Қалыптастырушы.Дүниетану.4 сынып

Б. Тұрмашева, С. Салиш, В. Пугач

ДҮНИЕТАНУ
ОҚЫТУ ƏДІСТЕМЕСІ
Жалпы білім беретін мектептің 4-сынып мұғалімдеріне арналған
Қазақстан Республикасының Білім жəне ғылым
министрлігі ұсынған

Алматы «Атамұра» 2019
1 

 

ƏОЖ 373
КБЖ 74.261
Т 86

Тұрмашева Б., т.б.
Т 86 Дүниетану. Оқыту əдістемесі: Жалпы білім беретін мектептің 4-сынып мұғалімдеріне
арналған/Б. Тұрмашева, С. Салиш, В. Пугач. – Алматы: Атамұра, 2019. – 180 бет.
ISBN 978-601-331-496-9

ƏОЖ 373
КБЖ 74.261

© Тұрмашева Б., Салиш С., Пугач В., 2019
© «Атамұра», 2019

ISBN 978-601-331-496-9
2 

 

КІРІСПЕ
Қолдарыңыздағы əдістемелік нұсқаулық 4-сыныпқа арналған «Дүниетану» пəні бойынша оқуəдістемелік кешеннің құрамдас бөлігі болып табылады.
Оқу-əдістемелік кешеннің құрамына «Дүниетану» оқулығы, мұғалімге арналған оқыту
əдістемесі, электронды қосымша жəне оқушы дəптері кіреді.
Оқыту əдістемесі 1–4-сыныптарға арналған Үлгілік оқу бағдарламасының негізінде
дайындалған жəне оның құрамына пəн бойынша ұзақмерзімді, ортамерзімді жəне қысқамерзімді
жоспарлар енгізілген.
Сабақтан күтілетін нəтижелер, сабаққа қажетті жабдықтардың тізімі, жан-жақты сипатталған
сабақтың барысы, үй тапсырмасының көлемі – осы аталғандардың барлығы əр сабақта қамтылған.
Сабақтар келесі кезеңдерден тұрады:
І. Сабақтың басы:
– жағымды психологиялық ахуалды қалыптастыру;
– білімдер мен қабілеттерді өзектендіру;
– мақсатты тұжырымдау.
ІІ. Сабақтың ортасы:
– жаңа сабақтың мазмұнын игеру жəне алған білімді іс жүзінде қолдану.
ІІІ. Рефлексия:
– сабақтың тақырыбы бойынша қорытындылар шығару;
– оқушылардың сабақтағы жетістіктерін қалыптастырушы бағалау (оқушылар өзіне баға
береді; оқушылар бірін-бірі бағалайды; оқушыларға мұғалім баға береді).
Əдістемелік нұсқаулықта пəннің дамытушылық жəне тəрбиелік мəніне ерекше көңіл бөлінген.
Нұсқаулықта берілген тапсырмаларды орындау арқылы бала өзінің бойындағы тұлғалық қасиеттерді
қалыптастырады, рухани құндылықтарды бағалайды, туған жеріне деген патриоттық сезімі арта
түседі.
Білім берудің мазмұнын жаңарту тұжырымдамаларына сəйкес сабақтардың барлығы баланың
үнемі ізденуіне құрылған. Оқушыларға оқулықта дайын білім берілмейді, тек сол білімді өздері іздеп
табуына жағдайлар жасалады. Сабақтың мақсаттарына жету үшін оқушылар проблемалық
жағдайларды шешеді, дəлелдерді іздейді, материалдарды бір-бірімен салыстырады, сараптамалар
жасайды. Өздері іздену арқылы жаңа білімдерге ие болады. Мұғалім оқу үдерісін ұйымдастырушы
ғана болады. Ұсынылып отырған əдістемелік нұсқаулық мұғалім үшін таптырмас көмек құралы
болып отыр.
Əдістемелік нұсқаулықты оқу-əдістемелік кешеннің басты навигаторы деп айтсақ болады.
Себебі, əдістемелік нұсқаулықта оқу-əдістемелік кешеннің құрамдас бөліктері (кітап, электронды
қосымша, дəптер) бір-бірімен өзара байланысады, бірін-бірі толықтырады.
Нұсқаулықта оқушылардың ақпарат көздерімен жұмыс істеу қабілеттерін дамытуға ерекше
көңіл бөлінген.
Сабақ барысында оқушылардың іс-əрекеттерін ұйымдастыру əртүрлі формада жүзеге асады.
Оқушылар жеке отырып немесе жұптасып, топпен немесе бүкіл сынып болып тапсырмаларды
орындайды. Осы аталған формалардың ішінде жұппен жұмыс істеуге көп көңіл бөлінеді. Себебі
форманың осы түрі көп жағдайда нəтижелі болып келеді.
Сабақтың табысты өтуіне, балалардың қызығушылықтарын қанағаттандыруға, олардың
шығармашылық қабілеттерін дамытуға арналған барлық қажеттіні мұғалім əдістемелік нұсқаулықтан
ала алады.
Нұсқаулықта берілген сабақ жоспарлары үлгі болып саналады. Мұғалім бұл жоспарға өзінің
мектебіндегі оқытудың жағдайларына қарай, яғни оқу үдерісінің жабдықталуына жəне тағы сол
сияқты мəселелерге орай өзгерістер енгізе алады. Ең бастысы, енгізілген өзгерістер білім беру
мазмұнын жаңарту қағидаларына қарсы келмесе болғаны.
QR-кодты оқу үшін камерасы жəне сол кодты оқуға арналған қосымшасы бар смартфон
(планшет) болуы қажет. Ондай қосымшаны Google Play Market арқылы жүктей аласыз. Ол үшін
смартфоныңызды QR-кодқа жақындатыңыз. Сонда смартфон оны өзіне көшіріп алады. Сөйтіп QRкодты сканерлеп алғаннан кейін, смартфон экранында сілтеме пайда болады. Соны басып сайтқа
кіріңіз.

