Қарахан мемлекеті

Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі:

7.2A Х – XІІІ ғғ. Қазақстан территориясындағы мемлекеттер

Мектеп:

Күні:

Мұғалімнің аты-жөні:

Сынып:

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақ тақырыбы:

Қарахан мемлекеті

Зерттеу сұрағы :

Неліктен Қарахан мемлекеті исламды мемлекеттік дін деп жариялады?

оқу мақсаты

6.3.1.3 X ғасыр - XIII ғасырдың басындағы мемлекеттердің даму ерекшеліктерін түсіндіріп, олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау;

6.2.1.2 ислам дінінің қоғамдық өмірге ықпалын анықтау;

Бағалау

критерийлері

Білу, түсіну дағдысы: Жаңа ұғымдардың кемінде 5-уінің мағыналарын біледі;

Қолдану дағдысы: Қарахан мемлекетіне қатысты ақпараттың кемінде 3-уін картадан көрсетеді;

Сыни ойлау мен зерттеу дағдысы: Қарахан мемлекетінде ислам дінінің енуіне байланысты саясаттағы, экономикадағы, мәдениеттегі, тұрмыстағы өзгерістердің 2-уін талдайды;

Синтез дағдысы: Мұса Сатұқ Боғра хан роліне енген топ өкілі неліктен исламды мемлекеттік дін етіп жариялауының себебін дәйектермен дәлелдейді

Тілдік мақсаттар

Қарахан мемлекетінде ислам дінінің енуіне байланысты саяси-қоғамдық, экономикалық-әлеуметтік өмірдегі өзгерістер ақпаратты туралы тыңдайды, оқиды, әңгімелейді, жазады (оқылым, тыңдалым, жазылым дағдылары)

Пәнге қатысты лексика мен терминология

ісләм діні, кесене, жер иелену, тегіндер, уәзірлер, ихта, ихтадар, муқта, інжу, вакфтық жерлер, музари, барзигар, коммендация

Диалог пен жазуға пайдалы сөздер тізбегі:

Қарахан мемлекетінің ислам дінін мемлекеттік дін етуінің себептер/факторлар мыналар: әлеуметтік/........................, экономикалық/, ........................ саяси/мәдени .................... болып табылады.

Бірқатар факторлар келесі факторларға әсер етті, мысалы...

Ең басты өзгерістер / жетістіктер болды…

Бұл өзгерістер ерте орта ғасырларға қарағанда маңыздырақ болды, өйткені…

Бұл оқиға /өзгеріс маңызды болды / айтарлықтай, өйткені…

Біздің анықтағанымыз...

Қорытындысында...

Құндылықтарды дарыту

Адамзаттың алғашқы табыстарына, археологиялық жәдігерлерге құрметпен қарау

Пәнаралық байланыстар

Оқылым, жазылым тапсырмаларын орындату арқылы қазақ тілімен байланысты, картамен жұмыс арқылы географиямен байланысты жүзеге асыру

АКТ қолдану дағдылары

Интерактивті тақта мен презентация жаңа сабақ материалын игеруде пайдаланылады

Бастапқы білім

Оқушылар ерте орта ғасырлық мемлекеттер Түргеш, Қарлұқ қағанаты кезінде арабтардың Қазақстан жеріне келе бастауы н және Атлах шайқасының тарихы туралы біледі

Сабақ барысы

Сабақтың жоспарланған кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет

Ресурстар

Сабақтың басы

Қызығушылықты ояту кезеңі

Ұйымдастыру сәті. Сыныпты топқа бөлу

(Б) Ой шақыру.Суреттермен жұмыс.

Ортағасырлық мешіттердің, кесенелердің, моншалардың суреттері көрсетіліп, төмендегі сұрақтар қойылады.

• Не көрдің?

• Не сездің?

• Не ойлайсың?

• Осындай құрылыстардың таралуын қандай себептермен байланыстырасыз?

(Оқушылар дүние жүзі тарихы білімдерін пайдаланып, Араб халифатының шекаралары Қазақстан жеріне жақындағанын еске түсіріп, қазақ жеріне араб мәдениетінің таралуына байланысты мешіттердің, кесенелердің, моншалардың пайда болуы мүмкін деген жорамалдарын айтады)

Оқушылардың болжам жауаптары арқылы сабақ тақырыбы анықталады.

