдағы орынын өзі белгілеу үшін қажетті мәлімет береді;

• Мектепке дейінгі мекеме басшылығы жүйесінің әрекеттілікті күшейтуін бақылау нәтижесі;

• Өзінің жұмысының нәтижесін, шығармашылық ізденуінің қорытындысын сапалы талдауға мүмкіндік береді;

• Баланың жеке басын жоғары эффективті қалыптастыру, әртүрлі пратикалық әрекетте сана- сезімі мен іс-әрекетін байланыстыруын қалыптастыру, жеке тұлға тәрбиесі мен ұжымды байланыстыру біртұтас тәрбие процесінде тәрбиеші мен тәрбиеленушінің әрекеті.