Рахымжан Қошқарбаев

Слайд 1

Дәріс: Рахымжан Қошқарбаев. Рейхстагқа тігілген ту.

Слайд 2

2024 жылғы 3 қаңтардағы «Egemen Qazaqstan» газетіне берген сұхбатында Қазақстан Республикасының Президенті – ҚР ҚК Жоғарғы Бас қолбасшысы «...Жалпыұлттық бірегейлікті нығайту тұрғысынан біздің халқымыздың көрнекті тарихи қайраткерлерін құрметтеу пайдалы болады деп айтып кеткен еді.

Биыл атақты ғалым Қаныш Сәтбаевтың туғанына 125 жыл және атақты батырлар Сағадат Нұрмағамбетов пен Рахымжан Қошқарбаевтың туғанына
100 жыл толады».

Слайд 3

Қазақ мемлекеттілігі тарихындағы бұрын-соңды болмаған ерліктің қайғылы оқиғаларымен, жетістіктерімен және мысалдарымен ерекше
із қалдырған ХХ ғасырдың тарихын зерделеуге мұқият бола отырып,
біз патриоттық тәрбие беру және Қазақстандық жалпыұлттық бірегейлігімізді нығайту үшін ресурстар аламыз.

Ұлы Отан соғысы Кеңес Одағының барлық халықтары үшін, оның ішінде қазақ халқы үшін де үлкен сынақ болды. Осы қиын сағатта Қазақстандықтар Кеңес Одағының басқа халықтарымен тең дәрежеде өз Отанын қорғап, фашистік Германияға қарсы күреске шықты. 700 000-нан астам адам әскерге шақырылды. Халқымыздың үлесіне түскен 1 418 драмаға толы күндер мен түндер адамзат тарихында өшпес із қалдырды.

Ұлы Отан соғысы майдандарындағы Қазақстандықтардың ерліктер географиясы өте кең: олар Мәскеу, Ленинград, Сталинград маңындағы, Балтық, Украина, Польша, Германия аумақтарындағы шайқастарға қатысты; фашистер басып алған аумақтардағы партизандық және қарсылық қозғалысына қатысты.

Слайд 4

Рахымжан Қошқарбаев, Сағадат Нұрмағамбетов, Бауыржан Момышұлы, Талғат Бигелдинов, Қасым Қайсенов, Төлеген Тоқтаров, Мәлік Ғабдуллин, Әлия Молдағұлова, Мәншүк Мәметова, Хиуаз Доспанова және миллион екі жүз мыңнан астам отандастарымыздың ерліктері білім беру бағдарламаларының маңызды бөлігі болып қала беруі тиіс.

Осы құрметке лайық ХХ ғасырдың әскери қайраткерлерінің арасында Рейхстагқа дейін 260 өлім метрден өткен адам, оның ішінде Жеңіс туын алғаш көтерген және даңқ пен наградаларды күтпеген Рахымжан Қошқарбаев та бар.

Көптеген ұрпақтар білетін және есте сақтайтын қазіргі және кейінгі батырлар бар. Олардың ішінде Рейхстагқа 360 драмалық қадам жасаған және Жеңіс туын бірінші болып көтерген аңызға айналған тағдырдың адамы Рахымжан Қошқарбайұлы Қошқарбаевтың есімі лайықты орын алады. Бір қызығы, соғыс басталған кезде ол небәрі он алты жаста еді және алғашқы күндерінен бастап майданға өтініш бере бастады.

Слайд 5

Рахымжан Қошқарбаев Ақмола губерниясының Тайтөбе ауылында (қазіргі Ақмола облысы, Целиноград ауданында) дүниеге келген. Қазақ. 4 жасында
ол анасынан айырылды, оның әкесі 1937 жылы сол жылдардағы стандартты айыппен «өзінің шығу тегін жасырған бай ұрпағы» ретінде қуғын-сүргінге ұшырағанына байланысты 13 жасында жетім қалып, балалар үйіне орналастырылды. Осылайша, ата - аналардың орнына балалар үйінің мұғалімдері-директор Сағдат Сәдуов пен меңгеруші Любовь Ивановна Колягина болды. Тайтөбе балалар үйінде 7 сыныпты бітіргеннен кейін, Рахымжан Балқаш маңындағы Набережный кентіндегі фабрика-зауыт шәкірттері мектебіне (ФЗМ) оқуға түседі.