3 

 

Бастауыш білім беру деңгейінің 1–4-сыныптарына арналған «Дүниетану» пəнінен үлгілік оқу
бағдарламасын жүзеге асыру бойынша ұзақмерзімді жоспары
Ортақ
тақырып

Бөлімшелер
1.3 Менің
атамекенім

1. Менің
Отаным –
Қазақстан
2.3 Табиғи
жағдайлар
жəне олардың
əсері

1.1 Мен жəне
менің отбасым
2. Құндылықтар
1.5 Құқық жəне
міндет

3. Мəдени
мұра

Сабақтың
Оқу мақсаттары
тақырыбы
І тоқсан (8 сағат)
1. Еліміздің
4.1.3.1 түрлі дəрежедегі əкімшілікəкімшілік аймақтарға аумақтық бөліктерді (аймақ, аудан, облыс)
бөлінуі
ажырату
2. Менің өлкемнің
4.1.3.2 түрлі дереккөздерге негізделе
өнеркəсібі мен
отырып, өз аймағының экономикалық
ауылшаруашылығы
қызмет атқаратын субъектілеріне
сипаттама беру
3. Адамның
4.2.3.1 өз өңіріңдегі жəне Қазақстан
шаруашылық
аймақтарындағы адамдардың табиғи
қызметі жəне табиғат жағдайларға (рельеф, климат, өсімдік
жəне жануарлар əлемі, су нысандары)
байланысты шаруашылық іс-əрекетін
талдау
4. Отбасының қоғам
4.1.1.1 отбасының қоғам өміріндегі
өміріндегі маңызы
маңызын дəлелдеу
4.1.1.2 отбасы мүшелерінің
функционалдық рөлін талдау
5. Біздің отбасылық
4.1.1.3 отбасы бюджетінің негізгі кірісбюджетіміз
шығыстарын талдау
4.1.1.4 отбасы бюджетін оңтайландыру
жолдарын ұсыну
6. Мектептегі өзін өзі 4.1.2.1 мектептің өзін өзі басқару
басқару
ұйымына мүше болу жолдарын түсіндіру
7. Көшбасшы қандай 4.1.2.2 оқушылар арасындағы
болу керек?
көшбасшыға тəн тұлғалық қасиеттерді
анықтау
8. Əр алуан
тапсырмалар
ІІ тоқсан (8 сағат)

3.2 Қазақстанның
тарихи
тамырлары

9. Қазақ халқының
шығу тегі

3.3 Қазақстан
тарихындағы
маңызды
оқиғалар

10. Қазақстанның
экономикадағы
жетістіктері

3.4 Көрнекті
тарихи
тұлғалар жəне
мəдениет
қайраткерлері
3.1 Ежелгі
мəдениеттер
мен өркениет-

11. Қазақстанда
ғылымның дамуы.
Ғалым Қаныш
Сəтбаев
12. Тарихи
мұражайлар не үшін
қажет?
4 

 

4.3.2.1 түрлі дереккөздер негізінде қазақ
халқының шығу тарихын түсіндіру
4.3.2.2 сақтар, ғұндар, түркілер жəне
қазақтар арасындағы байланысты
графикалық түрде бейнелеу
4.3.3.1 Қазақстанның ХХ–ХХІ
ғасырлардағы жетістіктерін (мəдениет,
ғылым, білім, экономика) түсіндіру
4.3.4.1 өмірбаяндық мəліметтеріне сүйене
отырып, шығармашылық жəне еңбек
салаларындағы көрнекті қайраткерлердің
елімізге сіңірген еңбегі туралы
қорытынды жасау
4.3.1.2 тарихи мұражайлардың қызметін
түсіндіру
4.3.1.3 мұражайдың өзіндік жобасын

тер
1.6 Мерекелер

4. Мамандықтар
əлемі

3.4 Көрнекті
тарихи
тұлғалар жəне
мəдениет
қайраткерлері

14. XX–XXI
ғасырларда
Қазақстан
мəдениетінің дамуы

1.4 Денсаулық
пен қауіпсіздік

15. Спортта
жарақаттанудың
алдын алу шаралары

2.2 Климат
жəне ауа райы
5. Табиғат
құбылыстары

1.4 Денсаулық
жəне
қауіпсіздік

2.2 Климат
жəне ауа райы

6. Қоршаған ортаны
қорғау

13. Қандай кəсіби
мерекелер бар?

2.3 Табиғи
жағдайлар
жəне олардың
əсері
2.1 Жергілікті
жерді
бағдарлау

3.3 Қазақстан

16. Əр алуан
тапсырмалар
ІІІ тоқсан (10 сағат)
17. Адам өміріне
4.2.2.1 адамзат дамуына климаттың əсерін
климаттың əсері
талдау
қандай?
18. Сен тұратын
4.2.3.2 зерттеу негізінде өз өңірінде табиғи
аймақта қандай
апаттар туындауы ықтималдылығын
катаклизмдер болуы
болжау
мүмкін?
19. Катаклизм
4.2.3.2 зерттеу негізінде өз өңірінде табиғи
кезіндегі менің
апаттар туындауы ықтималдылығын
қауіпсіздігім
болжау
20. Жасанды
4.1.4.3 түрлі дереккөздер негізінде
ортадағы қауіп-қатер жасанды ортадағы қауіп-қатерлерді
анықтау жəне бағалау
21. Жасанды
4.1.4.4 өзінің жасанды ортадағы
ортадағы менің
қауіпсіздігін жоспарлау
қауіпсіздігім
22. Менің өлкемнің
4.2.3.1 өз өңіріндегі жəне Қазақстан
ауылшаруашылығы
аймақтарындағы адамдардың табиғи
жағдайларға (рельеф, климат, өсімдік
жəне жануарлар əлемі, су нысандары)
байланысты шаруашылық іс-əрекетін
талдау
23. Қоршаған ортаға
4.2.1.1 нысандардың кеңістікте бір-біріне
қамқорлықпен
қатысты орнын анықтау
қараудың мəні
24. Глобус жəне
карта

