Тақырыбы: Көру қабілеті бұзылған (көрмейтін және нашар көретін) оқушылармен кеңістікті бағдарлау пәні бойынша жұмыс түрлері.

Көру қабілеті бұзылған (көрмейтін және нашар көретін) оқушылармен кеңістікті бағдарлау пәні бойынша жұмыс түрлері.

Көру қабілеті бұзылған (көрмейтін және нашар көретін) білім алушыларға арналған негізгі білім беру деңгейінің 5-10 сыныптары үшін «Кеңістікте бағдарлау» пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы «Білім туралы» 2007 жылғы 27 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңының 5-бабы 6) тармақшасына сәйкес әзірленген және осы бағдарлама бойынша түзету сабақтары өткізіледі.

Көру қабілеті бұзылған оқушыларды кеңістікте бағдарлауға үйрету - көру қабілетінің бұзылуын өтеудің маңызды шарттарының бірі, өйткені адамның барлық қызметі оның кеңістікте бағдарлау және қозғалу қабілетімен байланысты.Заманауи қоғамға интеграциалануы, қоршаған ортаға бейімделуі, баланың қазіргі уақытта мектепте, өз үйінде кеністіктікті бағдарлай білу қабілетіне тікелей байланысты.

Көру қабілеті бұзылған оқушыларды «Кеңістікте бағдарлау» пәні бойынша оқытудың негізгі міндеттері:

- білім алуға жағымды түрткіні қалыптастыру;

- қоршаған кеңістіктегі нысандар мен заттардың сапасы мен құрамын елестету арқылы қоршаған орта жайлы түсініктерін кеңейту және жүйеге келтіру;

- кеңістіктік терминдерді түсінуді және оларды өздігінен қолдана алуын қалыптастыру;

- макро және микрокеңістік түсініктерін, ондағы заттар мен нысандардың бір біріне қатысты орналасуы туралы елестетулерін қалыптастыру;

- күнделікті бағдарлауда кеңістік туралы полисенсорлық ақпаратты пайдалануға үйрету;

- елді мекендер мен шағын аудандардың, жекелеген бағыттардың, үй- 2 жайлардың макеттерімен және схемалармен жұмыс жасау дағдыларын дамыту; қалыптасқан топографиялық ұсыныстарын жоспарға түсіру: таныс кеңістікті, бағыттарды, үй-жайлардың сызбасын құрастыруға үйрету;

- көрмейтін білім алушылардың көру қабілеті қалыпты жағдайдағы құрдастарымен және ересектермен кеңістікте бірлесе бағдарлауға үйрету; жалпымәдени, коммуникативті құзіреттіліктерді қалыптастыру;

- тифлотехникалық құралдар көмегінің тәсілдерімен ( ақ трость, локатор, дыбыстық белгілер мен бағыт беру жүйесі) кеңістікте бағдарлауды меңгерту;

- қоғамдық орындарда, көлікте, қала көшелерінде еркін бағдарлай білуін дамыту;

- тұлға болып қалыптасу процесінде саяси-құқықтық және құндылықтылық бағдарларды жүзеге асыру

«Кеңістіктік бағытталу» пәнін оқытудың ең тиімді әдістер мен технологиялар:

күнделікті өмірлік жағдаяттарды моделдерін жасау; сөжеттікрөлдік ойындар, сауда, тұрмыстық және мәдени мекемелерге экскурсия жасау, тренинг жүргізу; презентациялар, Skype-, виртуалды оқытудың технологияларын қолдануымен онлайн-конференциялар.

Кеңістіктік бейнелерді қалыптастыруда алдына нақты міндеттерді қоятын шартты түрде үш кезеңге бөлінеді, көрнекі құралдарды қолдану, оларды қолданудың түрлері мен әдістері:

1) бірінші кезеңде алғашқы бағдардың кеңістіктік үлгісі қалыптасады: нақты жерде бағдардың орналасуы туралы жалпы көрінісі (бейнесі)құрылады; есептеу нүктесі анықталады, бағыт конфигурациясы, кеңістіктік бейнесі туралы маршрут құрайтын салыстырмалы ұзындық кесінділері;

2) екінші кезеңде қалыптасқан жалпылама кеңістік бейнесі бөлшектерге бөлінеді және әрбір бағыттың учаскелерін толық зерделейді;

3) үшінші кезеңде зерттелген маршрут бөлігінің тұтас барабар кеңістік бейнесі жинақталады. Осы жүйе бойынша оқыған кезде кеңістіктікті қабылдаудың дәлдігі, тұрақтылық, толықтығы мен дәлме-дәлдігі артады. Оқу процесін ұйымдастыруда жетекші әдіс саяхат болып табылады. Бөлімде салауатты өмір салтын қалыптастыруға, спортқа және туристік қызметке баулуға (турсаяхаттар, табиғатта демалу) ерекше орын бөлінеді.