Жұмыс мамандығымен қатар ФЗМ оқушылары дене шынықтыру және көркемөнерпаздар өнерімен де таныстырылды. Ұқыпты киініп, тәртіпті жақсы көретін Рахымжан бірден бірнеше спорт түрімен айналысты, әсіресе мәнерлеп сырғанаудан озып, қалалық жарыстарда үнемі өнер көрсетіп жүрді. Ол сондай-ақ мектеп оркестрінде жиі өнер көрсетіп, домбыра мен мандолинада ойнады.

ФЗМ балалар тек жұмыс қолөнеріне ғана емес, сонымен қатар әскери істің негіздері бойынша да білім алды.

Слайд 6

Соғыстың басталуымен ол Қызыл Армияға сұрана бастады, сол кезде
ол небәрі 16 жаста еді. Тек 1942 жылдың тамызында 18 жасқа толуына екі ай қалғанда Қазақстан мен Орта Азия республикаларының сарбаздары алғашқы әскери дайындықтан өткен Көкшетау қаласында (Көкшетау) 367 атқыштар полкіне түсті. Мұнда негізінен орыс тілінде әлсіз немесе мүлдем сөйлемейтін қырғыз, өзбек, түрікмен және тәжік сарбаздары жиналды. Әскери мектептен өткен ФЗМ, тәртіпті, ана және орыс тілдерін жетік білетін, спорттық және сергек Рахимажанды бірден байқап, командирлер оны нұсқаушы етіп тағайындады. Сержант шенімен ол осы полкте 1943 жылдың жазына дейін қызмет етті.

Сол полкта 1943 жылдың жазына дейін болды. Содан кейін ол Фрунзеге (қазіргі Бішкек) эвакуацияланған Тамбов жалпы командалық жаяу әскер училищесіне жіберілді. Тек 1944 жылдың қазан айында ғана кіші лейтенант Қошқарбаев училищені үздік бітіріп, майдан шебіне аттанды.

Соғыстың соңына қарай лейтенант Қошқарбаев 150-атқыштар дивизиясының 674-атқыштар полкінің 3-атқыштар ротасының
1-атқыштар взводының командирі болып тағайындалды.

Слайд 7

Берлин операциясы 1945 жылдың 16 сәуірі мен 8 мамыры аралығында жүргізілді. Неміс қолбасшылығы өзінің соңғы бастионын айтарлықтай нығайтты. Бұл генерал-полковник Г. Хайнрици басқарған «Висла» армия тобының және генерал-фельдмаршал Ф. Шернердің басқаруындағы «Орталық» армия тобының әскерлері. Берлинді барлығы 48 жаяу әскер, 6 танк және 9 моторлы дивизия,
37 жеке жаяу әскер полкі, 98 жеке жаяу батальоны қорғады.

Сонымен қатар, шамамен 1 миллион адамнан тұратын жеке артиллериялық және арнайы бөлімдер мен құрамалар, 10 400 мылтық пен миномет, 1 500 танк пен шабуыл мылтығы және 3 300 жауынгерлік ұшақ тартылды.

Вермахтың Жоғарғы қолбасшылығы шығыста қорғанысты кез-келген жағдайда ұстап, Қызыл Армияның алға жылжуын тоқтатқысы келді, сонымен бірге Ұлыбритания мен АҚШ-пен бөлек бейбітшілік орнатуға тырысты.

Кеңес қолбасшылығы Берлин операциясын жүргізу маршал
К.К. Рокоссовскийдің басшылығымен 2-ші Беларуссия майданының, маршал
Г.К. Жуковтың басшылығымен 1-ші Беларуссия майданының және маршал
И.С. Коневтің басшылығымен 1-ші Украина майданының әскерлеріне тапсырылды. Операцияға Днепр әскери флотилиясы, Балтық флоты күштерінің бір бөлігі, поляк армиясының 1-ші және 2-ші армиялары қатысты. Берлинге шабуыл жасаған Қызыл Армия әскерлерінің саны 2,5 млн.адам, 41 600 мылтық пен миномет, 6250 танк және өздігінен жүретін-артиллериялық қондырғылар, 7 500 ұшақ болды.