( Сабақтың тақырыбы, мақсаттары мен бағалау критерийлері таныстырылады.

Слайтар

Қазақстан тарихы (көне

заманнан бүгінге дейін). Бес

томдық. 1-том. – Алматы, 2010 ж.

Слайтар

Сабақтың ортасы

Мағынаны тану кезеңі

(Б) «Білу және түсіну» дағдысына негізделген

тапсырма-№1 «Сәйкестендір»

Жаңа ұғымдармен жұмыс

(М) Мұғалім жаңа сөздер: тегіндер, уәзірлер, жер иелену ихта, ихтадар, муқта, інжу, вакфтық жерлер, музари, барзигар, коммендация, кесене ұғымдарының атаулары мен олардың мағыналары жазылған карточкалар сынып қабырғаларының әр жеріне іленеді.

Дескрипторлары:

/Оқушылар сынып қабырғаларындағы жаңа ұғымдар жазылған карточкадағы атауларды, жаңа ұғымдар мағыналары жазылған қарточкалармен сәйкестендіреді/

(М) Дамыған орта ғасырлардағы өзгерісті көз алдарына елестету үшін мұғалім картадан Қарлұқ мемлекетінің орнына пайда болған Қарахан мемлекетінің территориясын, оның батыс және шығыс бөліктерін, әрқайсысының орталықтарын көрсетіп, қысқаша шолу жасайды.

(Д) «Қолдану» дағдысына негізделген

тапсырма-№2. Картамен жұмыс

Оқушылардың берілген ақпаратты қаншалықты игергенін анықтау үшін контур карта таратылып, оларға Батыс және Шығыс Қарахан аумағын, оның орталықтарын және Қарахан мемлекетімен шекаралас мемлекеттерді белгілеу тапсырылады.Контур картада орындалған оқушылар жұмысы мұғалімге тапсырылады.Сабақтан соң тексеріп, кері байланыс беріледі.

Слайтар

Таратпа материалдар

(Карточкалар)

Қосымша-1

http://e-history.kz/kz

Қосымша-2

Слайтар

Дескрипторлары:

1.Қарахан мемлекетімен көршілес мемлекеттерді анықтап, атауын жазу

2.Батыс иелік аумағын көк түспен шектеу;

3. Шығыс иелік аумағын қызыл түспен шектеу

4. Әр иелік орталықтарының атауын жазу

Зерттеу сұрақтары:

Қарахан мемлекетінде ислам дінінің мемлекеттік дін деп жариялану себептері неде?

Ислам діні Қарахан мемлекетінің саяси, экономикалық , әлеуметтік өміріне қандай өзгерістер әкелді?

Бұл өзгерістер Қарахан мемлекетінің дамыған орта ғасырлар кезеңіне өтуінде қаншалықты маңызды?

(Т) «Сыни ойлау мен талдау» дағдысына негізделген

тапсырма-№3. «Қоғамдағы өзгерістер»

Мәтінмен жұмыс

Топтарға Қарахан мемлекетінде ислам дінінің енуіне байланысты саяси-қоғамдық, экономикалық-әлеуметтік өмірдегі өзгерістерді талдау үшін ықшамдалған мәтін мен суреттер топтамасы қабырғаға ілінеді. Әр топ өздеріне қатысты суреттерді (иллюстрациялар) және бәріне бірдей берілген мәтіннің мазмұнынан өздеріне тиісті ақпаратты тауып алып, талдайды.

1-топ.Саясатта;

2-топ. Экономикада;

3-топ. Мәдениетте;

4-топ. Тұрмыста

Дескрипторлары:

/Әр топ қабырғадағы суреттер мен мәтін ішіндегі ақпаратты өз тапсырмаларына сәйкес таңдайды.Топтар сурет пен мәтін мазмұнына сәйкес X – XIII ғ. болған өзгерістерді болжап, зерттеу нәтижесінде жинақтаған дәлелдемелерін сынып алдында ауызша қорғайды/

Оқушылар келесі өзгерістерді анықтаулары тиіс:

1. Дамыған, феодалдық-патриархалдық мемлекеттердің пайда болуы.Жер иелену мен салық түрлері;

2. Жаппай отырықшылықтың етек алуы (көшпелі және отырықшы мәдениеттерінің өзара әсері). Орта ғасыр қалалары санының өсуі;

3. Сәулет өнері мен құрылыстың дамуы.Білім мен ғылымның дамуы.Араб жазуының пайда болуы;

4. Діни, жерлеу ғұрыптары мен киім киюдің өзгеруі

Топтар қорғау барысында қалған сынып оқушылары дәптерлеріне қажетті ақпаратты жазып алып отырады.

