Қашықтықтан оқыту режимінде қазақ тілі сабақтарын ұйымдастыру және өткізу

Қарағанды облысының білім беруді дамыту оқу-әдістемелік орталығы

«Бірге оқимыз!» инновациялық жоба аясында Zoom платформасында онлайн режимінде Қарағанды облысы мұғалімдеріне арналған воргшоп

Тақырыбы: «Қашықтықтан оқыту режимінде қазақ тілі сабақтарын ұйымдастыру мен өткізу»

2020ж. 26 қараша

Қарағанды қ.

Қашықтықтан оқыту режимінде қазақ тілі сабақтарын ұйымдастыру және өткізу

Қашықтықтан оқыту режимінде қазақ тілі сабақтарын ұйымдастыру арқылы тіл дамыту қазіргі қоғамдағы ең өзекті мәселелердің бірі болып келеді. Тілді дамытудың соңғы нәтижесі, ол – ең кереметтің, күштінің және қиынның көрінісі, яғни адам өз тілінің, өзінің байланыстырып сөйлеу тілінің жемісі болып саналады. Балабақшада балаға білім берудің жетістігі ретінде ең маңызды және ең алғашқы жағдай ол – баланың байланыстырып сөйлеу тілін дамыту. Бала байланыстырып сөйлеуді жақсы меңгерсе ғана кез келген сұраққа толық, мәнді жауап бере алады. Балалардың әңгімесіне салғырт қарау, олармен тілдескенде айналасындағы адамдардың дұрыс сөйлемеуі мектепке дейінгі жастағы балалардың жалпы психикасы мен тілінің дамуына кері әсерін тигізеді. Ал тілді, тіл мәдениетін игеру – баланың сәби шағынан іске аса бастайтын, біртіндеп жетілетін процесс. Олай болса, қашықтықтан оқыту режимінде баланың тілін дамыту жұмысы жанұядан, балабақшадан бастап жүйелі түрде жеткізілуі тиіс.

Мақсаты: Қашықтықтан оқыту режимінде ересектермен және балалармен еркін қарым-қатынас дағдыларын қалыптастыру, мемлекеттік тілді білу, басқа тілдерді оқыту, көркем әдебиетке қызығушылықты дағдыландыру; балалардың шығармашылық белсенділігі мен бастамашылығын дамыту.

Міндеттері:

- айналасындағы адамдармен еркін қарым-қатынас дағдыларын қалыптастыру;

- қазақ және басқа халықтардың мәдениетіне, салт-дәстүрлеріне құрметпен қарауға тәрбиелеу;

- әр түрлі нысандар мен қызмет түрлерінде ауызша сөйлеуді дамыту;

- ойын, ән, би импровизациясын қолдана отырып, көркем образ жасауда шығармашылық тәуелсіздікті дамыту.

Көптеген жылдар бойы мектеп жасына дейінгі балалармен жұмыс жасай отырып, ол балаларды мемлекеттік тілге оқыту- тілдік сананың жаңа жүйесін қалыптастырудың күрделі және көп өлшемді процесі деген қорытындыға келдім.

Балаларды қазақ тіліне оқытуда дамытушылық сипатқа ие болуы үшін, тіл үйрену сабақтары қызықты, дамытушылық болуы үшін қазақ тілін оқытудың мазмұны мен мақсаттарына толық сәйкес келетін технологияларды таңдап, қолданамын.

Бүгінгі қашықтықтан оқыту кезеңінде ақпараттық коммуникациялық технологиялардың орны бөлек. Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар - бұл тұлғаға бағытталған білім беру технологиялары. Сондықтан олар оқудағы сараланған және дараланған тәсіл принциптерін жүзеге асыруға ықпал етеді.Мектепке дейінгі жастағы балалардың дамуында АКТ-ны қолдану маңызды. Бүгінгі таңда ақпараттық технологиялар ата-аналардың, тәрбиешілердің және ерте жастағы балаларды тәрбиелеу мамандарының мүмкіндіктерін едәуір кеңейтеді. Қазіргі заманғы компьютерді қолдану мүмкіндіктері баланың қабілеттерін дамытуды барынша толық және сәтті жүзеге асыруға мүмкіндік береді .

Мектеп жасына дейінгі балалардың жеке ерекшеліктерін ескере отырып, коммуникативтік даму мақсаттарына қол жеткізуге ықпал етті.

Себебі ақпараттық технологиялар тілді үйрену мүмкіндіктерін едәуір кеңейтеді, балалардың тілдік, танымдық және коммуникативтік қабілеттерін дамыту мәселелерін шешуге мүмкіндік беретін құралға айналды.

Мектеп жасына дейінгі балалармен сабақ ұйымдастыра отырып, презентациялар жасап, мультфильмдерден үзінділер, қазақ тіліндегі бейнефильмдерді, 3D форматтағы панарамалық саяхаттарды қолданамын.

