«Салқындату және майлау жүйелерін жөндеу»

Ф-БЕ-10/10

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ОҚУ-АҒАРТУ МИНИСТРЛІГІ

ШЫМКЕНТ ҚАЛАСЫНЫҢ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫ

«ЖОЛ – КӨЛІК КОЛЛЕДЖІ» МКҚК

ӘДІСТЕМЕЛІК ТАЛДАУ

ашық сабақ

Орындаған: Танирбергенова Э.П.

07161300 арнайы пәндер

циклдік комиссиясы

мәжілісінде талқыланып, қаралған.

Хаттама №__ «___» ______2022 ж.

ПЦК төрағасы ________Торыжанов Б.А.

Шымкент 2022 ж.

Күні: 19.09.2022 ж. Тобы: АЭ-9-211 тобы

Пәні: : КМ 06. Автокөлік агрегаттары мен тораптарының құрылысы және құрылыстық ерекшеліктері.

Сабақ тақырыбы: «Салқындату жүйесінің құрылысы және жұмысы»

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Тақырыпты өткен сабақтармен байланыстыра отырып, студенттердің білімін пысықтау. Автомобильдің салқындату жүйесінің түрлері, салқындату жүйесінің бөлшектерінің құрылысы және жұмысы жайлы оқушыларға түсіндіру.

2. Дамытушылық: Студенттерге жаңа ақпараттық технологияны қолдана отырып, сапалы білім беру. Білім алушылардың өз бетінше жұмыс жасау дағдыларын игеруге деген ынтасын ояту.

3. Тәрбиелік: Студенттердің бойына өз мамандықтарына деген қызығушылықты, тұлғалық адамгершілік қасиеттер, пікірлер мен сенімдер қалыптастыру. Оқушыларды жауапкершілікке, ұқыптылыққа, патриоттық рухқа және кез келген қиындыққа, төзімділікке тәрбиелеу. Еліміздегі автомобиль саласын дамыту.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: Білім беруді ізгілендіру технологиясы.

Пән аралық байланыс: «Автомобильдерді жөндеу», «Автомобильге техникалық қызмет көрсету», «Автокөлік құралдарының қауіпсіздігі», «Автомобиль пайдалану материалдары»

Сабаққа қажетті материалдар: оқулықтар, компьютер, тест материалдары, кеспе қағаздары, слайдтар, видеоролик.

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру кезеңі:

- аудитория тазалығын тексеру

- оқушылармен сәлемдесу

- оқушылардың киім үлгісіне мән беру.

- оқушыларды түгелдеу

- оқушылардың ықылас-зейінін сабаққа аудару

2. Өткен тақырыптарға шолу:

2.1 «Өзара тексеріс» тәсілі арқылы үй тапсырмасына берілген сұрақтарды тексеру.

Үй тапсырмасына берілген сұрақтар:

1. Газ тарату механизмінің негізгі қызметі қандай?

2. Клапандар мен күйентелер арасындағы саңылау не үшін қажет?

3. Клапандар қандай материалдан жасалған және олардың айырмашылығы неде?

2.2. «Кahoot» ойыны арқылы «Қозғалтқыштың механизмдерін» еске түсіреміз!

2.3 Өткен тақырып бойынша түсінік айту

3. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Қозғалтқышты салқындату жүйесінің құрылғысы

Жұмыс кезінде қозғалтқыш бөлшектері механикалық ғана емес, сонымен қатар елеулі термиялық стресске ұшырайды. Кейбір компоненттердің қызуына әкелетін үйкеліс күшінен басқа, қозғалтқыш ауаны / отын қоспасын жағады. Қазіргі уақытта жылу энергиясы өте үлкен мөлшерде шығарылады. Температура, оның кейбір бөлімдеріндегі қозғалтқыштың өзгеруіне байланысты, 1000 градустан асып кетуі мүмкін.

Металл элементтері қыздырылған кезде кеңейеді. Перекаль олардың сынғыштығын арттырады. Өте ыстық ортада ауа / отын қоспасы бақылаусыз тұтанып, құрылғыда детонация пайда болады. Қозғалтқыштың қызып кетуіне байланысты проблемаларды жою және қондырғының оңтайлы температурасын сақтау үшін автомобиль салқындату жүйесімен жабдықталған.

Негізгі функциядан басқа, бұл автомобиль моделіне байланысты:

• Берілістерді, турбиналарды салқындату;

• Қыста ішкі жылыту;

• Қозғалтқышты майлауды салқындату;

• Шығарылатын газдың рециркуляциясын салқындату.