16 сәуірде 1-ші Беларуссия мен 1-ші Украина майдандарының әскерлері шабуылға шықты. 1945 жылы 17 сәуірде 1-ші Украина майданының әскерлері Нейсе өзенінен өтіп, шабуылдың бірінші күні жаудың негізгі қорғаныс жолағын бұзды.

Слайд 8

1945 жылдың 16 сәуірінде жау қорғанысын Гроенойндорф ауданындағы Одер өзенінің батыс жағалауындағы плацдармнан бұзып өтіп, 1945 жылдың
17 сәуірінде шабуыл взводын басқарған Қошқарбаев Фридландерштром каналына шығып, қорғаныс үшін өте тиімді шекараны пайдаланып, жау кеңес бөлімдерінің ілгерілеуін тоқтатуға тырысты. Жолдас Қошқарбаевтың взводына қолда бар құралдармен су тосқауылын еңсеруге, каналдың батыс жағалауындағы плацдармды басып алуға және полктің негізгі күштерінің өтуіне жәрдемдесуге бұйрық берілді. Қошқарбаевтың басшылығымен взвод тікелей атыс қаруын жауып, каналдың қарама-қарсы жағалауына жетіп, неміс траншеясына кірді. Қоян-қолтық ұрысқа дейін жеткен траншеялық шайқаста взвод 40-тан астам неміс солдатын жойып, 3 ірі калибрлі пулеметті басып алып, трофейлік қарудан жаудың атыс нүктелеріне қатты оқ жаудырды. Жолдас Қошқарбаевтың взводының жетістігін пайдаланып, тағы бірнеше шабуыл топтары жөнелтілді. 1945 жылдың 29 сәуірдегі шайқаста взвод алғашқылардың қатарында жаудың қатал қарсылығын бұзып, Шпрее өзенін мәжбүрледі. Одерден Рейхстагқа дейінгі шайқас күндері взвод 200-ден астам неміс солдаттары мен офицерлерін жойып, 184-ін тұтқындады, 14 далалық мылтықты қызметшімен бірге, 27 ауыр пулеметті және басқа да көптеген қару-жарақтарды басып алды.

Слайд 9

1945 жылғы 22 сәуірдегі №: 035-н бұйрығымен 79-атқыштар корпусы бойынша 150-атқыштар дивизиясының 674-атқыштар полкінің атқыштар взводының командирі лейтенант Рахымжан Қошқарбаев Одер өзені арқылы өту кезіндегі шайқастары үшін 1-дәрежелі Отан соғысы орденімен марапатталды.

ВС-3 ереуіл армиясының 1945 жылғы 18 маусымдағы №121/н бұйрығымен 150-атқыштар дивизиясының 674-атқыштар полкінің атқыштар взводының командирі лейтенант Рахымжан Қошқарбаев Берлин мен Рейхстагтағы шайқастары үшін Қызыл Ту орденімен марапатталды, оның барысында оның взводы жаудың 200-ден астам сарбаздары мен офицерлерін жойып, 184 сарбаз, қызметшісі бар
14 далалық мылтық, 27 ірі калибрлі пулеметті тұтқынға алды.

1945 жылғы 28 қазандағы № 119 бұйрығымен 674-ші атқыштар полкі бойынша 150-ші атқыштар дивизиясының 674-ші атқыштар полкінің атқыштар взводының командирі лейтенант Рахымжан Қошқарбаев «Берлинді алғаны үшін» медалімен марапатталды.

1985 жылы 2-дәрежелі Отан соғысы орденімен марапатталған.

Қазақстан Республикасы Президентінің 1999 жылғы 7 мамырдағы Жарлығымен оған қайтыс болғаннан кейін жоғары дәрежелі – Халық Қаһарманы атағы берілді.

