"Шыншылдық-адамдықтың белгісі"

Сабақ мақсаты: оқушыларға шындықты айту, өтірік айтпау, адалдық туралы түсініктерін кеңейте отырып, ақиқатқа көз жеткізіп, дұрыс әрекет құндылығын дамыту.

Міндеттері:

Білімдік: шындық пен өтірікті ажырата білуге үйрету.

Дамытушылық: шыншылдық, адалдықтың мәнін түсіндіру арқылы, ақиқат пен дұрыс әрекет құндылығын дамыту.

Тәрбиелік: шыншыл, адал болуға тәрбиелеу

Ресурстар:(құралдар, мәлiметтер)

Слайдтар.

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңi. Жағымды күйге келу. Нұрға бөлену.

Ыңғайланып отырыңыздар, денелеріңізді түзу ұстаңыздар. Аяқ-қолыңызды айқастырмаңыз. Қолыңызды тізеңізге немесе үстелге қоюға болады. Көздеріңізді жұмуларыңызды өтінемін.

Елестетіп көріңіз: Күн нұры сіздің төбеңізден өтіп, кеудеңізге қарай бойлап барады. Кеудеңіздің орта тұсында гүл түйнегі орналасқан. Гүлдің түйнегі нұрдан баяу ашылып келеді. Балғын және таза әсем гүл сіздің әр ойыңызды, әр сезіміңізді, эмоцияңыз бен тілек-қалауыңызды шайып, жүрегіңіздің қауызын ашты.

Нұр сәулесі сіздің бойыңызға ақырын тарай бастағанын елестетіңіз. Ол біртіндеп күшейе түсуде. Оймен осы нұрды қолдарыңызға түсіріңіз. Сіздің қолдарыңыз нұрға бөленіп, сәуле шашуда. Қолымыз тек жақсы, ізгі істер істейді және баршаға көмектеседі. Нұр аяқтарыңызға тарады. Аяқтарыңыз нұр сәулесін шашуда. Олар сізді тек жақсылық жасау үшін жақсы жерлерге апарады. Олар нұр мен махаббат құралына айналды.

Одан әрі нұр сіздің аузыңызға, тіліңізге тарады. Тіліңіз тек шындықты және жақсы, ізгі сөздер ғана айтады. Нұрды құлақтарыңызға бағыттаңыз, құлақтарыңыз тек жақсы сөз бен әсем әуенді ғана естиді. Нұр көздерімізге де жетті, көзіміз тек жақсыға қарап, бәрінен жақсылықты ғана көреді. Сіздің басыңыз түгелдей нұрға бөленіп, басыңызға тек ізгі, сәулелі ой келеді.

Нұр бірте-бірте қарқын және шұғылана бастайды, сіздің денеңізден шығып, жан-жағыңызға сәуле шашады. Осы нұрды туысқандарыңызға, мұғалімдеріңізге, достарыңызға, таныстарыңызға бағыттаңыз. Нұрды уақытша түсініспей, ренжісіп жүрген адамдарға да бағыттаңыз, олардың да жүрегі нұрға толсын.

Осы нұр бүкіл әлемге: барлық адамдарға, жан-жануарларға, өсімдіктерге, барлық тірі жанға таралсын... Ғаламның барлық түпкір-түпкіріне нұр бағыттаңыз. Ойша айтыңыз: «Мен нұрлымын... Нұр менің ішімде... Мен Нұрмын».

Осындай Нұр, Махаббат және Тыныштық күйінде отыра тұрыңыз...

Енді осы Нұрды жүрегіңізге орналастырыңыз. Нұрға толы бүкіл әлем сіздің жүрегіңізде. Оны осындай әсем қалыпта сақтаңыз.

Жаймен көзіңізді ашуға болады.

Сұрақтар:

Қандай күйде болдыңыздар?

Жаттығу қалай әсер етті?

Ішкі тыныштыққа келе алдыңыздар ма?

Қорытынды:

Олай болса, бір-бірімізге жақсы тілектер тілейік. Осы тыныштық күйімізді сақтап қалайық.

Үй тапсырмасын тексеру.

«Түлкі мен ешкі» ертегі оқуға берілген болатын.