4.2.1.2 глобус пен карталардың қолдану
аясын, олардан негізгі нысандарды
көрсете білу
4.2.1.3 глобус пен картадан
параллельдерді, меридиандарды,
экваторды көрсете білу

25. Глобус жəне
географиялық
картамен жұмыс
26. Əр алуан
тапсырмалар
ІV тоқсан (8 сағат)
27. Қазақстанның
4.3.3.1 Қазақстанның ХХ–ХХІ
5 

 

ұсыну
4.1.6.1 зерттеулер негізінде кəсіби
мерекелердің тарихын шығармашылық
түрде таныстыру
4.3.3.1 Қазақстанның ХХ–ХХІ
ғасырлардағы жетістіктерін (мəдениет,
ғылым, білім, экономика) түсіндіру
4.3.4.1 өмірбаяндық мəліметтеріне сүйене
отырып, шығармашылық жəне еңбек
салаларындағы көрнекті қайраткерлердің
елімізге сіңірген еңбегі туралы
қорытынды жасау
4.1.4.1 спорттың əр түрлеріндегі
жарақаттану себептерін зерттеу
4.1.4.2 спорттың əр түрлеріндегі
жарақаттану қаупін азайту жəне алдын
алу əдістерін ұсыну

7. Ғарышқа саяхат

8. Болашаққа
саяхат

тарихындағы
маңызды
оқиғалар

білім берудегі
жетістіктері

ғасырлардағы жетістіктерін (мəдениет,
ғылым, білім, экономика) түсіндіру

3.4 Көрнекті
тарихи
тұлғалар жəне
мəдениет
қайраткерлері
3.5 Қазақстан
тарихы:
тəуелсіздік,
мемлекеттілік
жəне
патриотизм

28. Тоқтар
Əубəкіров – қазақтың
тұңғыш ғарышкері

4.1.3.2 түрлі дереккөздерге негізделе
отырып, өз аймағының экономикалық
қызмет атқаратын субъектілеріне
сипаттама беру

29. Қазақстанның
əлемдік аренадағы
рөлі
30. Менің
құқықтарым мен
міндеттерім

4.3.5.2 Қазақстанның əлемдік сахнадағы
рөлін анықтау

2.4 Туризм

31. Менің туристік
маршрутым

3.1 Ежелгі
мəдениеттер
мен
өркениеттер
3.5 Қазақстан
тарихы:
тəуелсіздік,
мемлекеттілік
жəне
патриотизм

32. Тас дəуірінен
ғарыш əлеміне дейін
33. Қазақстанның
əлемдегі бейнесі

4.1.5.1 Конституцияның қоғам өміріндегі
маңызы туралы қорытынды жасау
4.1.5.2 Қазақстан Республикасының
азаматы ретінде жеке тұлғаның
демократиялық құқықтары,
бостандықтары, міндеттерінен мысалдар
келтіру
4.2.4.1 ақпараттың қолжетімді көздерін
(интернет, кітаптар, бұқаралық ақпарат
құралдарын пайдалана отырып, Қазақстан
мен Нұр-Сұлтан бойынша туристік
маршрут құру)
4.3.1.1 түрлі дереккөздер негізінде тарихи
кезеңдердегі технологиялық прогресті
анықтау
4.3.5.1 зерттеулер негізінде «Қазақстан»
атауымен байланысты мағыналық
ассоциациялар қатарын (ұлттық бренд)
ұсыну

34. Əр алуан
тапсырмалар
Ескерту: əр тоқсандағы 2 ортақ тақырып есебінен тоқсан сайын оқу мақсаты ортақ тақырыптармен
біріктіріледі.
ОРТАМЕРЗІМДІ ЖОСПАР
1-бөлім А: Менің Отаным – Қазақстан
2-бөлім А: Құндылықтар
3-бөлім В: Мəдени мұра
4-бөлім В: Мамандықтар əлемі
5-бөлім С: Табиғат құбылыстары
6-бөлім С: Қоршаған ортаны қорғау
7-бөлім Д: Ғарышқа саяхат
8-бөлім Д: Болашаққа саяхат
І тоқсан
І бөлім.
Менің Отаным –

ІІ тоқсан
ІІІ бөлім. Мəдени мұра
– түрлі дереккөздер

ІІІ тоқсан
V бөлім. Табиғат
құбылыстары
6 

 

ІV тоқсан
VІІ бөлім. Ғарышқа
саяхат

Қазақстан
– түрлі дəрежедегі
əкімшілік-аймақтық
бөліктерді (аймақ,
аудан, облыс)
ажырату;
– түрлі дереккөздерге
сүйене отырып, өз
аймағының
экономикалық қызмет
атқаратын
субъектілеріне
сипаттама беру;
– өз өңіріндегі жəне
Қазақстанның басқа да
өңіріндегі адамдардың
шаруашылық
əрекеттерін табиғи
жағдайларға (рельеф,
климат, өсімдік жəне
жануарлар əлемі, су
нысандары)
байланыстырып
талдау.

негізінде қазақ
халқының шығу
тарихын түсіндіру;
– сақтар, ғұндар,
түркілер жəне қазақтар
арасындағы
байланысты
графикалық түрде
бейнелеу;
– Қазақстанның ХХ–
ХХІ ғасырлардағы
жетістіктерін
(мəдениет, ғылым,
білім, экономика
салаларындағы)
түсіндіру;
– өмірбаяндық
мəліметтерге сүйене
отырып,
шығармашылық жəне
еңбек салаларындағы
көрнекті
қайраткерлердің
елімізге сіңірген
еңбектері туралы
мазмұндау;
– тарихи
мұражайлардың
қызметтерін түсіндіру;
– мұражайдың өзіндік
жобасын ұсыну.

