ШЕТЕЛДІК ТӘЖІРИБЕДЕГІ ЕРЕСЕК АДАМДАРҒА ҚОСЫМША КӘСІПТІК БІЛІМ БЕРУДІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

ШЕТЕЛДІК ТӘЖІРИБЕДЕГІ ЕРЕСЕК АДАМДАРҒА ҚОСЫМША КӘСІПТІК БІЛІМ БЕРУДІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Байболова Гүлжанат Габдулахметқызы

«Өрлеу» БАҰО АҚФ ББЖ ҚБАРИ

Инновациялық білім беру және ақпараттық

технологиялар кафедрасының аға оқытушысы

Нұрғали Нұржан Ерсінұлы

Әл-Фараби атындағы

ҚазҰУ магистранты

The article discusses the main points of foreign practice of the development of additional adult education. It is known that additional professional adult education is the main component of the concept of "continuing education", which occupies a special place in the world education system at the present time. It can be seen that this direction, which has not yet developed in our country, now plays a major role in the development of the education sector in countries such as Germany, France, the USA, Finland, Norway.

Keywords: additional vocational education, additional vocational education for adults, continuing education, andragogy, adult education.

Соңғы жылдары бүкіл әлемдегі ірі университеттер, үкіметтік және үкіметтік емес ұйымдар өмір бойы білім беру принциптерін іске асыру мәселелерін талқылауға белсенді қатысуда. Бұл мәселелерге 2050 жылға қарай Жер халқының 9,7 миллиард адамға дейін өсуі мен өмір сүру ұзақтығы 100 жасқа дейін бару болжамдарына байланысты үлкен мән беріліп отыр.

Қазіргі таңда білім үнемі өзгеріп отыратын ең маңызды активке айналды. Ал қосымша білім алу - бұл өмір бойы білім алу мүмкіндігі. Мұндағы "қосымша" сөзі үлкен мағынаға ие, өйткені ол бұрыннан бар тәжірибеге бөлек білім деңгейін қосуды білдіреді. Ол ересектік санатқа кәсіби және өмірлік мәселелерді шешу үшін белгілі бір "билет" ретінде қызмет етеді деп айтуға болады.

Қазіргі жағдайда үздіксіз білім беру идеяларын дамыту контекстінде қосымша білім беру жүйесі өзекті бола түсуде. Қосымша білім беру - " үздіксіз" және "өмір бойы білім беру" идеяларын жүзеге асыруға мүмкіндік беретін білім берудің ең икемді және тиімді түрі . Бүгінгі таңда әлемдік қосымша білім беру білім жүйесі дамыған кез-келген елде оқытудың ажырамас түрлерінің бірі болып табылады.

Әлемдік білім беру саласындағы алпауыттардың бірі Ұлыбританияның дәстүрлі университеттік секторы бүгінде ересектерге арналған көптеген мүмкіндіктерді ұсынады. Ұлттық ересектерге білім беру институтының мәліметі бойынша, 1990 жылы Ұлыбританиядағы жоғары оқу орындарының студенттерінің көбеюі ересектерге байланысты болды, олардың көпшілігі жұмыс орнында оқыды. Жоғары білім беру секторында оқитын ересектер саны негізгі білім алатын студенттер санынан үш есе жылдам өскен [1].

Ұлыбританиядағы ересектерге білім берудің болашағында зейнеткерлік жастағы адамдарды оқыту ерекше орын алады, бұл соңғы онжылдықтардағы ересектерге білім берудің ең қарқынды дамып келе жатқан салаларының бірі. Сарапшылар бұл тенденцияны егде жастағы адамдар санының жыл сайынғы өсуімен байланыстырады. Мысалы, 1991 жылы Ұлыбританияда 2,4 миллион қарт адам болса, 2016 жылы бұл көрсеткіш 10 миллион адамға дейін жеткен.

Франциядағы үздіксіз білім беру жүйесінде ересектерге арналған кәсіптік білім берудің ұлттық қауымдастығы – AFPA маңызды орын алады. Оның басты мақсаты – еңбек нарығын реттеу, жұмыссыздықпен күресу, қызметкерлерді оқыту, мамандарға өндірістің өзгеретін талаптарына бейімделуге көмектесу. Қауымдастық құрамына 130 оқу орталығы кіреді, оның 7-еуі оқу-зерттеу қызметіне, оқу бағдарламаларын жасауға қатысады. Тыңдаушыларды кәсіби іріктеуді жүзеге асыратын 23 психологиялық орталық жұмыс істейді.