Слайд 10

1945 жылы жиырма тоғызыншы сәуірде 674 атқыштар полкі Берлин қаласындағы Шпрее өзенін мәжбүрлеп, жаудың қорғанысын бұзып өтіп, Рейхстагқа қарай патша алаңының маңына шықты. Рахымжан қызмет еткен Батальон немістерді «Гиммлер үйінен» шығарып, Рейхстагтың алдындағы алаңның қарама-қарсы жағында болды. Сағат 11.00 шамасында командир Комбат Давыдов Қошқарбаевты терезеге апарды. «Көрдің бе? Рейхстаг? Қажетті адамдарды ал, туды көтересің» деп, қара түсті, өте ауыр пакетті – қара қағазға оралған полктің шабуыл жалауын берді.

Рахымжан бірінші болып сынған терезеден секірді, содан кейін оның взводының жауынгерлері секірді. Бірақ бірден Рейхстагтан шыққан қатты өрт бәрін жерге түсірді. Рахымжанның жанында бір жауынгер қалды. Бұл Григорий Булатов болды. «Не істейміз, жолдас лейтенант?»- деп сұрай берді. Олар суға толы шұңқырдың жанында жатты. «Туға өз тегімізді жазайық», - деді Рахымжан. Химиялық қарындашпен: «674 полк, 1 батальон лейтенант Қошқарбаев, Қызыл армиялық Болат» жазып кетті.

Осылайша олар қараңғыға дейін 7 сағат жатты. Батальон командирі оның жауынгерлерінің жатып, алға жылжи алмайтынын көріп, полктің артиллериялық атысын тудырды. 9 қырық табанды зеңбірегі домалап, өздігінен жүретін САУ гаубицалары көтеріліп, олардың барлығы Рейхстагқа тікелей оқ жаудырды. Артиллериялық атыстың тығыздығын пайдаланып, Рахимжан мен Григорий шұңқырдан шығып, Корольдік алаңнан Рейхстагқа қарай жүгірді. Екеуі бірнеше минут ішінде ені 360 метр болатын аумақты жүгірді. Бірінші қабатта неміс сарбаздары қатты оқ жаудырды. Түн осылай өтті. Тек таңертең олар екінші қабатқа жете алды, онда қайтадан атуға тура келді. Көп ұзамай екеуінің де оқтары таусылды. Өлтірілген неміс солдаттарының қаруын қолдануға және екінші қабатта атысты жалғастыруға тура келді. Атыс барысында Рахымжан сынған терезенің ашылуында Рейхстагтың негізгі кіреберісінің төбесін көріп, Григорийге айқайлады: «- Гриша, терезеге, сол жерден кіреберістің төбесіне барайық! Рейхстаг күмбезіне бүгін біз жете алмаймыз, негізгі кіреберістің төбесіне жалауымызды іліп қойайық!» - деп, Өлтірілген неміс солдаттарының мәйіттерімен жүгіріп өтіп, олар Рейхстагтың негізгі кіреберісінің төбесіне шықты. Рахымжан сөмкені қолтығынан шығарып, жалаушаны, оны бекітуге арналған сымды жайып, оның иығына көтеріліп жеткен Григорийге барлығын беріп, майдан бағандарының түбіне жетіп, жалаушаны оған қаратты.

Жауынгерлік іс-қимыл журналына сәйкес, 1945 жылдың 30 сәуірінде сағат 14: 25-те 150-ші атқыштар дивизиясының лейтенанты Ракымжан Қошқарбаев пен қатардағы жауынгер Григорий Булатов «ғимараттың орталық бөлігіне еңбектеп жорғалап, негізгі кіреберістің баспалдақтарына қызыл жалаушаны қойды».

Рейхстагта тудың пайда болуы біздің шабуылшы сарбаздарымызға керемет әсер етті. «Урааа» деп айқайлап, барлық сарбаздар алаңнан Рейхстагқа қарай жүгірді. Рейхстаг қабаттарында қатты шайқастар қайнап, ғимарат
1 мамырда таңертең толығымен алынды. Рахымжан Қошқарбаевтың майдандағы жолдасы Жанша Жанаев былай деп еске алады: «Ол жерге жеткенде немістер Рейхстагтың жертөлелері мен шатыр үй-жайларында отырды. Оларды әлі сол жерден шығару керек еді. Ол туды іліп қойған кезде, жақындап келе жатқан және жете алмай жүрген әскерлер «Ура!» деп айқайлады. Сол кезде «Рейхстагтың құлағаны, Берлиннің алынғаны!» анық болды.

