Қайың ағашының пайдасы

Ғылыми жоба

Тақырыбы:  «Қайың ағашының пайдасы мен емдік қасиеттері»

Пәндік байланыс: Жаратылыстану,дүниетану

Орындаушы: 4 «сынып» оқушысы Шалабай Гүлназ Серікқызы

Жетекшісі: бастауыш сынып мұғалімі  :

Мыржақыпова Ақбілек Қахарманқызы

Мазмұны

I Кіріспе:

1.1. Қайың ағашына жалпы сипаттама.

ІІ Негізгі бөлім:

2.1. Қайың ағашының ерекшеліктері және пайдасы.

2.2. Халықтық медицинада қайыңды пайдалану жолдары.

ІІІ Зерттеу бөлімі:

3.1. Қайың ағашының емдік қасиетін зерттеу нәтижесі.

ІҮ Қортынды

Ү Пайдаланылған әдебиеттер:

Аннотация

Аталған ғылыми-зерттеу жұмысын жазу барысында оқушы қайың ағашын негізге ала отырып,  қайың түрлері, оның адам денсаулығына пайдасы мен емдік қасиеттері туралы толық жазған.

Ғылыми-зерттеу жұмысының ғылыми болжамы: Егер қайың ағашын тұрмыста дұрыс қолдана білсек, онда адам өміріне қажетті ағаштан жасалған заттар мен түрлі аурулардың алдан алуға болады.

Аннотация

На момент написания книги ученик подробно описал вид березы, описывающий виды березы, их преимущества для здоровья и их целебные свойства.Научное прогнозирование научных исследований: если мы используем дерево, можно получить человеческую жизнь.

Актуальность исследования – Один из главных факторов развития воображения человека и творческого мышления. Благодаря этой работе активность когнитивной деятельности возрастает. Цель исследования – Определение особенностейберезовогодерева.
Изучите преимущества березы.
Практика производства целебных лекарств в домашних условиях.Задача исследования – Найдите и проанализируйте использование исцеляющей древесины в народной медицине

Annotation

At the time of writing the research work, the pupil wrote in detail the birch species, describing birch species, their health benefits and their healing properties.

Scientific Prediction of Scientific Research: If we use a birch tree properly in our household, it is possible to get the wooden materials and various diseases of human life.The relevance of the research – One of the main factors in developing a person’s imagination and creative thinking. Thanks to this work, the activity of cognitive activity increases.The purpose of the research – Definition of Birch Tree Specifics.
Studythebenefitsofbirchtree.
The practice of producing healing medicines in domestic conditions.The task of the research – Find and analyze the use of healing wood in folk medicine.

I  КІРІСПЕ

Зерттеудің мақсаты-қайыңның ерекшеліктерін анықтау. Қайың ағашының пайдасын зерттеу.Тұрмыстық жағдайда қайыңнан емдік сусындар, қажетті заттар тәжірибесін жасау.

Зерттеудің міндеті-қайыңның емдік қасиетін халықтық медицинада қолданылғандығы туралы материалдар тауып және талдау

Зерттеу өзектілігі:тұлғаның барлық көрсету және шығармашылық ойлау қабілетін дамыту басты факторлардың бірі .Осы жұмыстың арқасында танымдық әрекеттің белсенділігі арттады.

Болжам –қайыңның шырынын,қабығын тұрмыстық жағдайда, емдік мақсатта қолдануға болады.

1. Қайың ағашына жалпы сипаттама.

Бүршігімен қабығы – ем, шырыны бар,
Қасиетін қайыңның ұғыныңдар.
Теңеп оны сыланған сұлу қызға,
Сусын жасап ішеді шырынын бал.

