ҚАШЫҚТЫҚТАН ОҚЫТУ: ҚАТАҢ СЫНАҚ ПА, ӘЛДЕ ЖАҚСЫ МҮМКІНДІК ПЕ?

ҚАШЫҚТЫҚТАН ОҚЫТУ: ҚАТАҢ СЫНАҚ ПА,

ӘЛДЕ ЖАҚСЫ МҮМКІНДІК ПЕ?

Утешева Гулбану Жалгасбековна,

Ақтөбе қаласы, №60 жалпы білім

беретін орта мектебінің психологы

Коронавирустық инфекцияның өршуі және онымен байланысты карантин бүкіл әлемде адамдардың өмір салтын түбегейлі өзгертуді және қашықтықтан жұмыс істеуді мәжбүр етті. Коронавирустық инфекцияның алдын-алу мақсатында Қазақстанның барлық мектептері қашықтықтан оқыту жүйесіне көшті.

Оқу процесін дұрыс ұйымдастыру үшін мәжбүрлі карантин жағдайында көптеген жаңа технологияларды, цифрлық білім беру ресурстарын және білім беру платформаларының мүмкіндіктерін игеру қажет болды. Бүгінгі күні әр мұғалімнен кәсіби шеберлікті жетілдіру талабы қойылды. Бұл бағдарламалар мен платформаларды қолдану білім беру процесін жақсартуға айтарлықтай ықпал етеді, өйткені ақпараттық технологиялар сабақты қызықты етуге мүмкіндік береді: мұғалім құрғақ ақпаратты таратпайды, бірақ білім беру ресурстарының арқасында суреттерді, фотосуреттерді, мәтінді, аудио және видео материалдарды және Интернет ресурстарын кең қолдануға мүмкіндік алды, ақпараттық технологияларды және компьютерлік желі арқылы жаңа білім әдістерін пайдалану кеңейтіліп келеді.

Қашықтан оқыту – ақпараттық құралдар және ғылыми негізделген тәсілдер арқылы білім алу формасы. Оқу процесінде ақпараттық коммуникациялық технологияларды қолданысқа енгізу техникалық жағынан да, психологиялық жағынан да күрделі мәселе болып отыр. Даму үстіндегі мемлекет болғандықтан бұл проблема әрдайым басты назарда тұр.

Әр істен жақсылық іздей білген жөн. Дәл осы оқиғаларға байланысты, яғни COVIT-19 вирусының таралуына байланысты қашықтан оқыту таптырмас әрі жалғыз шешім болды. Мектеп оқушылары, студенттер бос уақыттарын отбасымен өткізу мүмкіндігін алды. Сонымен қатар, үйде отырып-ақ тапсырмаларды орындап, дәріс берушімен байланыса алды, тіпті ата-аналардың өзі қашықтықта жұмыс істеуге көшірілді. Бұл жетістіктердің бәрі ел экономикасының дамып келе жатқанын көрсетеді. Қиын қыстау уақытта ел қамын жасап, қол жетімді шешімдер қабылдағанына біз қуаныштымыз.

Қашықтан оқыту біздің елімізде кең таралуы жайлы айту әлі ертерек, толыққанды қашықтан оқыту туралы айту үшін оқу орындарында және оқушының үйінде де жақсы техникалық және программалық құралдар болуы тиіс. Оның үстіне байланыстың сапасы жоғары болуы тиіс, бізде ол жағы әлі әлсіздеу. Аз уақыт ішінде, яғни 2 ай көлемінде болған қашықтан оқыту кезіндегі көрінген кемшіліктерді айта кетсек:

• техниканың жетіспеушілігі;

• интернет желісінің дұрыс жұмыс жасамауы;

• байланыс аппараттарының сапасыздығы;

• тым көп тапсырма берілуі;

Қашықтан оқытудың осал тұстары жетерлік, бірақ бұл оны толықтай алып тастауға себеп емес, қолайсыз тұстарынан гөрі пайдалы жағын көре білген дұрыс сияқты.

Әрине, оқу орындарының компьютерлік базасы әрі қарай толықтырылады, жетілдіріледі, бірақ соған қарамастан, қолдағы бар құралдарды толық пайдаланып, солардың мүмкіндіктерін барынша қолдануға тырысу керек. Ал ата-аналар ше? Мұндай жағдайда отбасында сабырлылық пен тыныштықты қалай сақтау керек? Баланың жұмыс орнын ұйымдастыруға назар аударыңыз. Біздің мектебіміздің ата-аналарының арасында карантинге байланысты қиындықтарға тап болған ата-аналар көп. «Мен қазір қащықтықтан оқуға толықтай дайын емеспін. Маған қандай да бір көмек пен кеңестер керек», - дейді оқушысының анасы. Біз баланы тәрбие процесіне бейімделіп, өзін-өзі тәрбиелеу дағдыларын дамыту арқылы баланың қарсылығын жеңуіміз керек. Қазір интернеттегі интеллектуалды дамытудың мүмкіндіктері көбірек.