– адамзат дамуына
климаттың əсерін
талдау;
– зерттеулер негізінде
өз өңірінде туындауы
мүмкін табиғи
апаттарға болжам
жасау;
– түрлі дереккөздер
негізінде жасанды
ортадағы қауіпқатерлерді анықтау
жəне оларға баға беру;
– жасанды ортадағы
өзінің қауіпсіздігін
жоспарлау.

ІІ бөлім. Құндылықтар
– отбасының қоғам
өміріндегі маңызын
дəлелдеу;
отбасы мүшелерінің
функционалдық
рөлдерін талдау;
– отбасы бюджетінің
кіріс-шығыстарын
талдау;
– отбасы бюджетін
оңтайландыру
жолдарын ұсыну;
– мектептегі өзін өзі
басқару ұйымына
мүше болудың
жолдарын түсіндіру;
– көшбасшыға тəн
тұлғалық қасиеттерді
анықтау.

ІV бөлім.
Мамандықтар əлемі
– зерттеулерге сүйене
отырып, кəсіби
мерекелердің тарихын
шығармашылық түрде
көрсету;
– Қазақстанның ХХ–
ХХІ ғасырлардағы
жетістіктерін
(мəдениет, ғылым,
білім, экономика
салаларындағы)
түсіндіру;
– өмірбаяндық
мəліметтерге сүйене
отырып,
шығармашылық жəне
еңбек салаларындағы
көрнекті
қайраткерлердің
елімізге сіңірген
еңбектері туралы
мазмұндау;

VІ бөлім. Қоршаған
ортаны қорғау – өз
өңіріндегі жəне
Қазақстанның басқа да
өңірлеріндегі
адамдардың
шаруашылық
əрекеттерін табиғи
жағдайларға (рельеф,
климат, өсімдік жəне
жануарлар əлемі, су
нысандары)
байланыстырып
талдау;
– зерттеулер негізінде
өз өңірінде туындауы
мүмкін табиғи
апаттарға болжам
жасау;
– нысандардың
кеңістікте бір-біріне
қатысты орнын
анықтау;
– глобус пен
7 

 

– Қазақстанның ХХ–
ХХІ ғасырлардағы
жетістіктерін
(мəдениет, ғылым,
білім, экономика
салаларындағы)
түсіндіру;
– өмірбаяндық
мəліметтерге сүйене
отырып,
шығармашылық жəне
еңбек салаларындағы
көрнекті
қайраткерлердің
елімізге сіңірген
еңбектері туралы
мазмұндау;
– Қазақстанның əлемдік
аренадағы рөлін
анықтау;
– Конституцияның
қоғам өміріндегі
маңызы туралы
қорытындылар жасау;
– Қазақстан
Республикасының
азаматы ретінде жеке
тұлғаның
демократиялық
құқықтары,
бостандықтары,
міндеттерінен мысалдар
келтіру.
VІІІ бөлім. Болашаққа
саяхат
– ақпараттың
қолжетімді көздерін
(Қосымша ақпарат,
кітаптар, БАҚ)
пайдалана отырып,
жалпы Қазақстан
бойынша, Астана
қаласы бойынша
туристік маршрут құру;
– түрлі дереккөздер
негізінде тарихи
кезеңдердегі
технологиялық
прогрестерді анықтау;
– зерттеулер негізінде
«Қазақстан» атауымен
байланысты мағыналық
ассоциациялар қатарын
ұсыну (ұлттық
брендтер).

– спорт түрлерінде
кездесетін
жарақаттардың
себептерін зерттеу;
– спорт түрлерімен
айналысу кезінде
жарақат алу қаупін
азайту жəне
жарақаттың алдын алу
əдістерін ұсыну.

карталардың қолдану
аясын түсіндіру,
олардан негізгі
нысандарды көрсете
білу;
– глобус пен картадан
параллельдерді,
меридиандарды,
экваторды көрсету.

Ескертпе. Қысқартылып берілген сөздер:
Ж – жұптық жұмыс.
Т – топтық жұмыс.
Ө – өздік жұмыс.

ЖБ – жиынтық бағалау.
ҚБ – қалыптастырушы бағалау.
Ұ – ұстаздың көмегі.
Д – дəптермен жұмыс.