Бұл жүйенің келесі талаптары бар:

1. Ол әр түрлі жұмыс жағдайында ішкі жану қозғалтқышының жұмыс температурасын ұстап тұруы керек;

2. Ол қозғалтқышты қатты салқындатпауы керек, бұл оның тиімділігін төмендетеді, әсіресе дизельді қондырғы болса (қозғалтқыштың осы түрінің жұмыс істеу принципі сипатталған) 

3. Қозғалтқышты тез жылытуға мүмкіндік беруі керек (қозғалтқыш майының төмен температурасы қондырғы бөлшектерінің тозуын арттырады, өйткені ол қалың және сорғы оны әр қондырғыға жақсы сормайды);

4. Минималды энергия ресурстарын тұтынуы керек;

5. Қозғалтқыштың температурасын оны тоқтатқаннан кейін ұзақ уақыт ұстаңыз.

Салқындату жүйесінің құрылғысы және жұмыс принципі

Автокөліктің жеке модельдерінің құрылымдық жағынан әр түрлі болуы мүмкін болғанымен, олардың принциптері өзгеріссіз қалады. Жүйелік құрылғыға келесі элементтер кіреді:

• Салқындатқыш күрте. Бұл мотордың бөлігі. Цилиндрлер блогында және цилиндрлердің бас бөлігінде жұмыс жасайтын сұйықтық қазіргі қозғалтқыштарда айналатын ішкі жану қозғалтқышындағы арналар жүйесін құрайтын қуыстар жасалады. Бұл температураның жоғарылауын сезінетін цилиндрлер блогынан жылуды кетірудің ең тиімді әдісі. Инженерлер бұл элементті салқындатқыш блок қабырғасының ең көп салқындату қажет болатын бөліктерімен байланысатын етіп жасайды.

• Салқындатқыш радиатор. Бұл тегіс тікбұрышты бөлік, оларға алюминий фольга қабырғалары салынған жұқа металл түтіктерден тұрады. Сонымен қатар, осы элементтің құрылғысы сипатталған ... Қозғалтқыштан шыққан ыстық сұйықтық оның қуысына енеді. Радиатордағы қабырғалар өте жұқа болғандықтан, оларда түтіктер мен жүзгіштер көп болғандықтан, олар арқылы өтетін ауа жұмыс ортасын тез салқындатады.

• Жылыту жүйесінің радиаторы. Бұл элементтің дизайны негізгі радиаторға ұқсас, тек оның мөлшері бірнеше есе аз. Ол пеш модуліне орнатылған. Драйвер жылыту қақпағын ашқанда, жылытқыштың желдеткіші жылу алмастырғышқа ауаны жібереді. Жолаушылар салонын жылытуға қосымша, бұл бөлік қозғалтқышты салқындатуға арналған қосымша элемент ретінде жұмыс істейді. Мысалы, көлік кептелісте болған кезде, жүйеде салқындатқыш қайнап кетуі мүмкін. Кейбір жүргізушілер ішкі жылуды қосып, терезелерді ашады.

• Салқындатқыш. Бұл элемент радиатордың жанында орнатылған. Оның дизайны желдеткіштердің кез-келген модификациясымен бірдей. Ескі машиналарда бұл элементтің жұмысы қозғалтқышқа тәуелді болды - иінді білік айналған кезде пышақтар да айналды. Заманауи дизайнда бұл мөлшері радиатор аймағына байланысты болатын жүздері бар электр қозғалтқышы. Ол контурдағы сұйықтық өте ыстық болған кезде іске қосылады, ал жылу алмастырғыштың табиғи үрленуі кезінде пайда болатын жылу беру жеткіліксіз. Әдетте бұл жазда, автомобиль тұрған кезде немесе баяу қозғалғанда, мысалы, кептелісте болады.

• Сорғы. Бұл қозғалтқыш жұмыс істегенше үздіксіз жұмыс істейтін су сорғысы. Бұл бөлік салқындату жүйесі сұйық типтегі қуат блоктарында қолданылады. Көп жағдайда сорғы белдікті немесе тізбекті жетекті басқарады (шкивке уақыт белдеуі немесе тізбек салынады). Турбо зарядталған қозғалтқышы бар және тікелей инжекциясы бар көлік құралдарында қосымша центрифугалық сорғыны пайдалануға болады.

