Сабақ жоспары Темір және оның қосылыстары 9 сынып

Сыныбы: 9 «Ә»

Сабақтың тақырыбы: «Темір және оның қосылыстары (темірдің оксидтері мен гидроксидтері І,ІІ). Темір қосылыстарының генетикалық байланысы»

Сабақтың мақсаттары: Білімділігі: Кеңінен таралған темір элементінің атом құрылысы, алынуы және оның қосылыстарының ерекшеліктері мен қолданылуы, қасиеттері туралы түсіндіру және білімдерін кеңейту.

Дамытушылығы: Оқушылардың пәнге қызығушылығын, дүниетанымын қосымша топша элементтері жайлы білімдерін одан әрі дамыту.

Тәрбиелілігі: Өздерінің қабілетіне сай ізденіспен еңбектеніп, жеке тұлға екенін сезіне білуге үйрету.

Сабақ түрі : Жаңа білімді меңгерту

Пәнаралық байланыс: Биология, тарих, медицина, география, физика

Сабақтың көрнекілігі: Интерактивті тақтада: слайдтар, тірек-периодтық жүйе «Темір» жинақтамалары.

Сабақтың жүру барысы:

І. Ұйымдастыру бөлімі: (Оқушылармен амандасу, түгелдеу)

ІІ. Табалдырық – бағдарлау кезеңі

ІІІ. Әудем жер – үй тапсырмасын пысықтау кезеңі

ІҮ. Қозы – көш – ойлану, тану кезеңі

Ү. Беласар - жаңа тақырыпты меңгерту кезеңі

ҮІ. Жолайрық - бекіту тапсырмалары

ҮІІ. Алтын көмбе - шығармашылық кезеңі, бағалау

ҮІІІ. Қоржын ілу – үйге тапсырма

-Оқушылар бүгінгі сабағымызды қызықты болу үшін ойын ретінде ұйымдастырып келіп отырмын. Ендеше дайын болсақ

1 – кезең: Табалдырық. Алдарыңызда тор көздерде сөз тіркестері берілген. Сол сөздерден металдарды қатыстыра отырып мақал -мәтел құрайсыздар. Әр дұрыс жауапқа, сіздердің жауап берулеріңізге қарай смайлик береді.

Жауаптары: 1. Қойдың сүті – қорғасын

2. Сабыр түбі – сары алтын

3. Арпа – бидай –ас екен, алтын-күміс тас екен

4. Темірді қызғанда соқ

5. Ел іші –алтын бесік

2- кезең. Әудем жер – үй тапсырмасын сұрау

Оқушылар табалдырықтан аттап, әудем жерге де келіп жеттік. Ол үшін алдарыңыздағы бағдаршамға абай болыңыздар. Бағдаршамның ішіне үй тапсырмасы бойынша бірнеше сұрақтар беріледі. Дұрыс жауап берсеңіздер, бағдаршамның қызыл түсі жанады. Әр дұрыс жауапқа смайлик беріледі.

І-Нұсқа

1.Алюминийдің қосылыстарындағы валенттілігі нешеге тең?

А) ІІ ә) ІІІ б) І

2. Алюминиймен барлығы әрекеттесетін заттар тобы:

А) HNO₃ , NaCl, KOH ә) H₂O, CuCl₂, NaOH б) HCl, SO₂, KOH

3. Al + O₂ = Al₂O₃ теңдеуіндегі барлық коэфициенттер саны:

А) 9 ә) 6 б) 7

4. Өндірісте алюминий алу әдісі:

А) озонализ ә) сольватолиз б) электролиз

5. Алитирлеу дегеніміз қандай үдеріс:

А) Балқыту әдісі

Ә) өте қатты алюминий оксидінің кристалдық формасы

Б) шойын мен болаттан жасалған бұйымдарды жемірілуден сақтау үшін қолданылатын қоспа

6. Ұшақ жасауда қолданылатын алюминий құймасы

А) магналий Ә) қола Б) дуралюмин

7. Алюминий атомының сыртқы қабатында неше электрон бар ?

А) 3 ә) 2 Б) 1

8. Al₂O₃ қандай оксид?

А) екідайлы Ә) негіздік б) қышқылдық

9. Қазақстанда алюминий зауыты қай жыдан бастап жұмыс жасайды?

А) 2000 Ә) 1998 Б) 2007 в) 1992

10. Алюминий сульфаты ерітіндісіне лакмус индикаторының түсі:

А) қызыл ә) көк б) таңқурай түсті в) пиролиз

11. Аl(ОН)₃ + 2НСІ реакция нәтижесінде қандай тұз түзіледі?

