Жаңа
білім
10
минут
|
Оқушыларға тау туралы
бейнежазба көрсету.
Жаттығудың
сипаттамасы:
Мәтінмен
жұмыс.
-
Алатау тобына туристермен
сұхбаттасу.
-
Оқжетпес берілген мәтін
бойынша жарнама құрастыру.
-
Тарбағатай тобына тауды
зерттеуші ретінде жұмыс
жасау.
Бағалау
критерийлері:
1.Қатесіз
жазу
2.Сөздерді дұрыс
қолдану
3.Қызықты
жасау
4.Таза, анық
сөйлеу
5.Сұрақтарды дұрыс
құрастыру
1
мәтін.
Алатау — Орталық Азия мемлекеттері
мен Ресей Федерациясының Сібірдегі тау жоталарының жалпы атауы.
Оларға Күнгей
Алатауы, Кузнец
Алатауы, Талас Алатауы, Қырғыз Алатауы, Жетісу
Алатауы, Iле
Алатауы, т.б. жатады. Алыстан
қарағанда мұндай таулардың төбесінен етегіне қарай мұздықтар мен
көп жылдық қар жапқан ақтаңдақтары тау жоталарына ала түс береді.
Атауы соған байланысты. Әдетте, мұндай таулар заңғар биік болып
келеді. Тау етектерінде орман, аңғарында таулық шалғын және дала
белдемдері алма-кезек
орналасқан.
Жетісу және Iле
Алатауының халық ұғымындағы жалпылама
атауы.
-
1.Жетісу Алатауы,
Жоңғар Алатауы
-
2.Күнгей Алатауы –
Тянь-Шаньдағы тау жотасы
-
3.Қырғыз Алатауы -
Қырғызстандағы таулы
жота
-
4.Талас Алатауы –
Тянь-Шаньның батыс сілеміндегі
жота
-
5.Іле Алатауы – Тянь-Шань тау жүйесінің солтүстігіндегі
жота.
-
Қазақстан мен Қырғызстан шекарасында.
Ұзындығы 35 км. Бірқатар шыңдары 4500 – 5000 м биіктікке жетеді
(Талғар шыңы, 4973 м). Қазіргі мұздықтар да сонда шоғырланған. Іле
Алатауы кембрийге дейінгі дәуірдің және төменгі палеозойдың гранит,
конгломерат, әктас, құмтас, тақтатастардан түзілген. Іле Алатауында
жалпы ауданы 478 км2 болатын 381 мұздық бар. Тау бастарын
мәңгі қар мен мұз басқан. Жотаның солтүстік бөктерінде Алматы
қаласы, солтүстік беткейінде Іле Алатауы ұлттық табиғи саябағы
орналасқан.
-
Алатау - жеріміздің көркі, еліміздің сәні
болып
саналады. Тауқойнауларындағы сандаған демалыс және
сауықтыру орындары, Медеу мұз айдыны, шаңғы спортына арналған
кешенді
орындар Алатаумәртебесін арттыра түсіп, баурайына
жұртшылықты жинай түсуде. Еліміздегі ең ірі, жануарларға бай
хайуанаттар бағы да осында.
Ал, Алатау бөктерінде, Алматы облысының аумағында
өсімдіктер мен хайуанаттарды қорғауға, табиғатты, табиғи
ескерткіштерді сақтауға арналған мемлекеттік қорықтар да
бар. Еліміздің жетпіс жылдай астанасы болған жұмақ
қала - Алматы
да Алатаудың баурайында. Мұнда сәулет өнерінің
жетістіктері саналатын небір ғимараттар, ғылым мен өнер ордалары,
демалыс, ойын-сауық орындары, спорт кешендері
бар.
2
мәтін.
Оқжетпес[1] – Ақмола
облысындағы Бурабай және Шабақты көлдерінің аралығындағы биік
жартас.
Оқжетпес.
Көкшетау қыратының ең биік жері
– Көкше жанында. Герцин қатпарлығы
тауларының мүжіліп жазыққа айналуы нәтижесінде пайда болған.
Төңірегінің табиғаты көрікті. Гранитті жартастан түзілген, беткейі
тік, қарағай, қайың өседі. Оқжетпес маңында қаңтардың орташа
температурасы –9 – 16қС, шілдеде 19қС. Жылдық жауын-шашын мөлш. 200
– 300 мм. Төңірегінде бұғы, түлкі, шіл,құр мекендейді, ұшар басына бүркітұя салады. Қазақ халқының талай атақты ақын-әншілері
(Сәкен Сейфуллин,
т.б.) Оқжетпесті жырға қосқан,
өздерінің ән-өлеңдерін арнаған. Оқжетпес маңы туристік саяхат
жасайтын өңір.
3
мәтін.
Тарбағатай – Қазақстанның оңтүстік-шығысы
мен Қытай аумағындағы орташа тау.
Тарбағатай моңғол тілінің "тарбаған" сөзінен пайда болған деген
жорамал бар. Аударғанда "азыр" (кемірушілердің бір түрі) деген
сөзді білдіреді.
Жер
бедері
Тарбағатай
тауы Аягөз
өзенінен Хабар асуына дейін 180
шақырымға созылып жатыр. Ең биік жері - Тастау шыңы (2992 м). Ірі
өзендері болмаса да, Аягөздің салалары
және Үржар өзені ағады. Қалған
кішігірім өзендері бастауын бұлақтан алып, төменгі етегіндегі
құмдықтарға сіңіп
кетеді.
Табиғаты
Тау Алтай мен Жетісу
Алатауының аралығында
орналасқандықтан, табиғаты екеуіне де ұқсас болып келеді. Таудың
80%-ға жуығы ауыл шаруашылығына пайдаланылады. Жері ылғалды
болғандықтан, суармай-ақ астық пен бау-бақша егіледі. Жоғарғы
жағындағы шалғынды жерлерде мал жайылады. Марал, тауешкі, арқар,
арша, солтүстік беткейінде тал басым
өседі.
Қолдану
Ортақ
сұрақ:
Мәтіндегі сан есімдерді реттік
сан есімдерге айналдырып, 2 сөйлем
құраңдар.
Оқулықпен
жұмыс. 7-тапсырмадағы жаңылтпаштарды
жаңылмай айтыңдар. Сан есімдерді жинақтық сан есімдерге
айналдырыңдар.
|
Оқулық.
Оқулық,қабырғаға ілінген
ватмандар, түрлі-түсті
маркерлер
|