1-бөлім А: Менің Отаным – Қазақстан
Осыған дейін меңгерілген білім
Оқушылардың 1–3-сыныптарда Менің ауылым, менің қалам, Адам өмірінде табиғат жағдайының
алатын орны, қала мен ауыл арасында қандай байланыс бар? – тақырыптары туралы алған білімдері.
Тілдік мақсаттар
Осы бөлімдегі оқыту мақсаттарына қол жеткізу үшін тиісті ғылыми тілдегі тілдік мақсаттың үлгісі
төменде берілген.
Оқытудың тілдік
Негізгі терминдер мен сөз
Диалогке/жазылымға қажетті тіркестер
мақсаттары
тіркестері
«Əкімшілік-аймақтық бөлініс» Əкімшілік-аймақтық бөлік, облыс
Оқушылар:
орталығы, туған өлке, республикалық
– Қазақстан аумағы
түсінігі
маңызы бар қала, саяси карта.
қандай əкімшілікҚазақстанның аймағы 17
аймақтық бөліктерге
əкімшілік-аймақтық бөліктен
Шаруашылық қызмет, экономика,
бөлінетінін айтады;
тұрады: 14 облыс жəне
ауылшаруашылығы, өнеркəсіп, қызметтер.
– Алматы, НұрДəнді дақылдар, ауылшаруашылық саласы,
республикалық маңызы бар 3
Сұлтан қалаларының
климаттық жағдайлар.
қала. Əр облыс шағын
көрікті жерлері
аймақтық бөліктер –
Талқыланатын сұрақтар:
туралы баяндайды;
аудандарға бөлінеді.
– Отан дегеніміз не?
– өздері өмір сүретін
«Шаруашылық қызмет»
– «Туған өлке» тіркесінің мағынасын қалай
облыстың
түсінігі.
түсінеміз?
ерекшеліктері туралы Шаруашылық қызметке
– Саяси картаның географиялық картадан
айтады;
өнеркəсіп, ауылшаруашылығы айырмашылығы қандай?
– түрлі дереккөздерге жəне қызмет көрсету салалары – Саяси картадан қандай мəліметтер алуға
сүйене отырып, өз
болады?
жатады.
аймағының
– Еліміз қандай əкімшілік-аймақтық
Адамның экономикалық
экономикалық қызмет қызметі толығымен пайдалы
бөліктерге бөлінеді?
атқаратын
– Шаруашылық қызметпен айналысу деген
қазбаларға, табиғат
субъектілеріне
нені білдіреді?
жағдайларына, материалдық
сипаттама береді;
– Еңбекпен айналысудың маңызы қандай?
ресурстарға жəне адамның
– өз өңіріндегі жəне
еңбек ету мүмкіндіктеріне
– Экономиканың басты міндеті неде?
Қазақстанның басқа
байланысты.
– Қазақстанда экономикалық қызметтің
да өңіріндегі
қандай түрлерімен айналысады? Сенің
адамдардың
облысыңда ше?
шаруашылық
– Ауылшаруашылық өнімдеріне не
қызметтерін табиғат
жатады?
жағдайларға (рельеф,
– Ауылшаруашылығының адам өміріндегі
маңызы қандай?
климат, өсімдік жəне
8 

 

– Қазақстанның қай облыстарында күріш,
жануарлар əлемі, су
мақта, бақша дақылдарын өсірумен
нысандары)
айналыспайды? Неліктен?
байланыстырып
– Қазақстанда малшаруашылығының қай
талдайды;
саласы кең таралған? Неліктен?
– жауаптарын
– Адамның шаруашылық қызметі өзі өмір
нақтылау үшін
сүретін өлкенің табиғат жағдайына
өмірден мысалдар
қаншалықты тəуелді?
келтіреді;
– оқулықтың
мəтінінен жəне басқа
да дереккөздерден
алынған ақпараттарды
пайдаланады.
Қысқаша шолу
Осы бөлімде оқушылар Қазақстанның əкімшілік-аймақтық бөлінісі, облыс, аудан, республикалық
маңызы бар қалалар түсініктерімен танысады. Өздері өмір сүретін өлкенің тыныс-тіршілігін
зерттейді, өлкетану материалдарын қарастыру арқылы өлкенің шаруашылығымен, экономикалық
қызмет атқаратын субъектілермен танысады. Қазақстанның саяси картасымен жұмыс істейді,
картадан Қазақстанның шегарасын, республикалық маңызы бар қалаларды, облыстарды көрсетеді.
Адамдардың шаруашылық қызметтері өздері өмір сүретін өлкенің табиғат жағдайларына тəуелді
екенін түсінеді.
Оқу
Оқу
Ұсынылатын оқыту іс- Мұғалімге
Оқыту
бағдарламасына мақсаттары
əрекеттері
арналған
ресурстары
сілтеме
ескертпелер
Оқулық,
Бөлімнің
4.1.3. Менің
4.1.3.1 – түрлі
1-сабақ. Еліміздің
жұмыс дəптері,
тақырыбын
атамекенім
дəрежедегі
əкімшілік аймақтарға
анықтамай тұрып, Қазақстанның
əкімшілікбөлінуі
саяси картасы,
(Ұ) Кітаптың алғы бетін балалардың
аймақтық
назарын кітаптың электронды
қарастырып, бөлім
бөліктерді
қосымша,
алғы бетіне
тақырыбына қатысты
(аймақ, аудан,
компьютер,
аударыңыз.
ойларын айту.
облыс)
экран,
Оқушылар
Бөлім бойынша негізгі
ажырату
интернетке
бөлімнің
бағыттарды жəне
шығатын желі,
тақырыбын жəне
мақсаттарды
өлке туралы
мақсаттарын
тұжырымдау.
материал,
өздері
Уəждеме. Стартер.
республикалық
анықтайтындай
Сабақтың бастапқы
маңызы бар
етіп диалогті
кезеңіндегі жоғары
қалалардың
ұйымдастырыңыз.
деңгейлі сұрақтар
фотосуреттері/
оқушыларды
бейне
Жоғары деңгейлі
тапсырмаларды
сұрақтар бойынша материалдары
орындауға
ынталандыруға
мұғалім-оқушы,
көмектеседі.
оқушы-оқушы
Сабақтың стартері
диалогін
ұйымдастырыңыз.
ретінде мұғалім-оқушы
Диалог
оқу диалогі əдісі
барысында
қолданылады.
(Ұ) Қазақстанның саяси жауабы қысқа
болатын
картасымен жұмыс,
сұрақтарды
Қазақстанның
қоймағаныңыз
шегарасын,
республикалық маңызы жөн.
бар қалалар – НұрСұлтан, Алматы,
Оқушылардың
Шымкент қалаларын,
жеке-дара
облыстарды картадан
9 

 

4.1.3. Менің
атамекенім

4.1.3.2 – түрлі
дереккөздерге
сүйене
отырып, өз
аймағының
экономикалық
қызмет
атқаратын
субъектілеріне
сипаттама беру

