Шығарма "Ә. Марғұлан өмірім арманыма арналған"

Ә. Марғұлан өмірім арманыма арналған

Марғұлан Әлкей Хақанұлы – ғалым, ұлттық археология мектебінің негізін қалаушы‚ шығыстанушы, әдебиеттанушы, өнертанушы, филология ғылымдарының докторы (1945), Қазақстан Ғылым Академиясының академигі (1958), Қазақ КСР-інің еңбек сіңірген ғылым қайраткері (1961), Қазақстан Ғылым Академиясының Шоқан Уәлиханов атындағы сыйлығының (1967), Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының (1982) лауреаты. 1904 ж. 11-мамырда Павлодар облысы Баянауыл ауданында дүниеге келген. Бастапқы білімді ауыл мектебінен алды. Павлодар қаласындағы мұғалімдер курсын бітіріп, туған ауылында мұғалім болып істеді. 1921 – 25 ж. Семей педагогикалық техникумында оқи жүріп, “Таң” журналы мен “Қазақ тілі” газетінің редакцияларында қызмет атқарды. Осы жылдары ол Мұхтар Әуезовпен‚ Мағжан Жұмабаевпен танысты. 1925 – 29 ж. Ленинградтағы (қазіргі Санкт-Петербург) Шығыстану институтында оқыды. 1930 – 31 ж. Терминологиялық комиссияның ғалым хатшысы, 1931 – 35 ж. Ленинградта аспирант‚ әрі Шығыстану институтының оқытушысы, 1936 – 38 ж. Мәскеудегі материалдық мәдениет тарихы институтының ғылыми қызметкері болды. 1939 – 41 ж. КСРО Ғылым Академиясының Қазақ бөлімшесі Тарих институтының аға ғылыми қызметкері болған. Ә.Марғұлан өзінің ізденгіштігі мен тапқыштығының маңызды айғағы дерлік үлкен бір табысы – Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов еңбектерін іздестіру, табу, қалпына келтіру, жариялау жолындағы қажырлылық. Ұзақ жылдар бойына талмай іздену нәтижесінеде Марғұлан бастаған Шоқанды зерттеушілер оның бес томдық шығармалар жинағын бастырып шығарды. Сонымен, өмірінің ең ұтымды сәттерін Әлекең Шоқанның өмірі мен шығармашылығын зерттеуге, ұлы ғұламаның еңбектерін басып шығаруға арнаған болатын. Жүз жыл бұрын өткен адамның әр жерде шашылып жатқан, тіпті кейбір қолды болған еңбектерді жинап, замандастарының өзі оқып шыға алмаған қолжазбаның мағынасын ашу, асқан табандылықты, ерлікті даналықты керек етті. Ал оған санаулы өмірдегі қаншама уақыт кетті десеңші. Анадан ешкім де дана болып тумайды. Бірақ та Әлкей Марғұлан тумысымен, болмысымен, бітімімен, тұлғасымен, содан кейін барып білмімен даналық мәйегінен сусындаған ақылдың кені сияқты. Далада туған даналардың ең соңғы тұяғының бірі – осы Әлекең, академик Әлкей Марғұлан деп білеміз.