• Термостат. Бұл салқындатқыш ағынын реттейтін кішігірім қалдықтар. Көбінесе бұл бөлік салқындатқыш күрте шығатын жерде орналасқан. Құрылғы туралы толық ақпарат және элементтің жұмыс істеу принципі сипатталған. Автокөлік моделіне байланысты ол биметалды немесе электронды жетекте болуы мүмкін. Кез-келген сұйықтықпен салқындатылатын көлік құралы шағын және үлкен айналым шеңбері бар жүйемен жабдықталған. ICE басталған кезде ол жылыту керек. Бұл көйлектің тез салқындауын қажет етпейді. Осы себепті салқындатқыш шағын шеңберде айналады. Қондырғы жеткілікті түрде жылығаннан кейін клапан ашылады. Осы сәтте ол кішкене шеңберге кіруді блоктайды, ал сұйықтық радиатор қуысына еніп, тез суытады. Бұл элемент, егер жүйеде сорғы әрекеті бар болса, қолданылады.

• Кеңейту ыдысы. Бұл жүйенің ең жоғарғы элементі - пластикалық контейнер. Бұл оның қызуына байланысты контурдағы салқындатқыш сұйықтық көлемінің ұлғаюын өтейді. Антифризді кеңейтуге арналған орын болуы үшін автокөлік иесі цистернаны максималды белгіден жоғары толтырмауы керек. Сонымен бірге, егер сұйықтық тым аз болса, онда салқындату кезінде тізбекте ауа құлпы пайда болуы мүмкін, сондықтан ең төменгі деңгейді бақылау қажет.

• Цистерна қақпағы. Бұл жүйенің тығыздығын қамтамасыз етеді. Алайда, бұл тек бактың немесе радиатордың мойнына бұралған қақпақ емес (бұл бөлшектер туралы толығырақ сипатталған). Ол көліктің салқындату жүйесінің параметрлеріне сәйкес келуі керек. Оның құрылғысына тізбектегі қысымға жауап беретін клапан кіреді. Бұл бөлік сызықтағы артық қысымды өтей алатындығына қосымша, салқындатқыштың қайнау температурасын арттыруға мүмкіндік береді. Физика сабағынан білетіндей, қысым жоғарылаған сайын сұйықтықты қайнататындай етіп қыздыру керек, мысалы тауда су 60 градус немесе одан төмен индикаторда қайнай бастайды.

• Салқындатқыш. Бұл жай су ғана емес, теріс температурада қатпайтын және қайнау температурасы жоғары болатын арнайы сұйықтық.

• Тармақ құбыры. Жүйенің барлық қондырғылары үлкен секциялы резеңке құбырларды қолдана отырып жалпы желіге қосылған. Олар контурдағы резеңке бөлшектердің жоғары қысымда үзілуіне жол бермейтін металл қысқыштармен бекітілген.

Қозғалтқыш суық болған кезде, термостат жабық. Бұл күйде ол салқындатқыштың үлкен шеңберге ағуына жол бермейді. Мұндай құрылғы қозғалтқышты жылдам қыздыруға және қажетті температура режиміне жетуге мүмкіндік береді. Сұйықтық дұрыс қызған кезде, клапан ашылып, ішкі жану қозғалтқышының салқындатылуы жұмыс істей бастайды.

Салқындату жүйесін не толтыру керек?

Кәдімгі суды жүйеге құймаңыз (бірақ жүргізушілер бұл сұйықтықты ескі машиналарда қолдана алады), өйткені оны құрайтын минералдар контурдың ішкі беттерінде жоғары температурада қалады. Егер үлкен диаметрлі құбырларда бұл ұзақ уақыт бойы каналдың бітелуіне әкелмесе, онда радиатор тез бітеліп, жылу алмасуды қиындатады немесе тіпті мүлдем тоқтайды.

Сондай-ақ, су 100 градус температурада қайнайды. Сонымен қатар, төмен температурада сұйықтық кристалдана бастайды. Бұл жағдайда, ең жақсы жағдайда, ол радиатор арналарын жауып тастайды, бірақ егер жүргізуші машинаны тұраққа қалдырмас бұрын суды ағызып алмаса, жылу алмастырғыштың жұқа түтікшелері жай кристалданудың кеңеюінен жарылып кетеді. су.

Осы себептер бойынша СО-да келесі қасиеттерге ие арнайы сұйықтықтар (антифриз немесе антифриз) қолданылады:

• -40 аязда және кейбір жағдайларда төменде тоңбаңыз;

• Қайнау температурасы - кемінде 115 градус;

• Көбік жасамаңыз;

• Тотығу реакцияларына төзімді (су сияқты бос жүйеде коррозия түзілуіне ықпал етпейді);

• Ұзақ қолданған кезде тұнбаға түспейді;

• Металл бөлшектерінде жоғары температурада шкала түзбейді;

• СО механизмдерінің қозғалатын бөліктерін майлаңыз.