«Түлкі мен ешкі»

Бір түлкі жүгіріп келе жатып, абайсызда бір терең апанға түсіп кетіпті.
   Шыға алмай тұрғанда, бір ешкі су іздеп жүріп, әлгі апанға кез болып,түлкіні көреді.
 - Ей, түлкі батыр, не қылып тұрсың? – депті.
 - Ой, не қыласың, жаным жай тауып тұр. Қырда әрі сусап, әрі ыстықтап өліп едім. Апанның іші әрі салқын, әрі түбінде тұп тұнық суы бар екен, – депті түлкі.
   Мұны естіп ешкі: «Мен де салқындайын, әрі су ішейін», – деп ойлап, секіріп апанға түсіпті. Сонда түлкі секіріп ешкінің үстіне мініп, онан мүйізіне табан тірепті де, ырғып далаға шығып, жөніне кетіпті.
   «Өтірікке алданба, басың бәлеге душар болар» деген сөз осыдан қалыпты.

Сұрақтар:

• Балалар, түлкінің әрекеті туралы не айта аласыңдар?

• «Өтірікке алданба, басың бәлеге душар болар» дегенді қалай түсінесіңдер?

• Адам өтірік айтқанда өзін қандай сезінуі мүмкін?

Балалардың жауаптары тыңдалады.

Мұғалім жаңа тақырыпты түсіндіру мақсатында оқушылармен әңгімелеседі.

• Жақсы баланың қандай қасиеттерін білесіңдер?

Балалардың жауаптары тыңдалып түйінделеді.

-Жарайсыңдар,балалар! Өте дұрыс айтасыңдар! Жақсы бала әдепті, сыпайы, қамқор, қайырымды, жауапкершілікті болады.

Сондай жақсы қасиеттердің бірі-шыншыл болу, өтірік айтпау.

• Сендерге адамның қандай қасиеттері ұнамайды?

Балалардың жауаптары тыңдалып, түйінделеді

- Дұрыс айтасыңдар, әдепсіздік, қайырымсыздық, жауапсыздық, қызғаншақтық, ашушаңдық-адамға жат қасиеттер. Сондай адамға жат қасиеттердің бірі-өтірік айту. Біз бүгінгі сабақта шындық пен өтірікті ажыратуға үйренеміз.

Сабақ барысын талдау:

Дәйексөз.

Мұғалім тақтаға «Өтірік өрге баспайды»-деп жазып қояды және осы халық даналығын бүгінгі сабақтың дәйексөзі ретінде түсіндіреді.

-Балалар, адам өтірік айтқанда өтірігін біреу біліп қоя ма, деп қиналады. Шындық ашылып қала ма, деп сезікттенеді. Расында, өтірік ұзаққа бармайды, шындық қашанда жеңіп шығады да, өтірік айтқан адам ұятқа қалады. Ал шындықты айтқан адамның жүрегі ауырмайды, қашанда жарқын, адамдар арасында сыйлы болады. Сондықтан да дана халық: «Өтірік өрге баспайды»,-деп өсиет қалдырған.

Балалар дәптердің соңың нда берілген«Менің дәйек сөздерім» айдарындағы бүгінгі сабақтың тақырыбы көрсетілген бетке осы дәйек сөзді жазады.

Сұрақтар:

1. Шындық айтқан адам қандай сезімде болады??

2. Ал өтірік айтқан адам ше?

Жаттату:

-3 рет қайталау;

-қыздарға қайталату, ұлдарға қайталату;

-2-3 баладан сұрау;

Қорытынды:

• Ендеше балалар, тек шындықты айтып, өтірікке жол бермейік.

1. Әңгiмелеу. Аңыз әңгіме: (Оқушыларға әңгіменің мазмұнын эмоциялық тұрғыда әсерлі етіп әңгімелеп беру).

     Өтірікші (ертегі)

Бір бала қой бағып жүріп:

-Ойбай, құтқар!Қасқыр! Қасқыр!-деп айқай салды.

Үлкендер жүгіріп келсе, онысы өтірік екен. Бала осылайша жұртты екі-үш рет алдады.