Кеңістікті бағдарлау бағдарламасын жүзеге асыруға кіріскен кезде мұғалім оқушыларды көру аурулары, көру өткірлігі және тексеру нәтижелерін ескере отырып топтарға бөледі. Бұл өз кезегінде түзету сабақтарын ұйымдастыруға сараланған тәсілді жүзеге асыру үшін қажет. Тексеру нәтижелерін талдау кезінде мұғалім бағдарламаның барлық бөлімдері бойынша әрбір оқушының оқытуға бағыттылық дайындығының деңгейін анықтайды және алынған нәтижеге байланысты балаларды топтарға бөледі.

Кеңістікті бағдарлау сабағының құрылымы сабақ сияқты төрт бөлімнен тұруы мүмкін: кіріспе, дайындық, негізгі және қорытынды. Кіріспе бөлімде сабақтың мақсаты мен міндеттері туралы хабарлама жасау, сонымен қатар оқушылардың психологиялық дайындығы қамтылған. Дайындық бөлімінде оқушылардың сенсорлық (тактильді, есту, иіс сезу және көру) сферасын дамытуға арналған жаттығулар қолданылады. Сабақтың негізгі бөлімінде бағдарлау бағдарламасының тақырыптары зерттеліп, бекітіледі. Қорытынды бөлімде сабақты қорытындылайды, оқушы жұмысын талдап, бағалайды, үй тапсырмасын ұсынады. Арнайы мектеп оқушыларында кеңістіктік бағдарлауды қалыптастырудың тиімділігін бақылау үшін оқытудың басында және әртүрлі кезеңдерінде кеңістіктік бейнелеулердің, концепциялардың және бағдарлаудың практикалық дағдыларының қалыптасу дәрежесін зерттеу қажет.

Бірінші бөлімде көру қабілеті бұзылған оқушылардың бағдарлау дағдыларын дамыту үшін, бұзылмаған анализаторларды қолданамыз, яғни есту, сипап-сезу, иіс, проприоцепция (бұлшықет сезімталдығы), вестибулярлық аппарат және егер бар болса, қалдық көру, бағдарларды таңдау қабілеті сияқты анализаторларын жетілдіреміз.

Вестибулярлық аппарат.

Вестибулярлық аппарат тепе-теңдік органы деп аталады. Ол ішкі құлақта орналасқан және бас пен дененің бұрылыстары мен қисаюына, сондай-ақ кез келген бағытта жеделдетуге жауап береді. Дәл вестибулярлық аппараттың көмегімен автобуста жүргенде бұрылыс немесе биіктіктен түсу сияқты белгілерді анықтауға болады.

Бұлшық ет сезімталдығы.

Бұлшықет сезімталдығына жауапты проприоцепциялық рецепторлар - бұл дене бөліктерінің салыстырмалы орналасуын және қозғалысын анықтайтын бұлшықеттер, сіңірлер мен буындардағы және айналасындағы жүйке ұштары. Өз бетінше қозғалған кезде баспалдақтар, жиектер, түсулер және көтерілулер аяқтардағы және аяқтардағы проприоцепциялық рецепторлардың әсерінен бұлшықет сезімталдығының көмегімен анықталатын бағдарлар болуы мүмкін, ал ақ таяқты пайдаланған кезде адам таяқ ұстаған қолдың рецепторлары арқылы жақындау туралы ақпаратты одан екі қадам бұрын алады.

Тактильді сезімталдық.

Көру қабілеті бұзылған адамдар кеңістікте жылжытқан кезде аяқтың тактильді сезімі аяқ киім арқылы өтетін жол бетінің құрылымын анықтауға мүмкіндік береді. Адам аяғымен жұмсақ шөпті жолдан және одан да қатты асфальтты ажырата алады, ал ақ таяқтың көмегімен түйсік тіпті асфальт жолды цементтелген жолдан ажыратуға мүмкіндік береді.