Француз заңнамасы елдегі ересектерге арналған үздіксіз кәсіптік білім беруді дамытуды және таратуды қолдайды. Мемлекеттік және жеке сектордағы жұмысшылар корпоративтік оқыту жоспары шеңберінде немесе жеке ақылы оқу демалыстары кезінде қандай да бір білім беру бағдарламасына қол жеткізе алады. Заң жұмыс берушілерді жаңартылып отыратын білім көздерін дамытуға үлес қосуға міндеттейді. Сонымен қатар, қызметкерлер біліктілікті арттыруға бағытталған оқу курстарын аяқтау үшін ғана емес, сонымен қатар мәдени бағыттағы білім беру бағдарламалары үшін де ақылы оқу демалысына құқылы. Францияда мамандарға үздіксіз білім берудің әдеттегі түрі-біліктілікті растайтын құжатты ала отырып, мекемелерде (бірнеше күннен 3-5 аптаға дейін) оқыту.

Ересектерге қосымша білім беру Германияның жалпы білім беру жүйесіндегі кең сала болғандықтан, мұндағы андрагогтар ересектерге арналған жалпы, кәсіптік, ғылыми, мәдени және саяси білім беруді ажыратады. Қосымша білім беру бірінші білімнен кейін және әдетте жұмыс басталғаннан кейін оқуды жалғастыру немесе қайта бастау ретінде сипатталады [2].

Оқу курстары, семинарлар, қашықтықтан оқыту сияқты ұйымдастырылған оқыту түрлерімен бірге жұмыс орнында және бос уақытында оқыту сияқты бейресми оқыту маңызды орын алады. Әрбір дерлік ересек адамдар оңай қолдана алатын компьютерлерде, теледидарда және телекоммуникацияда кеңінен қолданылатын функциялар оқытудың бейресми түрлерін одан әрі дамытуға жаңа серпін береді. Германиядағы ересектерге арналған қосымша білім беру провайдерлері, яғни қосымша білім беру қызметтерін ұсынатын ұйымдар өмірдің өзгеретін қарқынына бейімделу үшін үнемі дамып отырады. Еуропалық сарапшылар елдегі ересектерге қосымша білім беру жүйесін оның ішінде жоғары ұйымдасқан, өнімді және табысты қызмет атқарып жүрген провайдерлерді жоғары бағалады [3].

Негізінен Германиядағы ересектерге арналған оқу орындарының құрылымы өте алуан түрлі. Екі мыңнан астам мекеме, олардың арасында 1000-ға жуық тікелей мемлекет қаржыландыратын халықтық институттар бар. Ересектерге арналған үздіксіз білім беру мекемелері шамамен бірдей мөлшерде компанияларда, зауыттарда, сауда саласында, өнеркәсіптік кәсіпорындарда , шіркеулерде де кездеседңһі. Сондай-ақ көптеген коммерциялық мекемелер де бар. Тек Гамбург, Берлин, Лейпциг, Франкфурт және Мюнхен сияқты ірі қалаларда 300-ден 600-ге дейін осындай мекемелер бар. Жоғары мектепті ұйымдастырудың жалпы қағидаттары туралы заңға сәйкес әр жоо-да қосымша білім беру бағдарламалары жүргізілуі керек. 30 жоғары және кәсіптік оқу орындарының әртүрлі құрылымдары, мақсаттары және пәндік мазмұны бар өз орталықтары бар. Мұндағы қалыптасқан негізгі үрдіс-бұл кәсіпорындармен және басқа да жоғары білім беру мекемелерімен ынтымақтастық. Көптеген университеттер оқу орындарымен, кәсіподақтармен және өнеркәсіптік кәсіпорындармен бірлесіп курстар ұсынады. Кәсіподақ мекемелерінің қызметі қызметкерлердің біліктілік деңгейін арттыру мақсатына негізделген.