Бірде шынымен-ақ қасқыр шапты.

- Ойбай, құтқар!Қасқыр! Қасқыр!-деп айқайлайды бала.

Үлкендер бала әдеттегідей өтірік шақырып жатыр екен деп, бұл жолы сөзіне құлақ аспады.

Қасқыр бүкіл отарды қырып кетті.

Сұрақтар:

• Адамдар өтірікшінің шын айтқан сөзіне неліктен сенбеді?

Балалардың жауаптары тыңдалып, мұғалім өзі қорытындылайды.

• Өтірік айтып үйренсең, әдетке айналады да, өтірікші атанасың.Ал, өтірікшінің шын сөзі заяға кетеді, яғни өтірікші кейде шынын айтып тұрса да, «тағы да, өтірік айтып тұр»-деп ешкім сенбейді.Өтірік адамды сенімнен шығарады. Сол себепті балалар, ақиқатқа көз жеткізе отырып, дұрыс әрекет жасайық.

Шығармашылық жұмыс.

Дәптермен жұмыс

Тапсырманы орындау уақыты белгіленеді.

Тапсырмасының тұсаукесерін тыңдау.

• Дәптер бетінің екі шетіне «Шындық»және«Өтірік»деген сөздер,ал олардың бақыт, қуаныш, ұят, сенімділік, сенімсіздік, махаббат, реніш сөздері жазылған.«Шындық»неге жеткізеді?, ал«өтірік» ше? Осыларды анықтап, сызық арқылы бағыттап көрсетіңдер.

Қорытындылау:

• Шындыққа көз жеткізе отыры, өтірік айтпайық, дұрыс әрекет жасайық.

2. Топпен ән айту.

«Әдептілік әліппесі»

Сөзі: Ә. Асылбеков

Әні: М. Әубәкіров

Атам менің әманда
Әдепті жан бол деген.
Асыл сөзі санамда –
Жасы үлкенге жол берем.
Алдын орап кісінің,
Кесіп өтпей көлденең,
Ізетімен кішінің
Сәлемдесіп, қол берем.
 
Атам менің әманда
Кішіпейіл бол деген.
Асыл сөзі санамда –
Мақтанбауды жөн көрем.
Өзімді мен өзгеден
Санамаймын жоғары.
Әуес боп жел сөзбенен
Көпіргенім жоқ әлі.
 
Атам менің әманда
Әділетті бол деген.
Асыл сөзі санамда –
Жүрем әділ жолменен.
Қалдыратын ұятқа
Жалған сөзге төзбеймін.
Жеткізетін мұратқа
Тек шындықты көздеймін.

Сұрақтар:

• Атасы немересіне қандай адам бол дейді?

-Ендеше, адам бойындағы ең жақсы қасиеттерді сақтай білейік.

Қорытындылау

Балалар сабақта үйренгендерін өздері қорытындылайды:

Өтіріктің адамға еш пайдасы жоқ.Ол саған уақытша ғана қуаныш әкеледі де, өмір бойы атыңа «Өтірікші»деген сөз ергізеді. Өтірік айтып өмір бойы жаман адам болғанша, ауыр сөз есітетін болсаң да шындықты айтып арды таза ұстаған дұрыс. Шындық саған өмірде адал адам болып өсуіңе көмектеседі және өмірлік қуаныш сыйлайды. Шындықты айтқан адамға бәрі сенеді.

3. Үй тапсырмасы.

   1. «Ағайынды екі қыз» Ә. Табылдиев әңгімені оқу;

4. Соңғы тыныштық сәті.

Баяу әуен қою.

- Көзімізді жұмып, еркін жайғасайық! Енді бүгінгі өткен сабағымыздан нені түсіндік, қандай жақсы нәрселерді үйрендік, өзімізге нені алдық, сол жөнінде ойланайық. Мен осынау әсемде көрікті әлемді сүйемін. Егер барлық жасаған әрекетіміз дұрыс болса, біздің жан дүниемізде жан тыныштығы орнайды. Тыныштық, ол - жүрегіңді тыңдау. Осының барлығын жүрегімізге салып, көкейімізге түйіп алайық. Жайлап көздеріңізді ашуға болады.