Нәтижесінде қазақ тілін үйренуге арналған мультимедиялық құрал электронды білім беру ресурсын құрылды. Оқу құралы Microsoft PowerPoint,INSHOT бағдарламасында жасалған.

Мектеп жасына дейінгі балаларды оқыту бойынша электронды қызықты дидактикалық материал жинақталды.

Электрондық білім беру ресурсында барлық лексикалық тақырыптар бойынша қазақ тілінде презентациялар, ойындар бар. Казіргі кезеңде үйде отырған балалар үшін онлайн сабақтар дайындалу үстінде.Тақырыптардың әртүрлілігін және мультимедиялық қызмет құрал түрлері олардың бейнелілігі, қызығушылықты арттырып және қолжетімді тапсырмалар коммуникативтік мүмкіндіктерін тиімді дамытатынын көрсетті.

Тыңдауды үйрету кезінде әрбір мектеп жасына дейінгі бала қазақ тілінде сөйлеуді есту мүмкіндігіне ие болады. Сөйлеуді оқытуда балалар қазақ тілінде сөз тіркестерін айта алады, ойын жаттығуларын орындай алады. Ойындар мен ойын жаттығулары көңілді, дыбыстық және музыкалық сүйемелдеуге ие болған жағдайда .

МДҰ балаларына мультимедиялық құралдармен қолдана отырып оқыту өте ұнайды. Сабақ барысында балалар белсенді. Әркім өзінің дағдылары мен қабілеттерін көрсетеді.

Музыканың арқасында психологиялық жүктеме төмендейтінін, тілдік белсенділік белсенді, эмоционалдық тонус артатынын айта кету керек. Қазақ тілін үйренуге деген қызығушылық пайда болуы үшін көңілді қызықты материалдар болу керек деп ойлаймын.

Мен сондай-ақ тілдік кедергіні жеңуге көмектесетін ойын технологияларын қолданамын. Лексикалық, грамматикалық, фонетикалық, шығармашылық ойындар, өлеңдерді, санауыштарды, мақал-мәтелдерді қолдану қазақ тілін оқыту процесін қызықты әрі нәтижелі етуге көмектеседі. Мысалы, "үй және жабайы аңдар" тақырыбын үлкен топқа біріктіру кезінде мен "Аңды тап“, “Үй жануарын тап " ойынын ұсынамын. Кіші топтардағы балалар үй немесе жабайы жануарды сипаттайтын микромонологтарды құрайды. Балалар жануардың сипаттамасынан дұрыс суретті құрастырып табуы керек. Ойын барысында сөйлеу және тыңдау дағдылары қалыптасады.

Мен В.В. Воскобовичтің "Ойынвизор" ойын тренажерын, балалармен лексикалық материалды бекіту және қайталау технологиясының элементін қолданамын. "Ойынвизор" ойын тренажері дегеніміз не? Бұл А4 өлшемді дәптері. Төменгі парақ картон, жоғарғы жағы мөлдір пластиктен (файл ішіне де салуға болады)жасалған. Даму тапсырмалары бар парақтар пластикалық қабаттың астына қойылады, онда бала маркермен түрлі тапсырмаларды орындайды. Бала қателік жасаған жағдайда өшіріп,қателігін түзету мүмкіндігі бар. Маркердің ізі қағаз сүлгімен оңай сүртіледі.Ал енді Интербелсенді тақтаның көмегімен де жұмыс жасау мүмкіндігі де бар.

"Ойынвизор" тапсырмаларды орындау балаларға өте ұнайды,әсіресе интербелсенді тақтада бұл өте қызықты және пайдалы, өйткені ұсақ моторика дамиды, зерттелетін сөздің мотор бейнесі қалыптасады, есте сақтау қабілеті дамиды.

"Ойынвизор" лексикалық тақырыптар бойынша дамытушы ойындар – тапсырмалар баланың мемлекеттік тілді үйренуге деген қызығушылығын арттырады және екі жақты мәнге ие болады– біріқызықты ойындармен ойнайды және үйренеді, яғни ойын арқылы үйренеді. Әр тапсырманың өзіндік мазмұны мен мақсаты бар. Ойын барысында сөйлеу дағдылары, ойлау дербестігі, қиял, байқау, үйлесімділік және шыдамдылық дамиды. Оқу тапсырмалары бар ойындар лексикалық материалды өңдеуге, бекітуге, белсендіруге көмектеседі.

Балалардың "Ойынвизор" тапсырмаларға қызығушылығын байқай отырып, В. В. Воскобовичтің "Ойынвизор" ойын тренажерына Қазақ тілі бойынша дамытушы тапсырмалар" лексикалық тақырыптары бойынша оқу құралы жинақталу үстінде.