Финляндияда 60 жылдан астам уақыт бойы қызмет етіп келген барлық жастағы адамдар үшін ашық халықтық университеттер бар. Стандартты және ересектерге арналған білім беруге қатысатын университеттер де, колледждер де барлық жастағы адамдарға, соның ішінде қарт адамдарға білім береді. Ересектерге білім беру жоғары оқу орындарының, мемлекеттік және жеке мекемелердің, кәсіптік-техникалық білім беру орталықтарының және жазғы университеттердің арқасында жүзеге асырылады. Бұл оқу орындары ересектерге білім беруді және жыл сайын шамамен 1 миллион студентті оқытуды қамтамасыз етеді, бұл шамамен 10 миллион аудиториялық сағатты құрайды. Осылайша, әркімнің ең жақсы, сапалы білім алу мүмкіндігі бар.

Финляндиядағы ең жақсы оқу орындарының бірі-Аалто университеті (Aalto University), ол өзінің оқытушылар құрамына елдің үздік ғалымдарын топтастыра алған. Бұл мекемеде, Финляндияның басқа университеттеріндегідей, әртүрлі пәндер бойынша мамандандырылған курстарға жазылу арқылы қосымша кәсіптік оқудан өтуге болады. Сонымен қатар, мұндағы ең көне университет Хельсинкидегі университет болып саналады, онда шамамен 40 мың студент оқиды. Финляндияда университет кәсіби үздіксіз білім берудің ең алуан түрлі және кеңінен танылған академиялық жеткізушісі болып саналады. Мәдениет және өнер саласындағы бағдарламалар ең көп сұранысқа ие. Курстар қосымша білім алатын мамандарға шығармашылық ортада білім алуға мүмкіндік береді. Айта кететін тағы бір оқу орыны ол Метрополия қолданбалы ғылымдар университеті. Онда технология, денсаулық сақтау, әлеуметтік қызметтер, бизнесті басқару және мәдениет саласындағы еңбек өмірінің талаптарына сәйкес үздіксіз білім алу, кәсіби дағдыларды қолдау және дамыту үшін әмбебап мүмкіндіктер ұсынылады.

Финляндиядағы ересектерге қосымша білім беруде мағызды орын алатын ол ашық университеттер. Олар, аты айтып тұрғандай, азаматтығына қарамастан, барлық тілек білдірушілерді оқуға қабылдайды. Білім беру тапсырыс берушісінің сұранысы бойынша кез келген дерлік жеке білім беру бағытын қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін университеттердің желілік бірлестігі ерекше қызығушылық тудырады. Зерттеу, қолданбалы және педагогикалық бағыттағы жоғары оқу орындары бірігіп, адамға оқыту мен практикалық қызметтің жаңа технологияларын игеруге мүмкіндік береді. Laurea орталығы ұсынған "даму арқылы оқыту" технологиясы қызықты әрі нәтижелі болып табылады.

Үздіксіз оқыту Норвегияның да білім беру саясатының маңызды қағидасы болып табылады. Елдегі "өмір бойы оқыту" термині өмірдің барлық кезеңдерінде, туылғаннан өлімге дейін әртүрлі нысандарда және әртүрлі салаларда оқытуды орнатуды білдіреді. 1976 жылы Норвегия ересектерге білім беру туралы заң қабылдаған әлемдегі алғашқы ел болды. Ересектерге арналған оқу бағдарламалары ресми білім беру жүйесінде де, бірқатар қоғамдық ұйымдарда да ұсынылады. Ересектерге арналған бейресми оқыту туралы жаңа заң 2010 жылы ресми сектордан тыс ұйымдасқан оқу қызметін реттеу үшін күшіне енді. Сонымен қатар, халықтық университеттер туралы жеке заң бар. Білім және ғылым министрлігі Норвегиядағы ресми білім берудің барлық деңгейлеріне жауап береді. Ересектерге, сондай-ақ жалпы бастауыш және орта білім беру мазмұнын Норвегияның білім беру және кадрлар даярлау дирекциясы реттейді. Норвегиялық ересектерге білім беру қауымдастығы бүкіл ел бойынша 475 мүшеден тұратын 15 қауымдастықты қамтиды [4].