көрсету.
(Ө) Оқудың
коммуникативтік
дағдыларын дамыту.
Оқулықтағы мəтінді өз
беттерінше оқу,
оқығаннан кейін мəтінде
айтылған ақпараттарды
жұппен, топпен
талқылау.
(Ж) Оқулықтағы мəтінді
талқылау. Айдарларда
берілген
тапсырамаларды бірігіп
орындау.
(Ұ) «Қазақстанның
қалалары» ойыны
балалардың ауыл, қала
атаулары туралы
білімдерін жандандыра
түсуге бағытталған.
(Т) Кестені толтыру.
(Д) Жұмыс дəптеріндегі
тапсырмаларды саралап
орындау.
(Т) Өлке туралы
материалмен жұмыс
жасау.
ҚБ. Алдын ала
дайындалған бағалау
өлшемдері мен
дескрипторлар бойынша
қалыптастырушы
бағалау сабақ бойы
жүргізіледі.
2-сабақ. Менің
өлкемнің өнеркəсібі
мен
ауылшаруашылығы
(Ұ, Ө) Үй
тапсырмасының
орындалуын тексеру.
Сабақтың тақырыбын
анықтауға мүмкіндік
беретін анықтамаларды
сөздіктен тауып, жұмыс
жүргізеді.
(Ұ) Мұғалім-оқушы
диалогі оқушылардың
еліміздің шаруашылық
қызметі туралы
білімдерін анықтауға
бағытталған.
(Ө) Электронды
қосымшамен өздік
жұмыс. «Сұрағым
келеді» айдарында
10 

 

мүмкіндіктерін
ескере отырып,
оларға сараланған
қолдау көрсетуді
жүзеге асырыңыз.
Оқушылардың
жұмыстарын
бағалауда
қалыптастырушы
бағалау əдісін
қолданыңыз.

Өздік жəне
топтық
жұмыстарды
орындау кезінде
оқушыларға
үздіксіз
сараланған қолдау
көрсетіп
отырыңыз.
Оқушыларға туған
өлке туралы
жоғары деңгейлі
сұрақтар
қойыңыз. Туған
өлкенің табиғаты,
экономикасы
туралы сұрақтарға
жауап беру
арқылы оқушылар
өздері тұрып
жатқан аймақтың

Оқулық,
жұмыс дəптері,
өлкетану
материалы,
қағаз,
маркерлер,
электронды
қосымша, ДК,
проектор,
экран

4.2.3 Табиғат
жағдайлары жəне
олардың əсері

4.2.3.1 – өз
өңіріндегі
жəне
Қазақстанның
басқа да
өңіріндегі
адамдардың
шаруашылық
қызметтерін
табиғат
жағдайларына
(рельеф,
климат,
өсімдік жəне
жануарлар
əлемі, су
нысандары)
байланыстырып талдау.

қосымшада берілген
материалды жұппен,
топпен, ұжыммен
талқылау.
(Ж) Кестеде берілген
мəліметтерді қарастыру
жəне «Қазақстанның
ауылшаруашылығы мен
өнеркəсібі» карта
сызбасынан алынған
деректермен кестені
толықтыру.
(Т) Кестені толтыру.
Тапсырманы сыныпқа
көрсету.
(Ө) Жұмыс дəптерінде
сараланған тапсырмаларды орындау.
ҚБ. Алдын ала
дайындалған бағалау
өлшемдері мен
дескрипторлар бойынша
қалыптастырушы
бағалау (өзін өзі бағалау
жəне/немесе өзара
бағалау түрінде) сабақ
бойы жүргізіледі.
3-сабақ. Адамның
шаруашылық қызметі
жəне табиғат
(Ұ, Ө) Жоғары деңгейлі
сұрақтар бойынша үй
тапсырмасының
орындалуын тексеру.
Оқушылар
ақпараттарды қараудан
жəне қалай тапқандарын
білу маңызды.
Стартер ретінде
Ж. Жабаевтың өлеңі
қолданылады.
Оқушыларға сұрақтар
беріледі.
(Ұ)
Ауылшаруашылығының
жəне өнеркəсіптің
салаларына табиғат
жағдайлары қалай əсер
еткенін анықтау
мақсатында мұғалімоқушы оқу диалогі
құрылады.
(Ө) Оқулықпен өз
бетінше жұмыс жасау.
Оқулықта берілген
материалды оқу.
(Ө) Жұмыс дəптерінде
11 

 

ерекшеліктерін
ескереді,
бағалайды.

Өздік жəне
топтық
жұмыстарды
орындау кезінде
оқушыларға
үздіксіз
сараланған қолдау
көрсетіп
отырыңыз.
Оқу диалогтерін
оқушылардың
өмірлік
тəжірибелері
негізінде
құрыңыз.
Ауылшаруашылығының
салаларымен жəне
өнеркəсіп
салаларымен
айналысу тікелей
сол өлкенің
табиғат
жағдайларына
байланысты
екенін
оқушыларға
түсіндіру

Оқулық,
жұмыс дəптері,
өлкетану
материалы,
өлкенің
ауылшаруашылығын,
өнеркəсібін
көрсететін
материалдар,
мүмкіндік
болса, мəдени
өсімдіктердің
кептірілген
жиынтығы,
электронды
қосымша, ДК,
проектор,
экран.
Бөлім бойынша
жиынтық
бағалау

тапсырманы өз бетінше
орындау. Саралау
мүмкіндігі бар.
(ЖБ) 1А бөлімі
бойынша жиынтық
бағалау.

маңызды.
Алдын ала
дайындалған
өлкетану
материалының
негізінде
оқушыларға
өлкеде қызмет
атқаратын
бірнеше
ауылшаруашылық
жəне өндірістік
кəсіпорындарды
көрсетіңіз.