Сұлу ақ қайыңдар талай ақын – жазушылардың өлең – жырларына арқау болған. Қайың ағашы  басқа ағаштарға қарағанда, кереметтей нәзік, әдемі көрінеді.  Оның адамға әсері, емдік қасиеті және  эстетикалық ләззаты ұшан – теңіз.Қайың ағашы біздің өлкемізде  көп таралған өсімдіктің бірі. Біздің ауылымызда, мектеп ауласында тіпті кейбір үй аулаларында да өсіп тұр. Маған өсімдіктердің барлығы да ұнайды. Мен кішкене кезімнен-ақ табиғаттағы өсімдіктерге қызығып қарап, суретін салып жүретінмін.

Мектепке келгеннен кейін өсімдіктер туралы көп білім ала бастадым. Өсімдіктердің түрлерінің өте көп екенін, олардың пайдасын оқып білдім. Біз мектеп ауласындағы өсімдіктерге бақылау жасап жүреміз. Жыл мезгілдерінің ауысуына байланысты  табиғатта көп өзгерістер болады. Әсіресе көктемде ағаштар ерекше құлпырып кетеді

«Қайың» – деген сөзді естіген кезде көз алдымызға ақ қабығы діңін қаптаған тіп-тік өскен ақ қайыңдар бейнесі елестейді. Қайың – жалпақ жапырақты діңі тік өсетін ағаш. Діңінің қабығы ақ, себебі онда бетулин(латынша «бетула» – қайың) деген бояғыш зат болады. Қайыңдардың барлық түрінің қабығы ақ емес, сарғыш, қоңыр, қара қабықты қайыңдар да кездеседі. Қазақстанда қайыңның 17 түрі өседі. Гүлдері сырғагүл деп аталады, желмен тозаңданады.  Жемісі майда жұқа қанатшасы бар жаңғақша жеміс. Діңі түзу, бұтақтары төмен қарай иіліп тұрады, жарық сүйгіш. Қабығы өте жұқа, тез сылынады. Биіктігі 25-30 метр. Аталық гүлдері мен аналық гүлдері бір ағашта дамиды. Қайыңның ұрықтары желмен тез ұшып кетеді. Ол орманның басқа ағаштары өсе алмайтын жерлерінде де тез өсіп-өнеді. Қайың өзі тез өседі. Ширек ғасыр ішінде, әсіресе, дымқыл топырақта, бес қабат үйдің биіктігіндей болады. Осы жерден ол жаздың жылы кезінде тәулігіне қырық шелекке дейін ылғал тартады.

Қайыңды орман – басқа ормандарға қарағанда, кереметтей нәзік, әдемі көрінеді. Сондықтан да оның адамға әсері, эстетикалық ләззаты ұшан – теңіз. Сұлулықтың, нәзіктіктің белгісі саналатын ақ қайыңның құрылысының маңызын былай қойғанда, одан алынатын шипалы шырыны жайлы жеке әңгіме етуге болады.

Қайың ұшқыш зат (фитонцид грекше «фитон» – «өсімдік», «цадере» – «өлтіру») бөледі, ол зиянды микробтарды өлтіреді. Қайың орманының арасында ауа ерекше таза болады.

Қайыңнан алынатын нәрсенің бәрі де кәдеге асады. Оның бүршіктерінен дәрі-дәрмек әзірленеді. Бұтақтарынан сыпыртқы мен сыпырғыш жасайды.

Қағаздай жұқа қабаттарға ажырайтын қабығынан халық шеберлері саңырауқұлақтар мен жеміс-жидектер теретін себет, әртүрлі ыдыстар тоқиды. Қайың отыны пешке тамаша маздап жанады.

ІІ НЕГІЗГІ  БӨЛІМ

2.1. Қайың ағашының ерекшеліктері және пайдасы.

Қайың – ақ түсті қабығымен ерекшеленетін әдемі ағаш. Қайыңдар тұқымдасы – шамшаттар қатарына жататын бір үйлі, жапырақ тастайтын, желмен тозаңданатын өсімдіктер. Олардың биіктігі 15 кейде 25 – 30 метрдей болады.

