Жаңа сабақ
түсіндіру. Шеңбердің екі радиусының арасындағы
бұрыш центрлік
бұрыш деп аталады. Центрлік бұрыштың
қабырғалары шеңберді екі доғаға бөледі. Олардың біреуі центрлік
бұрыштың ішінде жатады, сондықтан ол доға осы центрлік бұрышқа
сәйкес болады.
∠EOF – центрлік
бұрыш.
Шеңбердің бойында жатқан екі
нүкте арасындағы бөлігі шеңбердің доғасы деп
аталады.
Белгіленуі: АВ ̆
.
Доғаның өлшемі оған сәйкес
центрлік бұрыштың өлшеміне сәйкес
келеді: ∠EOF = FE
̆ .
Бұрыштың төбесі шеңбердің
бойында жататын, ал қабырғалары екі хордадан тұратын бұрыш шеңберге
іштей сызылған бұрыш деп аталады.
Үлкен центрлік бұрыштың
градустық өлшемін табу үшін 360° градустан кіші центрлік
бұрыштың шамасын азайтамыз.
Шеңберге іштей сызылған бұрыш
өзі тірелген доғаға сәйкес центрлік бұрыштың жартысына
тең.
β =
Тапсырмалар орындау. Жеке
жұмыс:
№1. Жарты шеңбер
теңдей 1) 3; 2) 4; 3) 6; 4) 18 бөлікке бөлінген. Әр доғаның және оған сәйкес
центрлік бұрыштың градустық өлшемін
тап.
№2.
A және B нүктелері шеңберді екі доғаға бөледі, оның
кішісі 140° -қа тең. Ал
үлкенін N нүктесі A нүктесінен бастап
санағанда 6:5 етіп бөледі. BAN бұрышын
тап.
№3. Центрлік
бұрыш 120° -қа тең болса, шеңберге іштей сызылған
бұрышты тап.
№4. АМ° = 120° болатын
доғаға тірелген центрлік шеңбер жəне шеңберге іштей сызылған бұрыш
сал.
№5. Қауын екі бөлікке
кесілген.Бөліктегі шеңбер радиусы 17 см тең.Қауын диаметрі
кандай?
№6.
Шеңбердің
ішінде орналасқан нүктеден шеңбер нүктелеріне дейінгі ең үлкен және
ең кіші қашықтықтар сәйкесінше 18 см және 8 см. Шеңбердің радиусын
табыңдар.
|