Слайд 11

Тағы бір құжатта - ол Кеңес Одағының Батыры атағына ұсынылған марапаттау парағы.

«...1945 жылы 29 сәуірде болған шайқаста взвод жаудың қатал қарсылығын бұзып, Шпрее өзенін алғашқылардың бірі болып мәжбүрледі. 1945 жылы 30 сәуірде Рейхстагқа басып кіріп, Жеңіс туын көтерді.

Одерден Рейхстагқа дейінгі шайқас күндерінде взвод 200-ден астам неміс солдаттары мен офицерлерін жойып, 184-ін тұтқындады, 14 далалық мылтықты қызметшімен, 27 ауыр пулеметпен және басқа да көптеген қарулармен бірге ұстады. Кеңес Одағының Батыры атағын беруге лайық», - делінген марапаттау парағында.

1945 жылы 6 мамырда полк қолбасшылығы лейтенант Қошқарбаев пен Қызыл Армиялық Булатовты Кеңес Одағының Батыры атағына ұсынды, марапаттау парақтары дайындалып, қол қойылды. Жоғары тұрған бастықтар, генерал-майор Шатилов дивизиясының II дәрежелі Кутузов 150-ші атқыштар орденінің командирі және 79-шы атқыштар корпусының командирі генерал-майор Переверткиннің лейтенант Қошқарбаев пен қатардағы жауынгер Булатовтың Кеңес Одағының Батыры атағын беруге лайық екендігі туралы қорытындылары тиісінше 1945 жылғы 14 және 27 мамырда жасалды, бірақ олар тек Қызыл Ту орденімен марапатталды. Кейін Рахымжан Қошқарбаевқа Мәскеудің қорғаныс Батыры панфиловшы Бауыржан Момышұлы, қазақстандық зиялы қауым өкілдері, олардың арасында Кәкімжан Қазыбаев, жазушылар Ғабит Мүсірепов, Ғабиден Мұстафин, Әбділда Тәжібаев қолдау көрсетті.

Бауыржан Момышұлының бастамасымен сол кездегі жас қазақстандық журналист Кәкімжан Қазыбаев 1958 жылы «Лениншіл жас» газетінде жарияланған соғыстан кейінгі алғашқы «Жас қазақтың батырлығы» мақаласын жазды.

Әділдікті іздеуде қазақстандықтар тағы бір әрекет жасады. Қазақ КСР-нің 60 жылдығы қарсаңында соғыс және еңбек ардагерлерінің қолы қойылған хат КСРО Жоғарғы Кеңесіне – Л.Брежневке жолданды. Қонаевтың өзі КОКП ОК-де Қошқарбаев пен Булатовты жолдас Леонид Ильич Брежневке марапаттау туралы өтініш білдірді. Бірақ жауап болмады.

РАХЫМЖАН ҚОШҚАРБАЕВ: ОНЫҢ БАТЫРЛЫҒЫ 62 ЖЫЛДАН КЕЙІН ҒАНА ТАНЫЛДЫ.

«Р. Қошқарбаевқа жоғары дәрежелі – Халық Қаһарманы атағын беру туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 1999 жылғы 7 мамырдағы Жарлығымен, 1941-1945 жылдары Ұлты Отан Соғысында ерлігі мен батырлығы үшін Рахымжан Қошқарбаевқа қайтыс болғаннан кейін жоғары дәрежелі – Халық Қаһарманы атағы берілді.

Слайд 12

Соғыстан кейінгі бейбіт уақытта Рахымжан Қошқарбаев белсенді әлеуметтік өмір сүрді.

Ақмола облысында, Қазақ КСР коммуналдық шаруашылық министрлігінің аппаратында кеңес-шаруашылық жұмыстарында жұмыс істеді, 1967 жылы «Алматы» қонақ үйінің директоры болып тағайындалды,
оны 20 жылға жуық басқарды. Кешегі жауынгерлік офицер үлкен қонақ үй шаруашылығының барлық бөлшектерін зерттеп, еңбек ұжымына, оның қатардағы қызметкерлеріне қамқорлық жасау үшін жанын жұмсады.

