2023-2024 оқу жылына арналған

қысқа мерзімді сабақ жоспарларын

жүктеп алғыңыз келеді ма?

ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен 2022-2023 оқу жылына арналған 472-бұйрыққа сай жасалған

"Шешендік өнер" арнайы курсының авторлық бағдарламасы

Материал туралы қысқаша түсінік

Жалпы, шешендік сөз өнерінде қарастырылады: 1) сөздің пайда болуы ( ой мен сөздің қарым-қатынасын пысықтау, әлдебір ниеттің пайда болуы және оның сөз жүзінде бейнеленуі, сөзге айналуы); 2) сөздің әлеуметтік сипаты мен әдеби тілдің сыртқы қағидаларына орайластыра жіктеу (ауызша және жазбаша тілдің құрамын белгілейтін ережелер); 3) сөз этикасын білуге тәрбиелеу, сөзге талдау жасау арқылы оның пәндік мазмұнын, сөзді тудырушының мінезін және стилін анықтау, бүгінгі күні сөйленген сөздің кең ауқымын оны құрушылардың мақсатына орай, сөздің негізгі мазмұнын, жұртты қызықтыратын, қобалжытатын тақырып пен мәселенің сипатын анықтау; риторикалық классика мен үлгілі сөздерге талдау жасауға үйрету. 4) Ойды нақышына келтіріп сөйлеу құралдары: ым-ишара, мимика, интонация жасау техникасын меңгерту. Логикалық, психологиялық, граматикалық кідірісті дұрыс қоя білуге де көңіл бөлу. Сауаттылығы мен сөйлеу техникасын меңгерту үшін қызықты тапсырмалар орындау

Сипанова Баглан Саттаровна

Автор материалды ақылы түрде жариялады.
Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ

28 Мамыр 2018

2773

20 рет жүктелген

Қазақ әдебиеті Авторлық бағдарлама 8 сынып

Бүгін алсаңыз 25% жеңілдік
беріледі

770 тг 578 тг

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады

Жалпы білім беретін орта мектептердегі 8-сыныптар үшін«Шешендік өнер» арнайы кусыныңавторлық бағдарламасы

Түсінік хатШешендік сөз өнері (риторика) мектеп қабырғасындағы оқушының көптеген ғылымдармен (философия, психология, лингвистиа, логика т.б) тығыз байланыста бола отырып, оқушының сөз саптау шеберлігін дамытады. Әр түрлі сөз мәтіндерін құруды, логикалық қағидалар келтіретін грамматика ережелерді меңгертеді, әдебиет теориясына, халық ауыз әдебиетіне, тіл мәдениетіне, тіл, әдебиет пәніне қызығушылығын арттырады. Қазіргі қазақ тілі әдістемесінде риториканың жеке талаптары пайдаланып жүр. Мысалы: мәтінді суреттеу, пайымдау, баяндау деп бөлу, индуктив және дедуктив пайымдау құру ерекшеліктері, дәлелдеу ережелері, оқушылардың дұрыс сөйлеуін дамытуда түрлі жанрларда жұмыс істеуге дағдыланады. Таңдау курсының мақсаты: -шешендік сөз өнері арқылы шәкірттерді сөз құрылысын (композициясын);- сөйлеу мәдениетін меңгеруге, сөз саптауға, сөз жарыстыруға, жазба және ауызша іскерлік және ғылыми тілде сөйлеуге, бұқаралық ақпарат тілін нақты игеруге, құжаттарды дайындауға, іскерлік диалогтарды, проза тілін сараптауға үйрету. Шешендік өнер пәнінің міндеті:

шешендік сөз өнерін үйрету

шешендік сөздердің нақышына келтіріп айта білу

шығармашылық жұмыста көркемдегіш құралдарды кеңінен пайдалану

сөздік қорын байыту

сөз қолданыс мәдениетін қалыптастыру

тірек сөздер арқылы мәтін құрастыру

суырыпсалма сөз және риторикалық жаттығулар орындау

сыныптан тыс оқу

ізденіс, зерттеу жұмыстарына көбірек мән беру

шешенге қойылатын үш талапты: нені айтуды, қайда айтуды, қалай айтуды үйрету;