Қосымша-3

Слайтар

Сабақтың соңы

Ой-толғау кезеңі

(Б) Бекіту тапсырмасы «Ақиқат/Жалған»

1. Қарахан мемлекетінің негізін қалаған Сатұқ Боғра хан /Ақиқат/

2. Мұса Боғра хан 960 жылы исламды Қарахан мемлекетінің мемлекеттік діні деп жариялады/Ақиқат/

3. Шығыс Қарахан мемлекеті аумағына Мауараннахр аймағы енді /Жалған/

4. Батыс Қарахан мемлекеті аумағына Жетісу мен Шығыс Түркістан аймағы енді /Жалған/

5. Иқта-әлсіз адамның өзінің шамалы жерден алған өнімін өзін және отбасын қорғағаны үшін күштіге төленетін салығы/Жалған/

6. Коммендация- билеушілердің өздерінің туысқандары мен жақындарына сыйлаған жер үлестері, феодалдық жер сыйлықтары /Жалған/

7. Қарахан мемлекеті дамыған феодалдық-патриархалдық мемлекет /Ақиқат/

(Б) Рефлексия

Оқушылар кері байланыс парағына өздерінің білімдері қандай дәрежеде игерілгенін көрсетеді. Мысалы, «Менің бүгін білгенім» деген тұсқа оқушылар тапсырмаларды толық, түгел түсіндім десе; «Менің бүгін үйренгенім» деген тұсқа оқушылар тапсырмаларды орындауда сөйлем құрап, өз пікірімді ортаға салып және нақты дәйектермен дәлелдеп үйрендім деуі мүмкін; ал «Менің байқағаным» деген тұсқа оқушылар тапсырмаларды орындауда Қарахан мемлекеті исламды мемлекеттік дін деп жариялауына байланысты қазақ жерінде араб мәдениетінің дамығанын байқадым деп жауап берсе, «Мен келесі мәселелер бойынша көбірек білгім келеді» деген тұсқа түркілердің исламды қабылдағаннан кейінгі тыныс-тіршілігі туралы араб оқымыстыларының зерттеулері туралы білгім келеді деп жауап беруі мүмкін.

Үлгі:

-Менің бүгін білгенім...

-Менің бүгін үйренгенім...

-Менің байқағаным...

-Мен келесі мәселелер бойынша көбірек білгім келеді...

Слайтар

Қосымша-5

Слайтар

Қосымша-6

Саралау – оқушыларға қалай көбірек қолдау көрсетуді жоспарлайсыз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлап отырсыз?

Бағалау – оқушылардың материалды меңгеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлайсыз?

Денсаулық және қауіпсіздік техникасының сақталуы

Тілдік қабілеті жоғары оқушылар тілдік қабілеті төмен оқушылармен араластырылып отырғызылады.

Қабілеті жоғары оқушылар ой қорытынды жасайды, тапсырмалар бойынша 3-тен артық дәлелдер келтіре алады

Сабақтың әр кезеңінде оқушылардың материалды меңгеруі қандай деңгейде екенін анықтау үшін бағалау критерийіне сәйкес топтар өзара бір-бірін бағалайды, мұғалім оқушыларды өзі бағалайды, оқушылар өзін-өзі бағалайды.

Компьютерді, ноутбуктерді тек тапсырма кезінде аз уақыт жұмыс жасап өшіру, интерактивті тақтаны қажет емес уақытта сөндіріп қою.

Сабақ бойынша рефлексия

Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары дұрыс қойылған ба? Оқушылардың барлығы ОМ қол жеткізді ме?

Жеткізбесе, неліктен?

Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме?

Сабақтың уақыттық кезеңдері сақталды ма?

Сабақ жоспарынан қандай ауытқулар болды, неліктен?

Бұл бөлімді сабақ туралы өз пікіріңізді білдіру үшін пайдаланыңыз. Өз сабағыңыз туралы сол жақ бағанда берілген сұрақтарға жауап беріңіз.