Бұл оқу құралы ойынның көмегімен "Коммуникация" білім беру саласының перспективалық – тақырыптық жоспарына, мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жалпы білім беру бағдарламасына, қазақ тілі бөліміне сәйкес келеді.

Балаларды қазақ тіліндегі қарапайым сөйлемдерді, сөйлемдерді дұрыс айтуға, сауатты құрастыруға үйрете отырып, суреттер, картиналар, тірек сызбаларды, кестелер, фотоларды қолданамын, осының барлығы оқу процесіне алуан түрлілікті әкеледі, ол балалар үшін қызықты. Мен сабақта қысқа сөйлемдер мен әңгімелер құрастыру үшін кеңінен қолданатын тірек сызбалары, мнемотаблицалар балаларға әңгіме құруды тез үйренуге көмектеседі. Болашақта балалар схемаға сүйенбестен жыл мезгілдері, Жануарлар, отбасы туралы қысқаша әңгімелер жасайды.

Өлеңдер мен әндер мектеп жасына дейінгі балаларға сөйлеуді дамытуға қажетті белгілі бір грамматикалық құрылымдарды, лексиканы есте сақтауға мүмкіндік береді.

Мнемокесте арқылы тақпақты жаттау

Нәтижелері: Мнемотехниканы қолданғанда неге қол жеткізуге болады: Балалардың ертегіні,тақпақты,әңгімені ретімен әңгімелеп беруіне деген қызығушылығы артады. Сөздік қорының белсенділігі артады. Балалардың ұялшақтығы жойылады, өзін - өзі ұстауы қалыптасады.

ТРИЗ технологиясы лексикалық және грамматикалық дағдыларды, логикалық ойлауды дамытуға мүмкіндік береді. Мен бұл технологияны негізінен ересек, мектеп алдытобы балаларымен білім беру қызметінде қолданамын.

Мектепке дейінгі білім берудің маңызды міндеттерінің бірі балалардың денсаулығын сақтау және нығайту, оларды салауатты өмір салтына тарту болып табылады. Сондықтан Денсаулық сақтау технологиялары білім беру іс-әрекетінде үнемі менің серіктерім болып табылады. Мен шаршаудың алдын алу үшін денсаулық сақтау технологияларын қимыл ойындарын қолданамын. Әр сабаққа амандасу кезеңі мен физминуттар, саусақ ойындары кіреді. Балаларды қызықтыру үшін физминуттарға музыка таңдаймын. Физминутка көңілді музыкамен орындалған кезде мектеп жасына дейінгі балалардың белсенді қызығушылығы пайда болады, олар қимылдарды ықыласпен орындайды және физминутканың сөздерін қазақ тілінде есте сақтайды. Физминуттарды үйретуді бастамас бұрын, мен балаларды орыс тіліндегі мазмұнымен таныстырамын. Әуендік сурет бойынша күрделі емес қысқа физминуттық әндерді жиі қайталай отырып жаттау және орындау дыбыстардың дұрыс артикуляциясы мен айтылуын, фазалық екпін ережелерін, ырғақ ерекшеліктерін бекітуге көмектеседі.

• Сабақтар - ойын – сауық, сабақтар-концерттер немесе сабақтар-спектакльдер ерекше қызықты өтеді, оларға қатыса отырып, әрбір бала қазақ тілінде сөйлеу қабілеті мен жеке қабілеттерін көрсетеді. Спектакльдер, қуыршақ театры, қазақ тілінде балаларға сөйлеуге, ән айтуға, импровизация жасауға мүмкіндік береді.

• Қазақ тілі сабақтарында мен әрқашан "Сабақ барысында белсенділік неғұрлым қызықты болса, материалды балалар жақсы меңгереді"деген қағиданы ұстанамын.

• Оқу-тәрбие процесінің барлық қатысушыларының тұлғасын кешенді психологиялық зерделеуге негізделген заманауи технологияларды қолдану қазақ тілін белсенді меңгерген балаларды тәрбиелеуге мүмкіндік береді. Мектепке дейінгі бағдарлама " не істеу керек?"және" неге істеу керек?", ал технология - " Қалай істеу керек?". Сондықтан мектепке дейінгі оқытуда инновациялық технологиялар қажет

• Әрбір ұстаз – өз сабағының шебері, технологияны жасаушы. Технология жасау шығармашылықсыз мүмкін емес. Технологиялық деңгейде жұмыс істеуді үйренген ұстаз үшін оның дамып келе жатқан жағдайындағы танымдық процесс әрқашан басты бағдарда болады. Барлығы біздің қолымызда, сондықтан мектеп жасына дейінгі балаларды оқытудағы инновация процесін елемеуге болмайды. Менің ойымша, сауатты және дұрыс оқыту біздің балаларымызға кез-келген тілдік ортада коммуникативті бейімделуге мүмкіндік береді.