Жалпы, шешендік сөз өнерінде қарастырылады:

сөздің пайда болуы ( ой мен сөздің қарым-қатынасын пысықтау, әлдебір ниеттің пайда болуы және оның сөз жүзінде бейнеленуі, сөзге айналуы);

сөздің әлеуметтік сипаты мен әдеби тілдің сыртқы қағидаларына орайластыра жіктеу

(ауызша және жазбаша тілдің құрамын белгілейтін ережелер);

сөз этикасын білуге тәрбиелеу, сөзге талдау жасау арқылы оның пәндік мазмұнын, сөзді тудырушының мінезін және стилін анықтау, бүгінгі күні сөйленген сөздің кең ауқымын оны құрушылардың мақсатына орай, сөздің негізгі мазмұнын, жұртты қызықтыратын, қобалжытатын тақырып пен мәселенің сипатын анықтау; риторикалық классика мен үлгілі сөздерге талдау жасауға үйрету.

Ойды нақышына келтіріп сөйлеу құралдары: ым-ишара, мимика, интонация жасау техникасын меңгерту. Логикалық, психологиялық, граматикалық кідірісті дұрыс қоя білуге де көңіл бөлу. Сауаттылығы мен сөйлеу техникасын меңгерту үшін қызықты тапсырмалар орындау.

Мазмұндық бөлімКіріспе сабақ – 1сағат Шешендік сөздің дүние жүзі халықтарының өміріндегі орны мен мәні.Қазақ шешендік сөздердің үлгілерін оқыту – 19 сағатҚазақ шешендік өнерінің ерекшеліктері. Оның ауызекі айтылып таратылуы. Ауыз әдебиетіндегі шешендік сөздің үлгілері «Аяз би», «Қырық өтірік», «Тазша бала» ертегілеріндегі тапқырлық жайттар. Мақал-мәтелдердің шешендік өнердегі орны. Жұмбақтың, ауыспалы мағыналы сөздердің көркемдік ерекшеліктері. Тұрмас-салт жырларындағы шешендік: «Сыңсу», «Қоштасу», «Жар-жар», «Жарапазан» жырларында кездесетін қанатты сөздер. Мұндағы тапқырлық пен этикалық мәселелер. Орхон-Енисей жазбаларындағы эпикалық сипат. Батырлар жыры, Қазіргі кездегі шешендік сөздін қолданысы. Ақындардың сөз саптауының тәрбиелік сипаты. Шешен-билердің нақыл-ақыл сөздерінің терең сыры, астарлы ой, жұмбақ өсиет түрінде келуі. Шешендік өнердің айтыс жанрына ұқсастығы мен өзгешелігі. Ақындықтағы тапқырлық пен сөз шеберліктері –4 сағат М.Шаханов «Отырар» поэмасы. Бұқар, Махамбеттердің әрі ақын, әрі жырау екендігі. М.Мақатаев «Райымбек» поэмасы. А.Байтұрсыновтың «Маса» жинағындағы мысал сөз кестесі.Қазақ шешендік сөздерінің мазмұнына қарай бөлінуіне арналған жаттығу жұмыстары – 7 сағатШығармашылық тапсырмалар – 4 сағатШешендік өнердің құдреті туралы шығарма жазу. Тіл туралы шығарма жазу.Абай шешендігі туралы презентациялық слайдтар даярлау. «Сөз тапқанға қолқа жоқ»Қорытынды сабақ – 4 сағат «Шешендік өнер сабағынан алған әсерім» ой бөлісу. Шешендік сөз бойынша композициялық қойылым әзірлеуМ.Әуезовтың «Еңлік-Кебек» пьесасындағы «Билер» сценалық көрініс көрсету.сынақ тапсырма мен тест жұмысын алу.«Шешендік өнер» таңдаулы курсында мынандай тақырыптар қамтылады: 1) отбасылық және тұрмыстық диалог, 2) фольклор; 3) жеке және іскерлік хат алмасу; 4) іскерлік диалог, 5) ауызекі сөйлеу түрлері: а) құтықтау сөзі; б) бұқаралық шаршы топтағы сөз (бүгінгі күн мәселесі т.б.); в) соттық сөз (айыптаушы, қорғаушы); г) оқу тілі (сұхбат, дәріс, семинар, емтихан); 6) ғылыми жазбалар және ғылыми әдебиет; 7) көркемдік әдебиет; 8) журналдық әдебиет (ғылми-публицистикалық, әдеби-сын); 9) бұқаралық ақпарат (баспасөз, радио, теледидар, әр түрлі жанрдағы жарнамалар). «Шешендік өнер»арнайы курс күнтізбелік-тақырыптық жоспары(8-сынып, аптасына 1сағат, барлығы 34 сағат)