Барлық адамдар оқу материалын мұғалімнің аузынан бірдей қабылдай бермейді. Мысалы, бір оқушы сабақты әрең тыңдайды, сосын үйде оқулықтан оқып алғаннан кейін ғана түсінеді. Оның ауызша дыбыстық қабылдауы нашар да, көру қабілеті жоғары. Үй жағдайында оқушыға интернеттен қосымша ақпаратты табуға, егер бір нәрсені түсінбесе, нақтылауға мүмкіндік бар. Ізденімпаз оқушы сайттардан мол қазына таба алады, желіде мұғалімдер байқауының жеңімпаздары өткізген видеосабақтар мен дәрістер, қызықты ақпараттар таңдауына мол мүмкіндіктер бар.

Алайда проблемалар әлі де жиі айтылады. Үш баланың анасы: «Қашықтан оқыту туралы білген кезде бірінші ойым: менде әрбіріне үш компьютер жоқ. Екіншіден, балалардың әрқайсысының мұғалімдерімен сөйлесуге уақытым жоқ. Үшіншіден, мен де жұмыс істеуім керек. Сонымен қатар, балалардың үйде болуы ересек адамның үнемі қатысуын талап етеді. Объективті жағдайларға байланысты жақын адамдарымның көмегіне сене алмаймын. Мен бәрін басқара алмаймын – қай бала желіде қанша уақыт өткізеді. Мен балаларға материалды оқуға көмектесетін фильмдер, кітаптар және басқа нәрселер тізімінен бас тартқым келмейді, оқу сонымен қатар белгілі бір минималды белгіні асықпай орындауға мүмкіндік бермейді. Осы уақытқа дейін мен қашықтықтан білім берумен байланысты көптеген түсініксіздіктерді байқаймын, әсіресе жасөспірімдерді мотивациялау және бақылау қиын –дейді ата-аналар.

Қашықтықтан оқыту - бұл балалар үшін өте маңызды мәселе және мен психолог ретінде ата-аналарға бірнеше кеңес бердім, балалардың тәуелсіздігі мен жауапкершілігін, олардың өмірін ұйымдастыру және басқару, оқу және оқу-танымдық іс-әрекетін қалыптастыру үшін тест ұсындым. Сонымен қатар, қашықтықтан оқытуды да позитивті түрде қабылдауға болады - бұл баланың, әсіресе жоғары сынып оқушысының мектептен гөрі өз бетінше тезірек білім алу мүмкіндігіне үйренуге мол мүмкіндік.

Ата-аналарға арналған бірнеше кеңестер:

Ата-ананың баламен диалог және сыйластық қарым-қатынасы баланың мұғалімнің тапсырмаларын уақытылы дұрыс орындауы үшін маңызды. Баламен оған не көмектесетінін және оған не кедергі болатынын талқылаңыз. Ниетін қағазға жазсын. Жазбаша түрде жазылған өзара қолхат немесе шешіміңіз қандай да бір мәселені шешуге қолдау бола алады. Бұл ата-аналарға берген уәде ересектердің жауапкершілігі басым болатын өмірді басқарудың сыртқы көрінісімен ерекшеленеді.

Әр күннің соңында балаңызбен не жұмыс істегенін және әлі де нені үлгермегенін егжей-тегжейлі талқылаңыз. Жетістіктер мен қиындықтарды түсіну үшін нақты тәжірибеге бағытталған ашық сұрақтар қойыңыз: не, қалай, неге, не сезіндіңіз, ол қалай жұмыс жасады немесе жұмыс істемеді және т.б. Өз кезегінде, оған нақты позитивті кері байланыс беріңіз: баланың нақты сәтті тәжірибесін сипаттаңыз, қуаныш, таңдану, құрмет білдіріңіз, мақтаңыз, сондай-ақ құшақтаңыз, мадақтаңыз.

Оқушылардың көпшілігі уақытты үнемдеуді білмейді және оны қалай жоспарлауды білмейді. Балаңызға әр күн үшін жоспар құруға көмектесіңіз, ал кешке оны егжей-тегжейлі айтып, ертеңгі «перспективаны» өзі жоспарлай алатын өзіне сенімді дербес тұлғаға айналдырыңыз. Оқушының көз алдында сағат және таймер болуы маңызды, ол жоспарланған кезеңнің аяқталуын жазады. Жұмысты 15-20 минуттық сегменттерге бөлу пайдалы (қиын жағдайларда - 7-10 минутқа дейін), олардың арасында бес минуттық үзіліс жасау керек.

Баланы ынталандыру, кішкене сыйлық жасап тұру да маңызды. Мысалы, бір бесінші сынып оқушысы ата-анасымен 45 күннен кейін ол көптен армандаған балықпен аквариум сатып аламыз деп келіскен. Келісім-шарт жазбаша түрде жасалды, ал оның талаптарын кешіктірмей орындау ата-анаға міндет.