Қазіргі таңдағы әлемдегі ең жоғары өмір сүру деңгейінің бірі 5,6 миллион халқы бар Данияда екендігі белгілі. Мұнда сіз мектептердің екі түрінде білім ала аласыз – муниципалды және тәуелсіз (еркін). Тәуелсіз мектептер мемлекет тарапынан бақыланбайды және тексеруге жатпайды. Тәуелсіз мектептерге ересектерге арналған Хайсколе мектептері жатады. Ересектер үшін муниципалды мектептер негізінде арнайы білім беру орталықтары құрылады, олар әдетте әр коммунада бірнеше болады. Олар ересектерге арналған аудандық білім беру орталықтарында ресми білім ала алады. Ең қызықтысы, мұнда Дания азаматтары ғана емес, шетелдіктер де оқи алады. Мұндай орталықтарда кеңес беру пункті бар, онда әр бастаушыға білім деңгейіне сәйкес келетін қажетті бағдарламаны таңдауға көмектеседі. Егер жаңадан келген адамның жалпы білім беретін мектепті бітіргені туралы сертификаты болмаса, онда ол тиісті пәндерді оқып, емтихан тапсыруы керек. Сонымен қатар, ересектер курстарға қатысып, содан кейін мамандандырылған оқу орындарына түсе алады.

Даниядағы мектептен кейінгі білім берудің тағы бір саласы-ашық білім беру. Ондағы мекемелер кәсіпті ауыстырғысы немесе біліктілігін арттырғысы келетін ересектер мен жұмыс істейтін адамдарды қабылдайды. Оқытудың бұл түрі ақылы және жеке пәндерді немесе салаларды оқуға негізделген. Ашық білім беру секторындағы емтихандардың нәтижелері жоғары оқу орындары бағдарламаларының нәтижелерімен бірдей күшке ие болуы тиіс. Жұмысшыларды оқыту жұмысшылардың білім беру орталықтарында, сондай-ақ техникалық және сауда мектептерінде жүзеге асырылады. Кәсіптік оқытуға арналған бағдарламалар мынадай мақсаттарға қызмет етеді:

- еңбек нарығының қажеттіліктеріне сәйкес мамандардың кәсіптік дағдылары мен құзыреттерін қолдауға және жетілдіруге өз үлесін қосу;

- қысқа және ұзақ мерзімді перспективада еңбек нарығын қайта құрылымдауды және оның қажеттіліктеріне сәйкес бейімделу проблемаларын шешуге қатысу;

- ересектерге жеке өзін-өзі жетілдіру үшін құзыреттілікті арттыруға мүмкіндік беру;

- эмигранттар мен босқындар үшін қайта даярлау қажеттіліктерін қанағаттандыру. Халықтық жоғары мектептерді, үй шаруашылығын, қолөнерді және қосымша білім беруді үкімет субсидиялайды, олар оқытудың мазмұнына да, формасына да араласпайды. Басқа оқу орындарын қоспағанда, бұл мектептердің барлығы ересектерге арналған. "Өмір бойы оқыту" – Даниядағы ересектерге арналған негізгі білім беру бағдарламасы деп аталады, онда өмір барысында аттестаттың мәртебесін өзгертуге және мектепте бітіру емтихандарында қандай белгілер алынғанына қарамастан жоғары және арнайы білім алуға мүмкіндік бар. Елдегі ересектерге білім беру провайдерлері олар: білім беру орталықтары; тіл орталықтары; жеке мекемелер; техникалық мектептер, бизнес мектептері, ауылшаруашылық мектептері және әлеуметтік және медициналық қызметтердің негізгі мектептері, жоғары білім беру орталықтары және университеттер [5].

Еуропа елдерінің арасында үздіксіз кәсіптік білім беруді дамытуда Швеция ерекше орын алады, онда білім берудің үздіксіздігі тұжырымдамасына, оның озық сипатына және жұмыс берушілермен тығыз ынтымақтастығына, мемлекеттік қаржылық қолдауға және қосымша кәсіптік білім беру жүйесін еңбек нарығының қажеттіліктеріне бейімдеуге негізделген өзіндік моделі әзірленіп, енгізілген. Швед бағдарламалары өздерінің практикалық бағыттылығы, практикалық сабақтар мен теориялық зерттеулердің үйлесімі, еңбек нарығының тез өзгеретін жағдайында заманауи білім берудің икемді жүйесі есебінен бәсекеге қабілетті. Швециядағы қосымша кәсіптік білім беру жүйесінің дамуы мен танымалдығы бірнеше факторларға байланысты, олардың ішінде ең маңыздылары:

- теориялық білім мен жұмыс орнында оқытудың үйлесімі;

- қызмет өзгерген жағдайда жаңа кәсіпті тез игеру мүмкіндігі;

- экономиканың дамып келе жатқан озық салалары, жоғары технологиялық салалар санының артуы;

- еңбек нарығының тез өзгеретін жағдайында кәсіптік-техникалық білім беру жүйесінің икемділігі.

Жүз жылдан астам уақыт бойы ересектерге бейресми білім беру Швед қоғамын құруда маңызды рөл атқарды. Ересектерге арналған білім беру жүйесі 1968 жылы құрылған еді. Ересектерге арналған негізгі ресми білім берудің мақсаты оларға қоғамға және еңбек қызметіне қатысу үшін қажетті білім мен дағдыларды алуға көмектесу және оларды әрі қарай оқуға дайындау болды. Ересектерге білім беру жалпы білім беру инфрақұрылымының маңызды бөлігі болып табылады. 1997 жылдан бастап Швецияда 15-20 миллиард швед кроны сомасына ересектерге білім беру бағдарламалары жүзеге асырылуда. Ересектерге білім беру саласындағы бастамалар осы саланың жалғасып жатқан реформасы үшін платформаны қамтамасыз етуге бағытталған. Сонымен қатар, парламенттік комиссияға (ересектерге білім беру бастамасы жөніндегі Комиссия) бағдарламаларға мониторинг жүргізу және ересектерге білім беруді реформалау бойынша ұсыныстар беру міндеті жүктелген. Ересектерге арналған муниципалдық білім (Komvux), функционалдық кемістігі бар адамдарға арналған ересектерге білім беру (Särvux) және иммигранттарға арналған шведтік оқыту (SFI) ересектерге арналған мемлекеттік білім беру жүйесін құрайды.

АҚШ-та қосымша білім беру жүйелерін дамыту білім саласының басым міндеттерінің біріне айналды. АҚШ-тың "Workforce Investment Act / Adult Education and Literacy" заңының 201-251 бабы ересектерге арналған білім беру жүйесін дамытудағы мемлекет саясатының басымдықтарын белгіледі [6].

Келесі қаржы жылында жалақыны сақтауға үміткер маман өзінің жеке есебінде өзінің үздіксіз білім беру процесінде екенін көрсете білуі керек. Егер сіз мұнда біліктілікті арттыру курстарына қатыспаған болсаңыз, онда сіз мақала жаза аласыз, презентация немесе баяндама жасай аласыз, кез-келген жобаны жүзеге асыруға қатыса аласыз. Осылайша, үздіксіз білім берудің көрсеткіші кәсіби даму болып саналады. АҚШ-та үздіксіз біліктілікті арттыру мамандарды жүйелі түрде сертификаттаумен ынталандырылады. Қосымша білім алудың мотивтері: үздіксіз экономикалық өзгерістер, ақпараттық технологиялардың тез басталуы, жаңа біліктілікке деген қажеттіліктің артуы, жаңа дағдыларды игеру қажеттілігінің артуы, өзгермелі еңбек нарығында өз жағдайын жақсартуға деген ұмтылыс болып табылады. Мұндағы қосымша білім беруге деген қажеттілікті бірнеше себеппен түсіндіруге болады. Оның алғашқысы көптеген адамдардың өз білімдерін кеңейтіп, баспа кітаптарын жасау, би билеу немесе фотография сияқты қосымша нәрсені білгісі келуі. Екінші себебі жаһанданудың елдегі жұмыспен қамтуға әсері деп атауға болады. Миллиондаған американдықтар өндірістерді шетелге ауыстыру және импорттың ұлғаюы нәтижесінде жұмыс орындарын жоғалтады. Үшінші себеп-АҚШ халқының табысының үздіксіз өсуі, азаматтардың бос уақытының ұлғаюы және орта жастағы американдықтар санының тұрақты өсуі. Ересектерге қосымша білім беру қажеттілігінің тағы бір тұсы-Америка Құрама Штаттарына тіл үйренуді және жаңа өмір жағдайларына бейімделуді қажет ететін иммигранттардың үлкен ағыны.