Төтенше жағдайларда антифриздің немесе антифриздің орнына суды (жақсырақ дистилденген) пайдалануға болатындығын айта кеткен жөн.

Салқындату жүйелерінің түрлері

Қазіргі заманғы автомобильдерде сумен салқындатылатын қозғалтқыш қолданылады, бірақ кейде ауа жүйесі бар модельдер бар. Осы модификациялардың әрқайсысы қандай элементтерден тұратындығын, сондай-ақ олар қандай принцип бойынша жұмыс істейтінін қарастырайық.

Сұйық салқындату жүйесі

Сұйық түрін қолданудың себебі - салқындатқыш салқындатуды қажет ететін бөліктерден артық жылуды тезірек және тиімдірек алып тастайды. Сәл жоғарыда мұндай жүйенің құрылғысы және оның жұмыс істеу принципі сипатталған.

Салқындатқыш сұйықтық қозғалтқыш жұмыс істеп тұрғанша айналады. Ең маңызды жылу алмастырғыш - негізгі радиатор. Бөліктің ортаңғы түтігіне ілінген әр пластина салқындату аймағын арттырады.

Ауаны салқындату жүйесі

Ауаны салқындату қарапайым құрылымға ие. Сонымен, мұндай жүйемен қозғалтқыштың сыртқы қабырғалары болады. Қыздырылатын бөліктің жылу беруін жақсарту үшін олар жоғарғы жағына қарай үлкейтілген.

Мұндай CO модификациясының құрылғысы келесі элементтерден тұрады:

• Басындағы және цилиндрлер блогындағы қабырға;

• Ауа беру құбырлары;

• Салқындатқыш желдеткіш (бұл жағдайда ол мотормен тұрақты жұмыс істейді);

• Құрылғының майлау жүйесіне қосылған радиатор.

Бұл модификация келесі принцип бойынша жұмыс істейді. Желдеткіш ауа өткізгіштер арқылы цилиндр басының қанаттарына ауаны жібереді. Ішкі жану қозғалтқышы салқындатпауы үшін және ауа-отын қоспасын тұтатуда қиындықтар туғызбауы үшін ауа өткізгіштерге қондырғыға таза ауаның кіруін тоқтататын клапандар орнатуға болады. Бұл жұмыс температурасын азды-көпті тұрақты ұстап тұру үшін қажет.

Мұндай CO қозғалтқыштан артық жылуды кетіруге қабілетті болса да, оның сұйықтық аналогымен салыстырғанда бірнеше маңызды кемшіліктері бар:

1. Желдеткіштің жұмыс істеуі үшін қозғалтқыш қуатының бір бөлігі қолданылады;

2. Кейбір бөліктерде бөліктер тым ыстық;

3. Желдеткіштің тұрақты жұмысы мен максималды ашық қозғалтқыштың арқасында мұндай көліктер көп шу шығарады;

4. Бір уақытта салонның сапалы жылуын және қондырғының салқындауын қамтамасыз ету қиын;

5. Мұндай конструкцияларда цилиндрлер жақсы салқындату үшін бөлек болуы керек, бұл қозғалтқыштың дизайнын қиындатады (сіз цилиндрлер блогын қолдана алмайсыз).

Осы себептерге байланысты автомобиль өндірушілер өз өнімдерінде мұндай жүйені сирек қолданады.

Салқындату жүйесіндегі әдеттегі бұзылулар

Кез-келген ақаулық қуат блогының жұмысына айтарлықтай әсер етуі мүмкін. СО бұзылуына әкелетін ең бірінші нәрсе - бұл ішкі жану қозғалтқышының қызып кетуі.

Қуат блогының салқындату жүйесіндегі ең көп кездесетін ақаулар:

1. Радиатордың зақымдануы. Бұл ең көп кездесетін ақаулық, өйткені бұл бөлік шамадан тыс қысыммен жарылатын жұқа түтікшелерден тұрады, қабырғаның қабыршақтануы және басқа шөгінділерге байланысты бұзылуы.

2. Тізбектің тығыздығын бұзу. Бұл көбінесе құбырлардағы қысқыштар жеткілікті тартылмаған кезде болады. Қысымның әсерінен антифриз әлсіз байланыс арқылы ағып бастайды. Сұйықтықтың көлемі біртіндеп азаяды. Егер машинада ескі кеңейту цистернасы болса, ол ауа қысымынан жарылып кетуі мүмкін.