Саусақ сезімінің көмегімен көру қабілеті нашар адам бағдарлауды жеңілдету үшін аймақтың тактильді картасын зерттей алады. Сондай-ақ жанасу сезімі температура айырмашылығы туралы ақпаратты береді, оны зағип адамдар бағдарлау процесінде де пайдаланады. Мысалы, егер күннің екінші жартысында адам жылынған күннен оң жақ бетінде жылуды сезінсе, ол шығысқа қарай жылжиды деген қорытындыға келуі мүмкін.

Есту сезімталдығы.

Есту зағип адамға ол орналасқан кеңістіктің сипатын анықтауға көмектеседі. Мысалы, адам ағаш жапырақтарының сыбдырын, құстардың сайрағанын естісе, ол өзінің алаңда (саябақ, орман) ішінде екенін міндетті түрде түсінеді, ал судың шашырауы жақын жерде су қоймасының бар екенін айтады. . Есту арқылы зағиптар белгілі бір белгілер немесе таныс аймақтың белгілері туралы ақпарат алады. Көру қабілеті бұзылған адамдар үшін мұндай ақпараттық сигналдар жиі ашылатын кіреберіс есіктерінің дыбысы, жұмыс істеп тұрған лифттердің дыбысы, сауда үйлерінің шуы немесе жаяу жүргіншілер қозғалысы сызығына перпендикуляр өтіп бара жатқан көліктердің дыбысы (бұл көшенің жүріс бөлігіне жақындағанын білдіреді) және т.б. . Ақ таяқты пайдаланғанда дыбыстық ақпараттың ауқымы ұлғаяды: ақ таяқтан шағылысқан дыбыс оның тиген беті туралы мәлімет береді. Сонымен қатар, есту қабілеті зағиптарға алыстан кедергілерді сезінуге мүмкіндік береді. Бұл қабілет кедергі сезімі деп аталады.

Иіс сезгіштігі.

Иістің көмегімен көру қабілеті бұзылған адам кеңістік туралы ақпарат алады. Бұл әсіресе тән иісі бар жабық бөлмелерге қатысты, мысалы, дәріханалар, асханалар, кофеханалар, балық дүкендері. Әдетте жанармай құю станциясын иісі арқылы тану немесе кафе немесе асхананың жанынан өтіп бара жатқаныңызды анықтау оңай, егер желдеткіш сорғыш көшеге қарап тұрса.

Қалдық көру.

Егер көру қабілеті бұзылған адамда қалдық көру болса, онда ол бағдарлауға көмектеседі. Көрнекі белгілерді таңдау қалдық көру сипатына байланысты. Мысалы, егер адам көру өткірлігін төмендетсе, онда бағдарлар үлкен, жарқын және контрастты болуы керек. Қалдық көру, ақпарат алудың жалғыз немесе негізгі көзі бола алмайтынын есте ұстаған жөн - басқа да бұзылмаған анализаторларды пайдалану қажет. Көру қабілеті нашар адамдар үшін ақ таяқпен жұмыс істеудің арнайы әдістері бар, олар мүлдем көрмейтін адамдар қолданатыннан ерекшеленеді. Қалдық көруі бар адамдардың қолданатын кеңістікті бағдарлау әдістері көп жағдайда көру мен таяқтың жұмысын үйлестіруді қамтиды. Бұл ретте көру аумақты «сканерлейді», жолда кедергілер мен басқа да кедергілердің бар немесе жоқтығын анықтайды, бірақ кедергі болған кезде ол оған «бекітілмейді», бірақ кеңістікті визуалды зерттеуді жалғастырады, ал таяқ кедергінің бар екенін және айналып өту үшін оның нақты орнын растайды. Сондықтан мұндай әдістер «растау» терминімен белгіленеді

Осылайша, көру қабілеті бұзылған кеңістікте бағдарлау процесінде адам зақымданбаған анализаторларды пайдаланады: вестибулярлық аппарат, проприоцепция, сипап сезу, есту, иіс сезу, егер бар болса, қалдық көру - олар қоршаған кеңістік туралы маңызды ақпарат береді.

Көру қабілетін дамытуда табиғи объектілерімен, мозайкамен, конструкторларды пайдаланып үйретуге болады. Дидактикалық ойындар барысында есту, көру, сезіну, қабылдау сияқты үрдістері дамып, балалар музыкалық ойыншықтармен, заттарды пішініне, түсіне, көлеміне қарай іріктеуге, әр түрлі қимылдарды орындауға үйренеді. Ойынды дұрыс пайдалану сабақтың тиімділігін арттырады, балаларға қуаныш сыйлайды.

