Қазақ хандығы құрылуы кезіндегі әлеуметтік-мәселелер

Қазақ Хандығының
құрылуы кезіндегі
әлеуметтік мәселелер
Орындаған: Орынбек Арайлым
тобы: 1801-12
Қабылдаған: Шарапова Наргиз

Жоспар
1
Қазақ хандығының пайда
болуы
Қазақ хандығының пайда болу
тарихы мен себептері
2
Хандықтың әлеуметтік
құрылымы
Қазақ қоғамының әлеуметтік
топтары мен тыраптары
3
Билік пен халық
арасындағы қатынастар
Хан мен халық арасындағы саяси,
әлеуметтік және экономикалық
қатынастар
4
Діни-әлеуметтік мәселелер
Қазақ хандығындағы діни-
әлеуметтік жағдайлар мен
проблемалар

Қазақ хандығының пайда болуы
1
Темір ұлысының ыдырауы
Темір ұлысының ыдырауы нәтижесінде Қазақ хандығы
пайда болды. Бұл кезеңде қазақ ру-тайпаларының
басшылары өз тәуелсіздіктеріне қол жеткізді.
2
Қазақ ру-тайпаларының бірігуі
Қазақ ру-тайпаларының бірігуі және Қазақ
хандығының құрылуы. Жəке би, Керей және Жəнібек
хандар қазақ ру-тайпаларын бір мемлекетке біріктірді.
3
Мемлекеттілік пен тәуелсіздіктің нығаюы
Қазақ хандығының күшеюі және халықтың әлеуметтік-
саяси жағдайының жақсаруы. Үш жүз жүйесінің
қалыптасуы, салық жүйесінің дамуы.

Хандықтың әлеуметтік құрылымы
Әлеуметтік топтар
Қазақ қоғамы төрт негізгі әлеуметтік
топтан тұрды: ақсүйектер (хандар,
сұлтандар, билер), орта тап
(шаруалар, малшылар), төменгі тап
(қарапайым халық) және құлдар.
Тайпалық құрылым
Қазақ қоғамы тайпалық-рулық
негізде құрылған болатын. Үш жүз
(Старший, Средний, Младший) пен
ру-тайпалар хандық өмірінде
маңызды роль атқарды.
Билік құрылымы
Хандық биліктің басында хан тұрды.
Оған қоса, сұлтандар, билер,
старшындар, батырлар билік
жүйесінде айтарлықтай ықпал етті.

Билік пен халық
арасындағы қатынастар
1
Хан биліктің басы
Хан мұрат-мақсаттарын жүзеге асыру үшін билер,
старшындар және басқа да әкімшілік аппаратты
пайдаланды.
2
Халық пен билік арасындағы қатынастар
Хандық билік халықтың әлеуметтік-экономикалық және
саяси мүдделерін ескеруі тиіс еді. Алайда, кейде
олардың мүдделері қақтығысып отырды.
3
Бас көтерулер мен толқулар
Халық арасында билікке наразылық білдіру, бас
көтерулер мен толқулар орын алды. Мұндай
жағдайларда хан күшпен басып тастауға мәжбүр болды.

Қазақ хандығындағы діни-
әлеуметтік мәселелер
Исламның таралуы
Қазақ хандығында ислам діні
кеңінен таралды. Бұл діни-
әлеуметтік өзгерістерге
әкелді, мысалы, сауат ашу,
мешіт құрылысы, діни білім
орталықтарының ашылуы.
Суфизмнің ықпалы
Суфизм ағымы қазақ
халқының діни және рухани
өміріне күшті ықпал етті.
Суфилік тәсілдер халықтың
әдет-ғұрыптарына сіңіп кетті.
Діни төзімсіздік
Кейде діни төзімсіздік орын
алды, бұл қоғамдық
қақтығыстарға әкелді. Бұл
мәселе хандық биліктің
назарында болды.
Діни-мәдени өзгерістер
Ислам діні қазақ халқының
мәдени өміріне терең ықпал
етті. Дәстүрлі наным-
сенімдер мен әдет-ғұрыптар
өзгеріске ұшырады.

Халық арасындағы
этникалық және тайпалық
қарым-қатынастар
Ру-тайпалық қатынастар
Қазақ қоғамы ру-тайпалық
негізде құрылғандықтан,
олардың арасындағы
қатынастар маңызды рөл
атқарды.
Этникалық әралуандық
Қазақ хандығы аумағында түрлі
этностар мен мәдениеттер өмір
сүрді. Бұл әралуандық қоғамдық-
саяси өмірге әсер етті.
Қақтығыстар мен қарама-
қайшылықтар
Кейде этникалық және тайпалық
қақтығыстар орын алды, бұл
хандық билікті әлсірететін
факторлардың бірі еді.
Интеграциялық процестер
Сонымен бірге, ру-тайпалық
қарым-қатынастарда
интеграциялық үдерістер де
байқалды, бұл қазақ қоғамының
біртұтастығын нығайтты.

Қазақ хандығындағы
экономикалық мәселелер
Экономикалық негіз Малшылы қ, егіншілік, сауда-
саттық
Салық жүйесі Хандық биліктің салық салу
тетіктері, олардың рөлі мен
ықпалы
Сауда-саттық қатынастары Халы қаралық сауда,
жолаушылар, керуендер,
базарлар
Экономикалық проблемалар Экономикалы қ тұрақсыздық,
табиғи апаттар, саяси
факторлардың ықпалы

Қазақ хандығы дәуіріндегі
әлеуметтік даму бағыттары
1
Мәдени-ағартушылық даму
Қазақ хандығы кезінде білім беру, ағарту және мәдени
ескерткіштерді сақтау бағытында маңызды жұмыстар
жүргізілді.
2
Әлеуметтік-экономикалық прогресс
Хандық билік халықтың әлеуметтік-экономикалық
жағдайын жақсартуға бағытталған шаралар
қабылдады.
3
Саяси-әкімшілік жүйесінің дамуы
Хандық билік әкімшілік жүйені жетілдіру, басқару
тетіктерін жақсарту бағытында қызмет атқарды.

Қорытынды
Қазақ Хандығының құрылуы кезеңі қазақ халқының тарихында
маңызды рөл атқарды. Бұл кезеңде көптеген әлеуметтік мәселелер
туындады, олардың ішінде: хандық билік пен халық арасындағы
қарым-қатынастар, діни-әлеуметтік мәселелер, этникалық және
тайпалық қақтығыстар, сондай-ақ экономикалық проблемалар
болды. Алайда, сол кезеңде әлеуметтік-мәдени, саяси-әкімшілік және
экономикалық даму бағыттары да айқын көрінді. Бұл кезең қазақ
халқының құндылықтарын сақтап, ұлттық мемлекеттілігін нығайтуда
маңызды орын алады.