р/с	Тақырыптың аты	Сағат саны	Өткізілу түрі	Білім қазынасы
		бар-лығы	лек-ция	прак-тика	лекция	Шешендік өнер жайлы мағлұмат алады
1	Кіріспе. Курстың мақсаты мен міндеті, шешендік өнер туралы түсінік.	1	1		лекция	Шешендік өнердің мәні ұғындыры-лады
2	Риторика - өнер падишасы..Қазақ шешендік өнерінің ерекшелігі	1		1	жаттығу жұмысы	Сөз өнері туралы қанатты сөздер мен мақалдар жаздыру
3	Орхон-Енесей жазуындағы көркемдік шешендік сөздер	1	1		жаттығу жұмысы	Мәнерлеп оқу, ізденіп оқуға тапсырма беру
4	Тұрмыс-салт жырларындағы шешендік	1		1	жаттығу жұмысы	Мәнерлеп оқу тәсілін меңгерту
5	Қазақ ертегісіндегі шешендік сөздер	1		1	жаттығу жұмысы	Кейіпкер рөліне еніп, кейіпкер тілімен сөйлеуге дағдылану
6	М.Шаханов «Отырар» поэмасы	1		1	жаттығу жұмысы	Шығарма мазмұнын игеруге, мәнерлеп оқуға жаттығу
7	Алғыс, рахмет сезімдерін білдіру шешендігі	1		1	пысық-тау жат-тығуы	Жатқа тілек сөз айту, алған білімдерін тәжірибеде қолдану
8	«Тілім менің – досым менің»	1		1	шығарма	жаттығу жұмысы
9	Бата шешендігі	1		1		Мәнерлеп жатқа айту
10	Тілек шешендігі	1		1	жаттығу жұмысы	Алған мәліметтерін тәжірибеде пайдаланабілу
11	Туған күн мерекесін өткізуге дайындық («жүргізуші» қабілетін сынау)	1		1	пысық-тау жаттығу-лары	Мәнерлеп жатқа айту
12	Шешендік өнерге тән басты сипаттар:1) Ұшқырлық, тапқырлық, шешендік	1		1	пікірта-лас	Төле бидің шешендік сөздерін жаттау
13.	2) Сөздегі мағына тура және ауыспалы, астарлы сөз 3) Сөздегі ұйқас	1		1	жаттығу жұмысы	Қазыбек,Әй-теке бидің шешендік сөзін жаттау
14	Тапсырмалармен жұмыс	1		1	тестжұмысы	Шешендік сөздің түрін ажырата білу
15	Сөздегі жұмбақ. «Ақтайлақ бидің шешендігі»	1		1	жаттығу жұмысы	Шығарма мазмұнын меңгерту
16	Батырлар жыры мен лиро-эпос жырындағы шешендіктің шебер үлгісі	1		1	жаттығу жұмысы	«Ер Тарғын» жырын рөлмен оқу
17	Аңыз әңгімедегі шешендік қисын	1		1	жаттығу жұмысы	Қорқыт ата туралы аңыз- ды білу, талдау
18	Ақындықтағы тапқырлық, сөз шеберліктері. Бұқар, Махамбеттердің әрі ақын, әрі жырау екендігі.	1	1		Ішінара зерттеу, өзіндік жұмыс	Ақын-жыраулар-дың шығар-машылы-ғына тоқталу
19	Абай шешендігі	1	1		Жоба-лар, тақырыпты қор-ғау	Абай әлеміне тереңірек үңілу, презентация-лық слайдтар әзірлеу
20	«Бір ауыз сөз»	1		1	шығарма	Өз ойын, тіл көркемдігін жеткізе білу
21	М.Әуезовтың «Еңлік-Кебек» пьесасындағы «Билер» сценасын оқып үйрену	1		1	жаттығу жұмысы	Үзіндіні жатқа айтқызу, саханалық қойылым көрсету
22	Шешендік арнау, шешендік толғау, шешендік дау. Оның ақындық, жыраулық поэзияға тән үндестігі (Қазбек пен Қалмақ ханы, Абылай ханның шешендігі)	1		1	жаттығу жұмысы	Саханалық қойылым қоюға, түсініп, мәнерлеп тапқыр сөйлеуге машықтану
23	М.Мақатаев «Райымбек» поэмасы	1		1	жаттығу жұмысы	Мәнерлеп оқу
24	Айтыстағы тапқырлық, аталы сөз үлгілері. «Жар-жар», «Жарапазан», «Жұмбақ» айтысы және оның зерделікке тәрбиелеудегі мәні.	1		1	жаттығу жұмысы	Жатқа айту
25	Естірту мен көңіл айту. А.Байтұрсынов 23 жоқтау өлеңдерін оқу және талдау.	1		1	жаттығу жұмысы	Мәнерлеп оқу, өзіндік пікірін айтуға үйрету
26	Жас нәрестеге тілек айту	1		1	жаттығу жұмысы	Алған тәжірибесін қолдануға үйрету
27	Жолаушыға, оқуға түскенге т.б. тілек, құттықтау сөз айту	1		1	жаттығу жұмысы	Алған мәліметін пайдалану, сөз сазын келтіріп сөйлеуге дағдылан-дыру
28	Дауыс мәнеріне қарап, көңіл-күйді ажырату	1		1	жаттығу жұмысы	Мәнерлеп сөйлеу дағдысын үйрету
29	Сөйлеушінің жүріс-тұрыс мәдениеті және оның сөз өнерінің түрімен байланысы	1		1	пікірта-лас	Жеке тұлғаның қалыптасуы-на бағыт беру
30	Қазақ тілінің беделі мен болашағы (Тілге жасаған «реформалар» т.б.)	1		1	пікірта-лас	Өзіндік еркін ойын айтуға машықтан-дыру
31	А.Байтұрсыновтың «Маса» жинағындағы мысал сөз кестесі	1		1	жаттығу жұмысы	Теория мен практиканы ұштастыру
32	«Шешендік өнер сабағынан алған әсерім» ой бөлісу. Шешендік сөз бойынша композициялық қойылым әзірлеу	1		1	жинақ-тау, қорыту	Ойын қағаз бетіне түсіріп, шығармашы-лықпен айналысады.
33	«Сөз тапқанға қолқа жоқ»	1		1	сайыссабақ	Шешен сөйлеуге машықтана-ды
34	Жылдық қорытынды	1		1	сынақ	Тест жұмысын алу
	Барлығы:	34