«Фигураларды құрастыр» жаттығу

Мақсаты: қол қимылдарының икемділігін, дәлдігін,көз мөлшерін дамыту.

Жаттығу барысы: жүргізуші балаларға есептік таяқшалар таратып береді. Балалар солардан геометриялық фигуралар жасап шығару керек.

«Қимылды қайтала» жаттығуы

Мақсаты: қолдың, саусақтың қимылдарының үйлесімділігін дамыту.

Жаттығу барысы: Мысалы: кірпі, қоян, түлкі т.б. /кейбір саусақтар бүгулі, ал кейбір түзу, әртүрлі қимылдар/ жасалады. Балалар сол қимылды тура солай қайталау керек.

«Күн мен жер» ойыны

Мақсаты: Кеңістікті бағдарлау, қимыл – қозғалысты дамыту.

Балалар үлкен шеңбер бойымен жүреді. Күн шеңбердің ортасы, балалар жер болып күнді айналып жүреді. Жүргізуші күн дегенде балалар шеңбердің ортасына тұрып қалу керек. Ал, жер дегенде шеңберді айналып жүреді. Үлгере алмаған оқушы ойынан шығады.

«Төрт құбылыс» ойыны

Мақсаты: Оқушыларды шапшаңдыққа, тапқырлыққа үйрету.

Ойынның барысы: Балалар шеңбермен тұрады. Жүргізуші «су» десе, қолдарын алдарына созады, «ауа» дегенде, жоғары көтереді, «от» дегенде, екі қолын айналдырады, «жер» дегенде, қолдарын түсіреді. Кім шатасса, сол ойыннан шығады.

«Дауысты анықта» ойыны

Мақсаты: Есту, есте сақтау қабілетін дамыту.

Нұсқау: Ойыншылар орындықта отырып жайғасады. Ойын жүргізуші бөлек отырады, ойыншының көзі байлаулы болады, ол  таныс бір әнді орындайды да үндемей қалады, содан соң ойыншылардың бірі әнді әрі қарай жалғастырады. Көзі байлаулы ойыншы кімнің дауысы екенін анықтайды.

Сабаққа қатысты үлестірмелі материалды грифелмен бастыру, құрастырмалы, бұрандалы заттармен, жіптің түрлерімен, өсімдік дәндері мен дақылдарын пайдаланға т.с.с. көрнекі заттармен жұмыс жасауға болады. Әр 15 минут сайын көз бұлшықеттері шаршамауға, көру деңгейі төмендемеуі үшін көзге арналған жаттығулар жасап тұру керек. Мысалы мынадай жаттығуларды қолдануға болады. Брайль жүйесінде оқитын балаларға әуеннің сүйемелдеуімен орнында отырып, басты оңға, солға, алға, артқа айналдыру. Қолды алға созып алақандарымызды ашып-жұму. (15-20 рет). Орнынан тұрып, басын жүректен төмен қойып, дем алып, дем шығару. Қолдарын жаңға созып, жұдырығын түйіп білегін, шынтағын, айналдырады, қолдарын жоғары көтеріп жұдырықтарын ашу. (15-20) рет, басында 5-10 рет, т.с.с. Сонымен қатар саусақ ұштарына, алақанға бүдірлі заттармен жеңіл массаж жасау.

Көру деңгейі төмен балалар мен көру деңгейі функционалдық бұзылған балаларға мынадай үлгідегі көзге арналған жаттығулар жасатуға болады. Әуеннің сүйемелдеуімен көзді ашып, жұму, ауаға көзбен көлденеңнен сегіз салу (15-20 рет), көзге сұқ және ортаңғы саусақпен жеңіл массаж жасау, т.с.с. Көзге арналған жаттығулармен қатар денеге де жаттығулар жасап отырылады. Сонымен қатар көзге арналған электронды жаттығулар мен тренажорлар бар.