3. Термостаттың істен шығуы. Ол жүйенің қыздыру режимін ішкі жану қозғалтқышын салқындатуға ауыстыруға арналған. Ол жабық немесе ашық күйде қалуы мүмкін. Бірінші жағдайда қозғалтқыш тез қызып кетеді. Егер термостат ашық қалса, қозғалтқыш тым ұзақ уақытқа дейін қызады, бұл VTS-ті тұтатуды қиындатады (суық қозғалтқышта жанармай ауамен жақсы араласпайды, өйткені шашыраған тамшылар буланбайды және пайда болмайды біркелкі бұлт). Сорғының бұзылуы. Көбінесе, подшипник істен шығады. Бұл механизм уақыт жетегіне үнемі байланысты болғандықтан, ұсталған подшипник тез құлайды, бұл салқындатқыш сұйықтықтың мол ағуына әкеледі. Бұған жол бермеу үшін автомобиль жүргізушілерінің көпшілігі уақыт белдігін ауыстырған кезде сорғыны да ауыстырады.

4. Антифриз температурасы критикалық мәндерге көтерілген кезде де желдеткіш жұмыс істемейді. Бұл бұзылудың бірнеше себептері бар. Мысалы, сым контактісі тотығуы немесе ілінісу клапаны істен шығуы мүмкін (егер желдеткіш қозғалтқыш жетегіне орнатылған болса).

5. Жүйені желдету. Антифризді ауыстыру кезінде ауа құлыптары пайда болуы мүмкін. Көбінесе бұл жағдайда жылу схемасы зардап шегеді.

Жол қозғалысы ережелері қозғалтқышы салқындатылған ақауы бар көлік құралдарын пайдалануға шектеу қоймайды. Алайда, ақшасын үнемдейтін әрбір автокөлік жүргізушісі белгілі бір СО қондырғысын жөндеуді кешіктірмейді.

Сіз тізбектің тығыздығын келесідей тексере аласыз:

• Суық сызықта антифриз деңгейі MAX және MIN белгілері арасында болуы керек. Егер салқындатылған жүйеде болғаннан кейін деңгей өзгерген болса, онда сұйықтық булануда.

• Түтіктердегі немесе радиатордағы сұйықтықтың кез-келген ағуы тізбектің қысымының төмендеуінің белгісі болып табылады.

• Сапардан кейін кеңейту цистерналарының кейбір түрлері деформацияланады (дөңгелектенеді). Бұл тізбектегі қысымның жоғарылағанын көрсетеді. Бұл жағдайда резервуар ысылдамауы керек (үстіңгі бөлігінде жарықшақ пайда болады немесе тығынның клапаны ұсталмайды).

Салқындату жүйесінің күтімі

Әдетте, СО-ның бұзылуы максималды жүктемелерде, атап айтқанда, қозғалыс кезінде болады. Кейбір ақауларды жолда түзету мүмкін емес. Осы себепті сіз автомобильге жөндеу қажет болғанша күте тұрмағаныңыз жөн. Жүйенің барлық элементтерінің қызмет ету мерзімін ұзарту үшін оған уақытында қызмет көрсету керек.

Профилактикалық жұмыстар жүргізу қажет:

• Антифриздің күйін тексеріңіз. Мұны істеу үшін визуалды тексеруден басқа (ол өзінің бастапқы түсін сақтауы керек, мысалы, қызыл, жасыл, көк), сіз гидрометрді пайдалануыңыз керек (ол қалай жұмыс істейді, оқыңыз  және сұйықтықтың тығыздығын өлшеңіз. Егер антифриз немесе антифриз түсі өзгеріп, ластанған немесе тіпті қара болып кетсе, онда оны әрі қарай қолдануға жарамсыз.

• Жетек белбеуінің керілуін тексеріңіз. Көптеген автомобильдерде сорғы газ тарату механизмімен және иінді білікпен синхронды түрде жұмыс істейді, сондықтан уақыт белдеуінің әлсіз керілуі ең алдымен қозғалтқыштың тұрақтылығына әсер етеді. Егер сорғының жеке жетегі болса, онда оның керілуін қайта тексеру қажет.

• Қозғалтқыштан және жылу алмастырғыштан қоқыстарды мезгіл-мезгіл тазалап отырыңыз. Қозғалтқыш бетіндегі кір жылу алмасуға кедергі келтіреді. Сондай-ақ, радиатордың желбе