2-бөлім А: Құндылықтар
Осыған дейін меңгерілген білім
Оқушылардың отбасы, қоғам туралы, отбасы мүшелерінің атқаратын функционалдық рөлдері, қоғам
өмірінде алатын отбасының маңызы туралы 1–3-сыныптарда алған білімдері. Оқушылар 3-сыныптың
курсы бойынша елдің азаматы қандай құқықтар мен міндеттерге ие екенін біледі. Сонымен қатар
ұжымның өмірі туралы, ұжымның ережелері, ұжымда қарым-қатынас орнату, көшбасшылар туралы
алған білімдері.
Тілдік мақсаттар
Осы бөлімдегі оқыту мақсаттарына қол жеткізу үшін тиісті ғылыми тілдегі тілдік мақсаттың үлгісі
төменде берілген.
Оқытудың
Негізгі терминдер мен
Диалогке/жазылымға қажетті тіркестер
тілдік
сөз тіркестері
мақсаттары
Отбасының рөлі, жауапкершілік жəне өзара көмек,
Олар:
Оқушылар:
«Отбасы мүшелерінің
– отбасының
отбасының шаруашылық міндеттері, отбасы
қоғам өміріндегі функционалдық рөлдері» мүшелерінің функционалдық рөлдері.
түсінігі, отбасылық
маңызын
Отбасылық бюджет, отбасы шығыстарының
тəрбиенің қоғам
дəлелдейді;
теңгерімі, тиянақталған табыс, ауыспалы табыс,
өмірімен өзара
– отбасы
жоспарланған жəне жоспарланбаған шығыстар,
байланысы.
мүшелерінің
отбасы бюджетінің шығыстарын оңтайландыру.
функционалдық
Өзін өзі басқару ұйымдары. Мектеп кеңесінің
рөлдерін
«Отбасылық бюджет:
мүшелері. Мектеп кеңесіне сайлану.
талдайды;
Тұлғалық қасиеттер, көшбасшының қасиеттері, ұжым
кірістер, шығыстар»
– отбасы
үшін жауапкершілік.
түсінігі. Отбасылық
бюджетінің кіріс- бюджеттің шығыстарын Саяси құрылыс, еліміздің Ата Заңы, Қазақстан
шығыстарына
оңтайландыру жолдары. азаматы, құқықтар мен міндеттер, референдум,
талдау жасайды;
Конституция күні, демократиялық мемлекет, жоғары
– отбасы
«Мектептегі өзін өзі
құндылықтар, ерікті таңдау.
бюджетін
басқару ұйымы» түсінігі. Талқыланатын сұрақтар:
оңтайландыру
Мектеп кеңесінің үлгісі. – Отбасы дегеніміз не?
жолдарын
– Адамдардың отбасын құру мақсаты не?
ұсынады;
– Бір-біріне қатынасы жөнінен отбасының мүшелері
«Көшбасшы»,
– өзін өзі басқару «көшбасшылық
қалай аталады?
ұйымына мүше
– Отбасының бір мүшесі бірнеше отбасылық рөлдерді
қасиеттер» түсініктері.
болудың
атқара ала ма?
жолдарын
– Отбасы қандай мəселелерді шешеді?
«Демократия» түсінігі,
ұсынады;
– Сенің отбасыңда шаруашылыққа қатысты мəселелер
еліміздің саяси
– көшбасшыға
құрылысы, азаматтардың қалай шешіледі?
тəн тұлғалық
– Бірге өмір сүру неліктен оңай, əрі тиімді?
құқықтары мен
қасиеттерді
міндеттері жазылған Ата – Қоғам дегеніміз не?
анықтайды;
Заңымыз «Конституция» – Қоғам үшін отбасының маңызы бар ма? Не үшін?
12 

 

– Конституцияның қоғам
өміріндегі
маңызы туралы
қорытындылар
шығарады;
– Қазақстан
Республикасының азаматы
ретінде тұлғаның
демократиялық
құқықтары,
бостандықтары
жəне
міндеттерінен
мысалдар
келтіреді;
– жауаптарын
нақтылау үшін
өмірден
мысалдар
келтіреді;
– оқулықтағы
мəтінде жəне
басқа да
дереккөздерде
берілген
мəліметтерді
қолданады.

түсінігі.

– Отбасылық тəрбиенің қоғам үшін пайдасы қандай?
– Отбасылық бюджеттің табыс бөлігі қалай
жиналады?
– Отбасы бюджетінің ақшасы қайда жұмсалады?
– Ауыспалы табысқа мысал келтіріңдер. Отбасылық
бюджеттеріңе ауыспалы табыс түскен сəттер болды
ма?
– Отбасыңда үнемі жұмсалатын жоспарланған
шығыстар бар ма?
– Отбасыңда жоспарланбаған шығыстар болды ма?
– Сенің отбасыңда отбасылық бюджетті есепке алу
қалай жүргізіледі?
– Үнемделген ақшалар қайда кетеді?
– Отбасының шығысқа жұмсалатын ақшасын қалай
үнемдеуге болады?
– Неліктен отбасылық бюджетке қатысты мəселе
отбасының əр мүшесі үшін маңызды?
– Ұжым дегеніміз не? Ұжымды кім басқарады?
– Өзін өзі басқару дегеніміз не?
– Сенің сыныбыңда өзін өзі басқару ұйымы бар ма?
Сынып өмірінен мысалдар келтір.
– Сеніңше, өзін өзі басқаруда мұғалімнің рөлі қандай,
қалай ойлайсың?
– Сенің сыныбыңды өз алдына дербес сынып деп
атауға бола ма? Неліктен?
– Неліктен мектепті қоғамның шағын моделі деп
атайды?
– Өз алдыңа дербес болуды үйренудің маңызы неде?
– Мектеп кеңесі дегеніміз не?
– Мектеп кеңесінің құрамында кімдер бар?
– Мектеп кеңесінің қандай органдары бар?
– Сенің мектебіңдегі өзін өзі басқару ұйымы қалай
жұмыс істейді? Осы сұрақтың жауабын қайдан алуға
болады?
– Барлық мектептерде өзін өзі басқарудың бір ғана
үлгісі бар деп нақты айта аламыз ба?
– Мектеп кеңесінің мүшелігіне қалай кіруге болады?
– Егер сен мектебіңді басқаратын болсаң, мектепке
қандай өзгерістер енгізетін едің? Ал сенің таныстарың
ше? Сыныптастарың? Ата-анаң? Мұғалімдерің?
– Көшбасшы дегеніміз кім?
– Кез келген адам көшбасшы бола ала ма?
– Барлық жерде, мысалы, мектепте, аулада көшбасшы
бола аласың ба?
– Көшбасшының бойында қандай қасиеттер болу
керек? Неліктен?
– Өзіңнің бойыңда көшбасшылық қасиеттерді
жетілдіруге бола ма?
– Барлығы көшбасшы болу керек пе? Неліктен?
– Топтың, сыныптың жұмысы үшін көшбасшы
жауапты болады деп айтуға бола ма?
– Мектеп кеңесін, сыныптағы өзін өзі басқару
ұйымын жүргізу үшін оқушының бойында қандай
тұлғалық қасиеттер болу керек?