АҚШ-та еркін университеттер жұмыс істейтін ересектерді оқыту үшін құрылады. Мемлекеттік курстар студенттердің қажеттіліктеріне байланысты әртүрлі оқыту түрлерін қамтамасыз етеді. Сабақтар бейресми жағдайда кітапханаларда, қоғамдық орталықтарда, жеке үйлерде өтеді. Еркін университетті басқаруды АҚШ Ұлттық университеті сияқты дәстүрлі университеттер жүзеге асырады. АҚШ-тағы ересектерге үздіксіз білім беру бейресми принципке негізделген және әртүрлі оқу қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін жоғары икемділікпен сипатталады. Өмір бойы оқыту институттары (lli ' s) колледждер мен университеттер базасында жұмыс істейді. Онда тиісті білім беру бағдарламалары бойынша жұмыс істеу үшін өз оқытушыларын тартады. Егде жастағы адамдарға арналған қызметтер мен ақпараттық жүйелер (OASIS) өнер және гуманитарлық ғылымдар, денсаулықты қолдау, ерікті қызмет бағдарламаларын ұсынады. Жергілікті қауымдастықтар негізінде Шепард орталықтарының желісі де жұмыс істейді. Аға буын клубтары (ересектік орталықтар) көптеген білім беру бағдарламаларын ұсынады. Бұл бағдарламалардың көпшілігі жергілікті деңгейде ұлттық желілер арқылы немесе әртүрлі қабылдаушы ұйымдардың (hostgganizations), мысалы, Шепард орталықтары арқылы құрылады. Шын мәнінде, көптеген бағдарламалар егде жастағы адамдарға білім беру қажеттілігін түсінген ұйымдар басшыларының жеке бастамасы болып табылады. Мысал ретінде айтатын болсақ, Мэриленд округіндегі Сесил колледжі кез-келген білім деңгңейіндегі ересек адамдарға келесі бағдарламалар бойынша оқытуды ұсынады: бейнелеу өнері, компьютерлік сауаттылық, қаржылық сауаттылық, тарих және гуманитарлық ғылымдар, тілдер, фитнес.

АҚШ пен Канадададағы ересектерді оқытудың тағы бір түрі– "тәжірибеге негізделген оқыту". Бұл модель білім берудегі білім алушылардың практикалық кәсіби қызметімен тығыз байланысын сипаттайды. Бұл бағдарламалар бойынша оқыту тікелей жұмыс орындарында жүзеге асырылады. Айта кету керек, "тәжірибе негізінде оқыту" моделінде негізгі акцент дайындықтан тыңдаушылардың оқу қызметіне ауысады. Қосымша кәсіптік білім берудің өнеркәсіптегі практикалық қызметпен байланысын қамтамасыз ететін кооперативті оқытудың басқа түрлері де бар. Мысалы, Канададағы Макгилл университетінің инженерлік шеберханасын айтуға болады. Онда жоғары курс студенттері басында оқытушылармен бірлесіп, содан кейін өнеркәсіптің әртүрлі салаларында қолданылатын жобаларды жеке өздері әзірлейді. Оқытушылар рөліне кәсіпорындардың жетекші мамандары жиі шақырылады. Бұл жағдайда екі тарап та жақсы нәтижеге жете алады: студенттер болашақ мамандықта практикалық дағдыларды алады, ал фирма қызметкерлері өздерінің теориялық білімдерін толықтырады және осылайша біліктілігін арттырады. Канададағы бірнеше университеттерде андрагогтарды оқытудың академиялық бағдарламалары кездеседі [7].

Соңғы жылдары қосымша кәсіптік білім беру саласын өте қарқынды дамытып жатқан Израил, Жапония, Үндістан, Австралия секілді елдердің де білім жүйесін атап өтуге болады. Бұл қатарға сауаттылық деңгейін көтеру, ауыл шаруашылығын оқыту тәрізді салаларда ересектерді қосыша кәсіптік оқытуға ерекше мән беріп отырған Уганда, Кения секілді Шығыс Африка елдерін де қоса кеткен жөн.

