Су. Табиғаттағы су айналымы

Пәннің аты: Дүниетану

Уақыты:

Сынып: 4

Мұғалім: Кубиева А.Т.

Сабақтың атауы

Су. Табиғаттағы су айналымы

Тақырыптың маңыздылығын түсіндіру, табиғаттағы су айналымы туралы ұғым қалыптастыру. Жер бетіндегі және жер астындағы суды тиімді пайдалануға, суды ластамай, қорғауға баулу. Топтық жұмыста белгіленген алтын ережені сақтауға дағдыландыру.

Тақырыптың маңыздылығын түсінеді, табиғаттағы су айналымы туралы біледі. . Жер бетіндегі және жер астындағы суды тиімді пайдалану жолдары туралы білімдері толығады.

Топтық жұмыста белгіленген алтын ережені сақтауға дағдыланады..

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

Қызығушылықты ояту

Психологиялық дайындық

Әрбір сабақ

Үйрену, ұғу, іздену, көп ғибрат алатын.

Әрбір күнім

Білімге зейін салатын – дей отырып, сабақта үнемі есте боларлық алтын ережені еске түсірейік.

Оқушылардың назары сабаққа ауады.

Үй тапсырмасын пысықтау

- Қане, балалар үйге қандай тапсырма берілді?
- Кенге жатпайтын пайдалы қазбалар.
Кез келген кенге жатпайтын пайдалы қазбаларды атай отырып, ұяшықты таңдаймыз.

10 20 30 40

10 20 30 40

10 20 30 40

10 – Пайдалы қазбалар дегеніміз не? (адамға пайдасын тигізеді, қазып алынады)

10 – Пайдалы қазбалар өндірілетін жерді қалай атайды (кен орны)

10 – Пайдалы қазбалардың қолданылуына қарай неше топқа бөлінеді? (Жанғыш, кенді, кенге жатпайтын)

20- Ас тұзы қайда қолданылады?
20– Әктастың түрлерін ата?
20- Жанғыш пайдалы қазбаларға нелер жатады? (тас көмір, мұнай және газ)

30 – Мәрмәр дегеніміз не?
30 - Кенге жатпайтын пайдалы қызбаларды ата. (Мәрмәр, ас тұзы, әктас)
30- Ең алғаш көмірдің табылуына өз үлесін қосқан, оны жылыну үшін жағып көрген кім еді? (Аппақ Байжанов)

40- Мұнайдың қасиеттерін айт (ол жанады, жылу бөледі, күл қалдырмайды

40- Түсті металл кендерін ата? (мыс, қорғасын, алюминий, алтын, күміс)

40- Ашық әдіспен өндірілетін көмір кен орны еліміздің қай қаласында? (Екібастұз)

Мағынаны тану

Машықтық кезең

Қазір, мен сендерге бір жұмбақ жасырайын.

Мен сұйықпын да, мұзбын да,
Тамшысымын жаңбырдың.
Оюланған қыраумын,
Жылымын да, салқынмын.
Шөлдесең кеуіп кенегең,
Мейіріңді қандырдым.
Сыйлаймын мен тазалық,
Рақат беріп денеңе,
Айта қойшы бұл не?(Су)
 - Дұрыс-ақ. Ендеше, бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: «Су. Табиғаттағы су айналымы»

Су – тіршілік көзі. Сусыз тіршілік ететін ағза кездеспейді. Тіршілік құбылыстарының бәрі судың қатысуымен жүреді. Адам су ішпей бір апта ғана шыдай алады. Су мөлдір, жұмсақ, бірақ қандай қатты зат болса да, егеп, қашап, тесіп өтеді. Жер бетінің 3/2 бөлігін су қабаты алып жатыр. Қалған 3/1 бөлігі құрлық. Жер бетіндегі су тұщы және ащы болып бөлінеді.Ащы су- бұл  теңіз,мұхит сулары,ал тұщы су-өзен,көл,жер асты сулары. Жердегі әрбір 100 литр судың 98 литрі тұзды су.2 литрі тұщы су.Судың тағы бір кереметі ол жер бетінде үнемі тынымсыз айналыста жүретіндігі.

Күн сәулесі қызуынан мұхит, теңіз, көл, өзен суы буланып жоғары көтеріледі. Топырақтан, өсімдіктерден, жануарлардан буланған су буы ауа қабатына көтеріледі.
Көзге көрінбейтін су буы ауаның салқын қабатына көтерілгенде қоюланып, бұлт түзеді. Бұлт ауаның ағысымен қозғалысқа түседі. Ол жауын-шашынға айналып, құрлыққа қайтып оралады. Бірақ ұзақ тұрақтамайды. Күн қыздырғанда қайтадан буланып, ауаға көтеріледі.
Жауын-шашынның бір бөлігі топыраққа сіңеді. Онда өсімдік қорегіне айналып, құрлықты жасыл жамылғысына орайды. Жайқалып шөптер, ағаштар өседі. Күн қыздырғанда қайта буланып, ауаға көтеріледі. Ендеше, судың мұхит пен құрлықтың арасындағы осындай қозғалысы табиғаттағы су айналымы деп аталады.

Табиғатта өтетін осы ғажайып процесті біз күнделікті тіршілігіміздегі көріністен байқап көрейік.

- Шайнек қайнады, қалай байқаймыз? 
- Ол не деп ойлайсындар? (Бу) 
- Дұрыс, терезе буланғаннан кейін, суып, яғни мұздап, су тамшыларын байқаймыз. Олар бір-біріне қосылып, ұлғая бастайды. Салмағы ауырлаған тамшылар төмен ағып кетеді. Міне, балалар, осы тәжірибе аркылы табиғаттағы су айналымының кіші моделін жасадық
Кітаппен жұмыс

Дәптермен жұмыс

-Табиғатта су айналымы болмаса не болар еді?

(Жер беті кеуіп, жер бетінде тіршілік жойылар еді).

Ой толғаныс

А) Зертханалық жұмыс.

Бірінші шыны ыдысқа  сүт, екінші ыдысқа су құйып салыстыру. Сүт-ақ, су-түссіз.
2.Екі стаканның біреуіне сүт, біреуіне су құйып, олардың ішіне қасық салып,  судың мөлдір екенін дәлелдеу.

Т

Су

Сұйық жұққыш

Еріткіш пішінсіз аққыш иіссіз

Ә) Картамен жұмыс
«Мен көрсетемін, сен атауын жаз»
а. Мынау – қай теңіз? (Каспий)
б. Мынау – қай өзен? (Есіл)
в. Мынау – қай көл? (Балқаш)

Б)Тапсырма. Жұмбақ шешу
1. Жылт – жылт етеді
    Жылғалардан өтеді                (судың сұйық күйі)
2. Өзі судан жаралған,
     Бірақ судан қорқады

  (мұз - судың қатты күйі)
3. Көзге көрінгенмен,
    Ұстасақ қолға тимейді

    (бу - газ күйі)

Тыйым сөздерді еске түсірейік.

Бұлақ көрсең, көзін аш. 
Судың да сұрауы бар. 
Су ішкен құдығына түкірме. 
Сулы жер-нулы жер. 
Өзен жағалағанның өзегі талмас

Үйге тапсырма

42-44 бет түсініп оқу, мазмұндау.

Табиғаттағы су айналымының сызбасын сызу. Су статистикасын жасау.

Күнделіктеріне жазады.

Бағалау

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау

Бағаланады.