Қысқаша шолу

13 

 

2А бөлімде отбасының қоғам өмірінде алатын орны, отбасы мүшелерінің функционалдық рөлдері,
отбасының бюджеті, оқушылардың өзін өзі басқаруы, көшбасшының тұлғалық қасиеттері туралы сөз
етілетін болады.
Оқу
Оқу
Ұсынылатын
Мұғалімге
Оқыту
бағдарламасына мақсаттары
оқыту ісарналған
ресурстары
сілтеме
əрекеттері
ескертпелер
Оқулық, жұмыс
Сабақтың
4.1.1 Менің
4.1.1.1 –
4-сабақ.
дəптері,
отбасым
отбасының
Отбасының қоғам тақырыбын
электронды
қоғам
өміріндегі маңызы қарастырмастан
қосымша,
(Ұ) Кітаптың
бұрын балалардың
өміріндегі
компьютер, экран
қосалқы бетін
назарын кітаптың
маңызын
қарастыру,
қосалқы алғы
дəлелдеу
бөлімнің
бетіне аударыңыз.
4.1.1.2 –
тақырыбын
Оқушылар бөлімнің
отбасы
топшылау.
тақырыбын жəне
мүшелерінің
мақсаттарын өздері
функционал- Бөлім бойынша
анықтайтындай етіп
дық рөлдерін негізгі бағыттарды
жəне мақсаттарды
диалогті
талдау
тұжырымдау.
ұйымдастырыңыз.
Уəждеме. Стартер.
Сабақтың бастапқы Жоғары деңгейлі
кезеңіндегі жоғары сұрақтар бойынша
деңгейлі сұрақтар
мұғалім-оқушы,
оқушыларды
оқушы-оқушы
тапсырмаларды
диалогін
орындауға
ұйымдастырыңыз.
ынталандыруға
Диалог барысында
көмектеседі.
жауабы қысқа
Сабақтың стартері
болатын
сұрақтарды
ретінде ребустар
қоймағаныңыз жөн.
жəне мұғалімоқушы оқу диалогі
қолданылады. Оқу
Оқушылардың
диалогі арқылы
жеке-дара
оқушылардың
тақырыпқа қатысты мүмкіндіктерін
ескере отырып,
білімдері
оларға сараланған
тексеріледі.
қолдау көрсетуді
(Ұ) «Есіңе түсір,
ойлан»,
жүзеге асырыңыз.
«жоспарлау,
жобалауды
үйренеміз»
айдарларымен
жұмыс жасау
арқылы оқушылар
Оқушылардың
отбасының адам
жұмыстарын
үшін ерекше
бағалау үшін
маңызы барын,
қалыптастырушы
барлық мəселелер
бағалау əдісін
отбасы мүшелерінің қолданыңыз.
ақылдасуы арқылы,
бір-біріне қолдау
Оқушыларға
көрсетуі арқылы
отбасының қоғам
шешілетінін
өмірінде алатын
түсінеді.
орны өте зор екенін
(Ө) Оқудың
түсіндіру маңызды,
14 

 

коммуникативтік
дағдыларын
дамыту.
Оқулықтағы
мəтінді өз бетінше
оқу жəне мəтінді
жұппен, топпен
талқылау.
(Ж) Оқулықтағы
мəтінді талқылау.
Айдарларда
берілген
тапсырмаларды
бірігіп орындау.
(Ө) «Өздік жұмыс»
айдарында жұмыс
жасау арқылы
оқушылар отбасы
өмірінің
қағидаларын, өзара
қарым-қатынас
қағидаларын,
отбасының əр
мүшесінің
құқықтары мен
міндеттерін жете
түсінетін болады.
(Ұ) Кластермен
жұмыс
оқушылардың
логикалық ойлау
қабілеттерін
дамытады.
Кластерді құру
арқылы оқушылар
отбасы мүшелерінің
функционалдық
рөлдеріне талдау
жасайды.
Оқушылар
отбасындағы
атқаратын рөлдерін
өздері анықтаулары
керек, яғни өздерін
отбасы шаруасын
жүргізуде
үлкендердің
көмекшілеріміз деп
танулары керек.
(Д) Жұмыс
дəптерінде
сараланған
тапсырманы
орындау.
ҚБ. Алдын ала
дайындалған
бағалау өлшемдері
15 

 

яғни қоғамның бір
бөлшегіне айналу,
қоғамдағы
жағдайларға
бейімделу,
адамдармен қарымқатынас құра білу,
өз аяғыңа тұру,
халқыңның салтдəстүрлерін
меңгеру секілді
дағдыларды игеру,
үйренудің барлығы
отбасындағы
тəрбиеден
берілетінін
балаларға түсіндіру.

4.1.1 Менің
отбасым

4.1.1.3 –
отбасы
бюджетінің
кірісшығыстарын
талдау
4.1.1.4 –
отбасы
бюджетін
оңтайландыру жолдарын
ұсыну

мен дескрипторлар
бойынша
қалыптастырушы
бағалау сабақ бойы
жүргізіледі.
5-сабақ. Біздің
отбасылық
бю