Рахымжан Қошқарбаевты үш рет Алматы қаласы Совет ауданы халық депутаттары Кеңесінің депутаты етіп сайлады. Қошқарбаев соғыс ардагерлері комитетінің Қазақ бөлімшесі төралқасының мүшесі, Кеңес-Германия достастығы қоғамының мүшесі болды. «Целиноград қаласының Құрметті азаматы», «Балқаш қаласының Құрметті азаматы», «Арқалық қаласының Құрметті азаматы» атақтарына ие болды.

Фашизмді жеңудің 30 жылдығына орай Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Грамотасымен марапатталды.

Слайд 13

БЕЙБІТ ӨМІР

Жеңістен кейін Рахымжан Қошқарбаев батыстағы Кеңес әскерлерінің тобында тағы екі жыл қызмет етті, кейін демобилизацияланып, түрлі лауазымдарда табысты жұмыс істеді. Белсенді әлеуметтік өмір сүрді. Отанымызда жерлесіміз Рахымжан Қошқарбаевтың батырлығы туралы білдік. Оны мерекелерге, мектеп оқушыларымен кездесулерге шақырды. Майдангер батырдың пікіріне билік құлақ асты.

Ол жауынгерлік жолдастарымен байланыста болды, оның үйінде Бауыржан Момышұлы, Қасым Қайсенов, Мәлік Ғабдулин, Талғат Бегелдинов, Алексей Маресьев, Иван Кожедуб, Кәкімжан Қазыбаев, Ғабит Мүсірепов, Ғабиден Мұстафин, Әбділда Тәжібаев, Дінмұхамед Қонаев болды және бұл толық тізім емес.

Айта кетерліктей, ол жиырма жылдан астам уақыт бойы «Алма-Ата» қонақ үйінің директоры қызметін атқарды.

Кешегі жауынгерлік офицер үлкен қонақ үй шаруашылығының барлық бөлшектерін зерттеп, еңбек ұжымына, оның қатардағы қызметкерлеріне қамқорлық жасау үшін жанын жұмсады.

Слайд 14

ӘДЕБИ МҰРА

Ата-бабаларының қаһармандық тарихына қатысу, өткенмен және болашақпен уақытша тігінен байланысты сезіну, мемлекет алдындағы жауапкершілік сезімі белгілі бір дәрежеде әрбір азамат пен патриоттың дүниетанымындағы мемлекеттіліктің берік негізі болып табылады.

Тарихи және мемуарлық әдебиеттерді зерттеу өз мемлекетінің тарихи жадын сақтау қажеттілігін түсінуге мүмкіндік береді, өз еліне деген сүйіспеншілікті тәрбиелейді.

Рахымжан Қошқарбаев бізге мұра ретінде екі туынды қалдырып, екі кітап жазды: «Жеңіс жалауы» ( А.-А., 1978 жыл) және «Штурм: День 1410-й» деректі повесі (М. Құдайқұловтың қазақшасынан аударма. - Алматы: Жалын, 1983. - 176 б.).

Слайд 15

ЗАМАНДАСТАРЫНЫҢ ЕСТЕЛІКТЕРІ

Рахымжан Қошқарбаевтың патриот, адам және азаматтың өмірі – өз халқына қызмет етудің үлгісі. Өскелең ұрпақ үшін елдің табысты тәуелсіз болашағын құру үшін осындай қаһарман тұлғалар туралы білу өте маңызды. Рақымжан Қошқарбаев дәл жарық сәуле шашатын адамдардың бірі. Біздің батырмен кездесу бақытына ие болған адамдардың жадында оның шайқастағы қорқынышсыздығы және қарапайым өмірдегі таңғажайып даналығы мен қарапайымдылығы сақталған.