Қайың шырыны — көктем кезінде қайыңның сабағын бойлап ағатын тәтті шырын. Бір қайыңнан 60 литрге дейін шырын алуға болады. Қазіргі уақытта тамақ өнеркәсібі шығаратын түрлері көбіне қант пен консерванттар қосылып дайындалады

Табиғи таза шырын қант пен консерванттар қосылған

. Бұл тез өсетін бағалы ағаш (10 жылдық ағаш биіктігі 10 метрге жетеді. 300 жыл тіршілік етеді. Тұқымы арқылы өседі. Қайың ағашының бұтағы мен діңі берік, әрі шымыр. Жапырақтары үшбұрышты немесе ромб тәрізді болып келеді. Жапырағы жұмыртқа пішіндес, жиектері ара тісті. Қайың сәуір, мамыр айларында гүлдейді. Гүлдері сырға секілді. Күзде ерекше сары түске боялатын қайың жапырақтары саябақтарға көрік беріп тұрады. Қайыңның барлық түрі өте тез өседі және оңай жерсінеді. Гүлпаздар қайыңды «Саябақ ағашы» деп атайды. Әдемілігіне бола жолдың екі жағалауына, тіпті бақ ішіне қатар-қатар бірнеше түбін бірден егеді.

Қара қайың 2007 жылы Солтүстік Қазақстандағы қайыңды ормандардың арасынан бұрын белгісіз болып келген қайыңның жаңа түрі. Ғылыми деректер бойынша мұндай қара қайың тек Америка мен Ресейдің Қиыр шығысында өсетіні белгілі болатын. Жалпы қара қайыңдар топтанып өспей жеке дара өсетіні белгілі және қара қайың ағашы ғылыми тұрғыдан толық зерттелмегені де белгілі. Енді қара қайыңды зерттеу қазақстандық ғалымдардың үлесіне де тиіп отыр.

Қазақстанның Тобыл – Есіл, Ертіс бойында, Ақмола, Ақтөбе облыстарында, Жем, Зайсан алабында, Жетісу (Жоңғар), Іле Алатауларында өсетін 15 түрі бар.  Ең көп тараған түрі – сүйелді Қайың (B. pendula). Оның биіктігі 20 (кейде 30) метрдей, діңінің диаметрі 60 – 80 сантиметрге дейін, қабығы ақ түсті. Жапырағы сағақты, жиегі ара тісті, тілімденген, кезектесіп орналасады. Аталық гүл шоғы сырға тәрізді, бұтағының ұшында жетіледі. Аналық гүл шоғының жасыл түсті сырғалары, аталық сырғасына қарағанда едәуір қысқа болады, олар  көктемде ағаш бүрінен дамиды. Қайың ағашы бір мезгілде жапырақ жарып, гүлдейді. Жемісі – ұсақ жаңғақша (оның ұзындығы 1,5 – 4 милиметр). Тұқымы тамыз – қыркүйекте піседі. Сүйелді Қайыңды егіс қорғайтын орман алқабы үшін және елді мекендерді көгалдандыру, әсемдік үшін саябақтарда

көшеттерінен немесе тұқымынан қолдан өсіреді.

Қазақстанда өсетін жуансырға Қайың (B. crassіjulіs), қызыл Қайың (B. kіrghіsorum), талас Қайыңы (B. talassіca) және Ярмоленко Қайңы (B. jarmolenkoana) – эндемиктер, соңғы 3 түрі өте сирек кездесетін болғандықтан қорғауға алынып, Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілген.

2.2. Халықтық медицинада қайыңды пайдалану жолдары.

Қайың жапырақтары, қайың шырыны, қайыңның қабығы мен қайың бүршігінің адам денсаулығына деген пайдасы толассыз. Қайыңның діңінен,

770 ₸ - Сатып алу

Материал ұнаса әріптестеріңізбен бөлісіңіз

Ватсапта бөлісу Телеграммда бөлісу Фейсбукта бөлісу Сілтемені көшіру

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!

Тізімді көру