А) Al(OH)₂Cl В)Al(OH)₃Cl Д) AlCl₃

ІІ-нұсқа

1.Мына физикалық қасиеттердің қайсысы алюминийге тән:

А)Жартылай өткізгіш В)қызғылт-сары түсті

С)электр тогы мен жылуды жақсы өткізеді Д)ауыр металл

2.Мына қатардағы Al-Ga-In-Tl элементтердің металдық қасиеті қалай өзгереді?

А)артады В)кемиді С)өзгермейді Д)периодты түрде өзгереді.

3.Жемірілуге тұрақты металл ...

А)Ca В) Al С) Fe Д)Mg

4.Мына рекциялардың қайсысы жүрмейді?

А)2Al + Fe₂O₃ =

В)Al + H₂SO₄ =

С)Al + HNO_3конц=

Д)Al + NaOH =

5.Алюминий атомының сыртқы қабатында қанша электрон бар?

А) 2 В)3 С)1 Д)4

6.Алюминийдің валенттілік электрондарының конфигурациясы қандай?

А)ns² np¹ В)ns¹ np² С)ns⁰ np³ Д)ns³ np⁰

7.Өнеркәсіпте алюминий алынатын шикізат

А)каолинит В)корунд С)Боксит Д)нефелин

8.Алюминотермиялық әдісті көрсет:

А)2Al₂O₃ = 4Al + 3O₂;

В)2Al + Fe₂O₃ = Al₂O₃ + 2Fe;

С)2Al + 3S = Al₂S₃;

Д)2Al + 3H₂SO₄ = Al₂(SO₄)₃ + 3H₂

9.Екідайлы элементті көрсет:

А)Na В)O С)Al Д)Cu

10.Боксит формуласы

А)Al₂O₃ * nH₂O

В) Al₂O₃

С) Al₂O_3*2SiO_2*2H₂O

Д) Al(OH)₃

11. Алюминий сульфаты және натрий карбонаты әрекеттескенде қандай зат түзіледі?

А)Аl₂(СО₃)₃ В)Аl(ОН)SО₄ С) Аl(ОН)₃ Д)NaАlО₂

Жауаптары: 1.С 2.А 3.В 4.С 5.В 6.А 7.С 8.В 9.С 10.А 11.А

100%-80%= 5 өте жақсы

79%-60%=4 жақсы

59%-30%=3 қанағаттанарлық

29%-0%=2 нашар

ІІІ – кезең «Қозыкөш»

Ал, енді оқушылар, Қозыкөштің мазмұнымен таныстырып отейін. Бұл кезеңде үш сурет жасырылып, сіздерге балама жауаптары оқылады. Ненің суреті екенін анықтап, осы заттың құрамына қандай элементтер кіретінін айтып бересіздер.

І. Сурет. Суретке балама жауап: 1970 жылы Есіктен табылған бай қазына, мүсін. Жауабы: Алтын адам.

ІІ.Сурет.Суретке балама жауап: Құрамы 7 металдан тұратын, 1399 жылы Түркістанда жасалған баға жетпес қол өнер туындысы. Жауабы: Тайқазан: темір, мырыш, қалайы, мы с, қорғасын, күміс және алтын

ІІІ. Сурет.Суретке балама жауап: Ертедегі ер-азаматтар қолданған, пайдаланған бұйымдар. Жауабы: құрал-саймандар, сауыт, қалқан.

ІҮ. Кезең. Беласар – жаңа тақырыпты меңгерту.

Ал, балалар, өздерің жаңа ғана суретте көргендеріңіздей темір элементін халқымыз дәріптеп, одан көптеген тұрмысқа қажетті бұйымдар жасаған екен. Ендеше беласарда осы элементтің құрылысын, қасиетін тану үшін жаңа тақырыпты баяндайық.

1. Жалпы сипаттама. Периодтық жүйедегі орны және атом құрылысы

• 4-период, 4 - қатар, 8 - топ, қосымша топша, реттік нөмірі 26.

• 26 электрон, 26 протон, салыстырмалы атомдық массасы 56, 30 нейтрон.

• 4 электрондық қабат, 2)8)14)2), электрондық конфигурациясы

• 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d6 4s2

Темір – VIIIБ топ элементі, d - элемент. Темірдің валенттік электрондары сыртқы s-e және сырттан санағанда екінші деңгейдегі d-e болып табылады, сондықтан ол ауыспалы тотығу дәрежелерін көрсетеді.

Темір химиялық реакцияларда 2 немесе 3 электрон беріп, өзінің тұрақты қосылыстарында +2 және +3 тотығу дәрежелерін көрсетеді:

Fe⁰ – 2e^- Fe⁺²

Fe⁰ – 3e^- Fe⁺³

Темірдің тотығу дәрежесі +6 (K₂FeO₄ – калий ферраты) болатын тұрақтылығы төмен қосылыстары белгілі