Әр түрлі елдердің ересектерге қосымша білім беру жүйелерін талдау нәтижесінде біз ресми білім беру жүйесі шеңберінде және одан тыс жерлерде оқытудың әртүрлі нысандарына қатысатын ересек халықтың үлесінің едәуір артуы мемлекеттердің, халықаралық және ұлттық, үкіметтік емес ұйымдардың осы саланы дамыту жөніндегі әс-әрекетінің маңыздылығын растайды деген қорытындыға келе аламыз. Дамыған елдердегі халықтың қартаюы жағдайында үлкен назар егде жастағы адамдарға арналған білім беру қызметінің қажеттіліктері мен мүмкіндіктеріне бағытталған, бұл білім берудің жаңа бағыттарының – кез-келген жастағы адамдарды оқытатын және оларға одан әрі танымдық қызмет пен басқалардың білімі мен тәжірибесін беруге мүмкіндік беретін үшінші деңгейдегі университеттердің дамуына әкелді. Мұның бәрі білім беру қызметімен қамтылған еңбекке қабілетті халықтың шекарасын кеңейтуді көрсетеді. Ересектерге арналған білім өмір бойы кешенді және жан-жақты оқыту жүйесінің негізгі құрамдас бөлігі болып табылады. Ересектердің әртүрлі дайындық пен қайта даярлауға қатысуының жалпы тенденциясы байқалады. Қазіргі қоғамның білім беру стратегиясындағы тұрақты үрдіс өнеркәсіптік компаниялар мен университеттердің қосымша білім беру бағдарламаларын іске асырудағы ынтымақтастығы болды. Әлемде үздіксіз білім берудің қосымша ішкі жүйесі ретінде ересектерге білім беру теориясы мен практикасы саласында айтарлықтай оң тәжірибелер жинақталды. Ересектерге өмір бойы білім берудің әртүрлі формалары олардың қажеттіліктерін жақсырақ қанағаттандыруға ғана емес, сонымен қатар өз өмірін еркін жасаушы болуға, өздерін жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Осылайша ересектерге қосымша білім беру әлем елдеріндегі, олардың білім жүйесіндегі аса маңызды бағыттардың бірі екендігін байқауға болады. Ересектерге қосымша білім беру бұл қоғамның әлеуметтік-экономикалық және әлеуметтік-мәдени даму тенденцияларын ескере отырып, олардың жалпы мәдени және интеллектуалдық деңгейін арттыруға ықпал ететін кәсіби өсу, жеке даму үшін қажетті білім мен дағдыларға деген азаматтардың қажеттіліктерін қанағаттандыратын әрі қарай оқытудың бірегей қадамы. Қорытындылай келе, қазіргі қоғамдағы ең жоғары мақсаттардың бірі-қосымша немесе жаңа білім алу деген қорытынды жасауға болады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Jarvis, P. Adult education and lifelong learning: theory and practice / P. Jarvis. – London; New York, NY : Routledge Falmer, 2004. – P. 144.

2. Митина, A.M. Дополнительное образование взрослых за рубежом: Концептуальное становление и развитие / А.М. Митина. – М. : Наука, 2004. – С. 200.

3. Митина, А.М. Теория образования в течение жизни в зарубежной андрагогике / А.М. Митина // Педагогика. – 2005. – №5. – С. 102.

4. Динер А. А., Стурова И. С. ОБЗОР ЗАРУБЕЖНОГО ОПЫТА В СФЕРЕ ДОПОЛНИТЕЛЬНОГО ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ ВЗРОСЛЫХ И ПОЖИЛЫХ ЛЮДЕЙ // Экономика Профессия Бизнес, 1. Т. 10. URL: http://journal.asu.ru/ec/article/view/1338.

5. Исаев, В.А. Образование в Дании / В.А. Исаев. – URL : http://kira.org.ru/ae/models.htm.

6. U.S. Department of Education. – URL : http://www.ed.gov/policy/adulted/leg/legis.html.

7. McLean, S. They're Happy, but did they Make a Difference? Applying Kirkpatrick's Framework to the Evaluation of a National Leadership Program / S. McLean, M. Gwenna // Canadian Journal of Program Evaluation. – 2003. – Vol. 18 (1). – P. 8.