- Баланың эмоционалды температурасын өлшеңіз. Баланың мінез-құлқының қалыпты жағдайдан қалай ерекшеленетінін бақылаңыз;

- режимді сақтауға үйретіңіз;

- кіші сыныптар үшін артық энергияны шығаруына жағдай жасаңыз

- ойындар ойнатыңыз, шығармашылықпен айналысыңыз, жағымсыз энергияны босату үшін жастықты ұру сияқты ашу-ызаны шығару техникасын ойластырыңыз, ал егер бала қаламаса, оны мәжбүрлемеңіз;

- әр уақытта баламен ашық сөйлесу, бірлесе фильмдер көру, талқылау, әдебиеттер оқу пайдалы болады;

- физикалық белсенділікті сақтау;

- қатал тәрбиелік шаралардан аулақ болыңыз, сыныптастарымен онлайн режимінде сөйлесуге тыйым салмаңыз;

- жеклідегі кіріс ақпараттарды бақылап тұрыңыз, бірақ жолдастарымен хабар алмасу хабарламаларын оқымаңыз;

Сонымен қатар мектеп оқушылардың эмоционалды жағдайын анықтау мақсатында тест өткіздім. Тапсырма оқушылардың бос уақытында не істейтінін, қандай көмекке мұқтаж екенін және қайтадан мектепке барғысы келетінін немесе қашықтан оқуды ұнататындығын, ұнатпайтындығын анықтау болды. Мониторинг көрсеткендей, «эмоционалды жағдайыңызды бағалаңыз» деп сұрағанда, көптеген балалар «жақсы», «өте жақсы» екенін көрсетті. Кейбір оқушылар пәндерді түсінбейтінін сезінді, көптеген балалар материалды түсіну үшін мұғалімді көргісі келетінін жеткізді. Олардың эмоционалдық жағдайы басым болды - шаршау, бірақ сонымен бірге тыныштық пен қуаныш. Психологтың талдауы бойынша «Айналаңыздағы адамдарға деген махаббат» - бұл балалардың таңдаған үлкен пайызы.

Бос уақытты немен өткіздің деген сауалға: сурет салу, қолөнермен айналысу, ата-аналарына көмектесу, кіші іні-қарындастарына қарау және т.б.

Қиындықтар туралы сұрағанда, мұғалімдердің көпшілігі назар аудармады, материалды дұрыс түсінбеді, достарымен қарым-қатынастан айырылды, үй тапсырмалары мөлшерден көп берілді. Жалғыздық туралы жауаптар да болды, мұнда бала ата-анасының дәрігер немесе полиция қызметкері болғандықтан үйде жалғыз қалатындықтарын жазды. Білім алудың қай формасы ұнайды деген сұраққа респонденттердің 96% -ы мектеп таңдады. Тек 4% -ы қашықтықтан оқығанды ​​ұнататындығын мәлімдеді.

Қорыта кетсек, жаңа ақпараттық технологияларды білім жүйесінде қолданудың ең маңызды факторы негізгі қозғаушы күші — адам. Қазіргі заманда білім жүйесінің заман талабына, уақыттың сұранысына қарай ғарыштап дамуы әрбір педагогтан сабақты жаңаша ұйымдастыруын талап етеді. Сондай-ақ, бала психологиясын ескере отырып, сабақты жаңа формада қызықтырып үйрете білген мұғалім оқушы жүрегіне жол тауып, оның сабаққа деген қызығушылығын арттырса ғана мұғалім мен оқушы арасында түсінушілік пайда болады. Мұғалімнің коммуникативті дамуы: оқушыларды тыңдау, олардың көзқарасын түсіне білу, сын жасай білу, әңгіме, ұйымдастыра білу керек. Әрбір мұғалімнің бойында шартты рефлекциялық қасиеттер қалыптасуы керек: балаларды оқытудың тиімді тәсілін қолданып, қиын жағдайларда шешімін тауып, шыға білу керек.

Осындай сан қырлы әрі күрделі мәселелерді мұғалім, оқушы, психолог және ата-ананың бірлесе жүзеге асыруы маңызды болды. Психологиялық тұрғыдан қашықтан оқытудың тиімділігін арттыру үшін; ең бірінші кезекте біздер мектеп психологтары ата-аналармен байланыс орнатып, психологиялық кеңестер бердік. Екінші кезекте, оқушылармен психологиялық сергіту жаттығулары жүргізілді, білім алушыны бар болмысымен қабылдау, ішкі жан дүниесін және психикалық жағдайын түсіну басты мақсат болды. Бұл жағдайда оқушыны қашықтықтан оқытуға бейімдеу, оқу үрдісінің барысын қадағалау, тапсырмаларды орындау барысында өз бетімен жұмыстарын орындау жөнінде кеңестер беріліп, психологиялық қолдау көрсетілді.