Рахымжан Қошқарбаевтың майдандағы жолдасы Жанша Жанаев былай деп еске алады: «Ол жерге жеткенде немістер Рейхстагтың жертөлелері мен шатыр үй-жайларында отырды. Оларды әлі сол жерден шығару керек еді. Ол туды іліп қойған кезде, жақындап келе жатқан және жете алмай жүрген әскерлер «Ура!» деп айқайлады. Сол кезде «Рейхстагтың құлағаны, Берлиннің алынғаны!» анық болды.

Сондай-ақ, Кеңес Одағының Батыры И.Ф. Клочков өзінің
«Біз Рейхстагқа шабуыл жасадық» атты кітабында «лейтенант Р. Қошқарбаев Рейхстаг бағанына қызыл жалаушаны бірінші болып бекіткенін» растайды.

150-ші дивизияның аға лейтенанты, әйгілі кеңес жазушысы Василий Субботиннің жарияланған күнделігінде: «Әрине, бұл екеуі, Қошқарбаев пен Булатов, солдат туымен көтерілгенде, оны Рейхстагқа қою үшін берілген ресми ту туралы ештеңе білмеді. Олар бәрі алдын-ала анықталған деп ойлаған жоқ. Қандай батылдықпен гүрілдеген алаңда жорғалап жүрді. Олар қойған ту шынымен бірінші болды. Бұның айқын болғаны соншалық, дивизияның саяси бөлімі әскери кеңестің туын ұмытып, оларды Жеңіс туын көтерді деп таныды, ал солдаттың көп тиражында – дивизияның саяси бөлімінің органы – осылай жазылған («Отан жауынгері» – 1945 ж. 3 және 5 мамыр). Бірақ Жеңіс туы олардың жалаушасы емес, Жеңіс туы «5» Туы болды. Балалар мен ересекке дейінгілердің барлығы өзінің қиялданған жалаушасын бірінші болып көтерген Булатов пен Қошқарбаевты емес, Кантария мен Егоровты біледі…».

Айта кетерліктей жайт батырлық туралы алғашқы материал 1945 жылы 3 мамырда Рахымжан Қошқарбаев қызмет еткен дивизияның баспа органының «Отан жауынгері» газетінде басылған болатын. Бірінші жолақ Берлиннің құлауы, 70 мың неміс солдаттары мен офицерлерінің тапсырылуы және тұтқындалуы туралы Жоғарғы Бас Қолбасшының әйгілі бұйрығына берілді. Екінші бетте белгісіз автордың «Олар шайқаста ерекшеленді» айдарындағы материалында: «Кеңес батырлары, халықтың ең жақсы ұлдары. Олардың керемет батырлығы туралы кітаптар жазылады, әндер қосылады. Гитлеризм цитаделінің үстінде олар Жеңіс туын көтерді. Батырлардың есімдерін есте сақтайық: лейтенант Рахымжан Қошқарбаев, Қызыл Армиялық Григорий Булатов. Олармен бірге басқа даңқты жауынгерлер де шайқасты: Проваторов, Лысенко, Орешко, Пачковский, Бреховецкий, Сорокин».

Слайд 16

Қазақстандық кинорежиссер Асылбек Нұғманов 1965 жылы «Отан шақыруы бойынша» лентасында Қазақстанды растайтын деректі кадрларды қосқан Рахымжан Қошқарбаев Рейхстагқа бірінші болып шабуыл жасады. Кинемотография институтының студенті ретінде ол «Берлинге шабуыл» фильмін түсірген Роман Карменнен қазақстандықтардың да Берлинге шабуыл жасағаны есінде бар ме деп сұрады. «Әрине, – деп жауап берді ол, – тіпті қызыл жалаумен Рейхстагқа бірінші болып кірген қазақ та есімде. Бұл жігіт Ұлы Отан соғысына нүкте қойды». Кармен Бранденбург қақпасындағы жеңімпаздар тобында Рахымжан Қошқарбаевты түсіріп жатқан екен. Алайда, Мәскеуден бұйрық келді: Грузия мен Ресей өкілдері Рейхстагты жеңу туын көтеруі керек және бұл кадрлар «Берлинге шабуыл» фильміне енбеді, бірақ мұрағатта сақталды. Дәл осы деректі фильмдер біздің кейіпкеріміздің ерлігін растады.