Ақпараттық-әдістемелік бөлім7-сыныпқа арналған «Шешендік өнер» таңдау курсы түсінік хатта көрсетілгендей, мақсат-міндеттерді жүзеге асыруға бағытталған. Бағдарламадағы тарауларға орай, тақырыптар ақын шығармашылығын меңгеруге, шешендік өнердің құдіретін, шешендердің сөз саптауын түсініп оқуға, танымдық, шығармашылық тапсырмалар арқылы теориялық білім мен тәжірибені өзара байланыстырып қарастыруға, «Шешендік өнер» курсын толық меңгеруге көмектеседі. Шешендік өнерді меңгеру үшін арнайы тапсырмалар мен шығармашылық жұмыстар, шешендік сөзден үзінді жаттау, ізденіп оқу жұмыстары беріледі. Тапсырмалар берудегі мақсат :1) Алдымен шешендік сөз ұғымын оқушы санасына жеткізу. Шешендік сөз – халқымыздың өмір сүрген ортасы, тұрмыс-тіршілігі, ой елегінен, өткізген, ұрпақ санасына сіңімді, теңдесі жоқ көркем сөз қазынасы екенін ұғындыру;2) Шешендік сөздерді айтушылар кімдер? Олар - билер, шешендер, көпті көрген өнегелі адамдар, сөз зергерлері. (Мысалдар арқылы бұрын білетіні еске түсіріліп, түсініктерін кеңейту);3) Шешендік сөздердің мазмұны мен оқиғалары. Шешендік сөздер үлгілері, оны талдау;4) Шешендік сөздердің тәрбиелік мәні. (Бүгінгі өмір көріністерімен байланысы);Оқушылардың білім мен білік дағдыларына қойылатын басты талаптар:

оқудың негізгі түрлері – сөздерді, сөйлемді тұтас оқу, шапшаң оқу, пайымдап (түсініп) оқу;

әр түрлі мәтіндердегі сөздің мәнін түсініп, өзіндік пікірін, болжамын, ой-тұжұрымын өзіндік; сөз өрнегімен жеткізе білуге үйрету;

актерлік өнерге бейімдеп, сахналық қойылым түрін қоюға жаттықтыру;

жеке тұлғаның өзін -өзі тануына жол ашу;

Білім деңгейін анықтайтын өлшеуіштерҚорытынды сабақ сынақ сабақ негізінде құрылады.Сынақ сабағында әзірлік мынандай негізде құрылады.

Сынақтың міндеті мен мақсатын саралау;

Оқушыларға тапсырма мен сөйлейтін тақырыптарын бөліп беру;

Оқушылардың пікір-таласын тудыратын сұрақтарды әзірлеу;

Сынақ сабағы оқушылардың білімін тереңдете түседі, жауапкершілігін арттырады, берілген сұраққа тез арада толық және дәйекті жауап беруге дағдыланады.«Шешендік өнер» курсын игертуде таным-қабілетін бағалау үшін «5» балдық жүйені пайдалануға болады.«5» бағасы – курс барысында игеруге тиіс материялды толық меңгеріп, дәл, логикалық, бірізділікпен айтылған жауапқа қойылады;«4» бағасы – курс барысында игеруге тиіс материялды толық біледі, бірақ болар-болмас кемшілігі бар жауапқа қойылады; «3» бағасы – жауабы негізінен дұрыс, бірақ толық емес, білімінде проблемалар еске алынбаған жауапқа қойылады; «2» бағасы – оқушы жауабында қателер, білімінде елеулі кемшіліктер бар жауапқа қойылады. Бағалауда төмендегідей ерекшеліктерге назар аударған жөн:

оқушының шығарманы түсініп, мәнерлеп оқуына;

талапқа сай, нақышына келтіріп айта білу шеберлігін қалыптастыру;

шешендік өнерді толығымен игеруіне;

қосымша әдебиеттер мен көркемсөз оқу байқауына қатысуына;

шығармашылық, ізденіс жұмыстарымен айналысуына баса назар аударған жөн;

Ауыз әдебиетінің бай мұрасы тұрмыс-салт жырларындағы аталы сөзге тоқтау, салт-дәстүр, әдет-ғұрыпқа байланысты шешендік сөздерді, халық педегогикасы пәнімен, жұмбақтап айтылатын шешендіктің түйінін шешуді логика ғылымымен байланыстыруға болады. Қолданылған әдебиеттер тізімі1.Адамбаев Б. Шешендік сөздер. Алматы, 19922. Қабдолов З. Сөз өнері. Алматы, 19993. Негимов С. Шешендік сөздер. Алматы,19964. Адамбаев Б. Халық даналығы. Алмат, 19965. Аристотель. Риторика. Москва, 1981

578тг - Сатып алу

Материал жариялап тегін сертификат алыңыз!

Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!