Рахымжан Қошқарбаев туралы басқа да фильмдер түсірілді:

1980 жылы Р. Қошқарбаевтың жауынгерлік жолы туралы «Жеңіс сарбазы, Рахымжан Қошқарбаев» -«Қазақфильм» киностудиясы, режиссері А. Альпиев.

2005 жылы «Рахымжан Қошқарбаев. Рейхстагқа шабуыл» — режиссёрі Әділ Медетбаев.

2022 жылы «Ұлты Отан Батырлары. Рахымжан Қошқарбаев, Григорий Булатов» — режиссёр Константин Харалампидис.

2007 жылдың 7 наурызында Ресей әскери тарих институты ресми мәлімдеме жасады: «Рейхстаг үстіндегі туды алдымен Рахымжан Қошқарбаев пен Григорий Булатов көтерді». Кейін, Ресейдің «Россия 24» мемлекеттік телеарнасы Қошқарбаев пен Булатовтың біріншілігін алғаш рет мойындады.

Слайд 17

1988 жылдың 10 тамызында – аңызға айналған тағдырдың адамы өмірден озып, Алматы қаласының Кенесай зиратында жерленген.

Бүгінгі таңда қазақ халқы ұлы баласының есімі саябақтар мен көшелерге берілді.

Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің 1989 жылғы 17 сәуірдегі «Ұлы Отан соғысына қатысушы Р.Қошқарбаевты еске алу туралы» қаулысымен оның есімі Целиноград облысы (қазіргі Ақмола облысы) Целиноград ауданы Қосшы ауылындағы орта мектепке берілді.

Қазақстан Республикасының астанасының Астана қаласында Рахымжан Қошқарбаевтың есімімен даңғыл аталды.

Бұрын Романовка атанған Ақмола облысының ауылына Рахымжан Қошқарбаев ауылы есімі берілген.

Р. Қошқарбаев тұрған Алматы қаласының Достық даңғылындағы №42 үйінде және өмірдің соңына дейін қызмет еткен «Алматы» қонақ үйінің кіреберісінде мемориалды ескерткіш орнатылған.

Сондай-ақ Алматы қаласы, Алатау ауданының Өжет мөлтекауданындағы көшеге Рахымжан Қошқарбаевтың есімі берілген.

Ескерткіштер

Астана қаласындағы Бауыржан Момышұлы және Рахымжан Қошқарбаев даңғылдарының қиылысында 2020 жылы Рахымжан Қошқарбаевқа ескерткіш орнатылған.

2015 жылы Жеңістің 70 жылдығына орай Целиноград ауданы ауданорталығының Ақмол ауылында Целиноград-жерлестері Рахымжан Қошқарбаев пен Талғат Бегельдиновке бюстар орнатылды.

Слайд 18

Қазақстанның мемлекеттік егемендікке ие болуы қоғамның алдына өскелең ұрпақты патриотизмге тәрбиелеу міндетін қойды. Сіздер, жас ұрпақ біздің республикамыздың болашағын ХХІ ғасырда айқындайтын боласыздар. Халық даналығы «Не сепсен, соны егерсің». Сондықтан жақсы жеміс алу үшін жақсы ата-аналық дәндерді себуіміз керек.

Патриотизм – біздің мемлекетіміздің өміршеңдігінің, оның институттарының тиімді жұмыс істеуінің, халықтың рухани бірлігіне ықпал ететін шоғырландырушы күштің негізгі шарты. Патриотизм, күрделі эмоция бола отырып, туа біткен емес. Ол педагогикалық жолмен, яғни отбасында, мектепте, өндірісте, армияда, қоғамда тәрбиемен қалыптасады, бұл оның сипаты мен тереңдігін анықтайды.

Өз азаматтарының патриотизмін қажет етпейтін мемлекет болған емес, әлі де жоқ. Патриотизм – бұл әмбебап және ерекше құбылыс. Мемлекеттің саясаты мен идеологиясы патриотизмді тәрбиелеуге және қалыптастыруға арналған. Ол азаматтарды қоғам алдында тұрған міндеттерді шешуге жұмылдырады.

НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!