Сонымен қатар маршруттағы қозғалыстарды пысықтау (бұрылыстар, түзу жүру және т.б.), сенсорлық сфераны дамытуға арналған жаттығулар, баланың физикалық мүмкіндіктерін арттыратын әртүрлі дене жаттығулары қолдануға болады. Кеңістікті бағдарлауды оқыту процесінде көрнекі және техникалық құралдар пайдаланылады, олардың арасында рельефтік құралдар, диаграммалар мен жол жоспарлары, үй-жайлар мен көшелердің макеттері үлкен орын алады. Сондай-ақ балаларға тапсырмаларды орындамас бұрын маршруттарды ауызша сипаттауға, оны орындау кезінде маршрутты ойша айтуға және оны орындағаннан кейін ауызша есеп беруге үйрету қажет. Визуализацияны қолдана отырып, қабылдау жылдамдығын (демонстрациялық уақытты ұлғайту), көру қабілеті бұзылған балалардың жарық пен түс сезімталдығының күйін, көру өрісі мен сипатын ескеру қажет.

Келесі бөлімде бағдарлама бойынша: сыныпта бағдарлау, таныс емес ғимараттарда бағдарлау, кеңістікті бағдарлауда қоғамдық көлікті пайдалану, әртүрлі жағдайларды ескере отырып, оқушылардың кеңістікті бағдарлау дағдыларын кеңейту. Белгілі бір тақырыптарды (мысалы, «Әртүрлі бөлмелерде таяқпен қозғалу техникасы», «Қалада жүріп-тұру кезінде таяқпен жұмыс істеу техникасы» және т.б.) зағип оқушылармен оқудың барлық кезеңінде практикалық түрде өткізіледі. Көру қабілеті бұзылған оқушылар сабақтарды ұйымдастыру кезінде теориялық материал шағын топтармен (әрқайсысы 2 адамнан) фронтальды сабақтар түрінде оқытылады, ал практикалық сабақтар негізінен жеке жүргізіледі. Біркелкі (пәндік) қалдық көруі бар және нашар көретін балалармен теориялық сабақтар 3-4 адамнан тұратын топтарда, ал практикалық сабақтар – 2 адамнан өткізіледі.

Алғашқы кезендерде қорғаныс тәсілдерін дұрыс қолдануды үйретіледі.

Қорғаныс әдістерінің мысалдары:

Шынтақтан бүгілген сол жақ қол беттің алдында диагональді күйде, яғни шынтақ сол иық деңгейінде, алқаны самай тұсында болады,осылайша қорғанады, бетті соқтығысудан сақтайды, ал оң қолы қабырға бойымен қозғалады (ізденеді), қозғалыс бағытын сақтауға көмектеседі.

Көру қабілеті бұзылған адам жабық кеңістікте қозғалғанда денесін жабық немесе ашық есіктен (немесе биік нысандардан) соқтығысудан қорғағысы келсе, саусақтарын «құлып» әдісімен қосып, біріктірілген қолдарын мүмкіндігінше кең ұстап және кеуде деңгейінде болуы керек.Егер ол төмен заттармен (орындық т.б.) соқтығысудан аулақ болғысы келсе, онда біріктірілген қолдар осы заттарды анықтауға және айналып өтуге мүмкіндік беретін деңгейге дейін түсірілуі керек. Сонымен қатар, кейде адамның өзі еңкейіп тұруы керек. Бұл қозғалыс техникасын қолданғанда көру қабілеті бұзылған адамның бойы, сондай-ақ жолдағы заттардың биіктігі мен ені маңызды рөл атқарады.

Көру қабілеті бұзылған адамның қозғалысы баяу болғандықтан(арнайы құралдарсыз), әдетте бұл тәсілді ол тек қысқа қашықтықта қолданылады.

Көрмейтін білім алушылардың көру қабілеті қалыпты жағдайдағы құрдастарымен және ересектермен кеңістікте бірлесе бағдарлауға үйрету.

Көрмейтін білім алушы еріп жүретін адамның қолын ұстайды (кішкентай баланың ересек адамның білегінен ұстауы ыңғайлы, ал ұзын және/немесе ересек адамның қолын алуы немесе қолын жай ғана ұстауы ыңғайлы. шынтақтан жоғары). Егер ілесіп жүрген адам жарты қадам артта қалып, ілесіп жүрген адамның қолын шынтағынан сәл жоғары ұстаса, онда бұл позиция ілесіп жүрген адамның қимылдарына дер кезінде әрекет етуге мүмкіндік береді. : тоқтау, қадамды баяулату немесе жылдамдату, баспалдақпен түсуге немесе тар жерден өтуге дайындалу (мысалы, есік арқылы). Оқушыға тұрақты және кездейсоқ ілесіп жүретін адаммен бірге қозғалыстың ең оңтайлы әдістері мен әдістерін үйрету қажет. Мысалы, тар жерде (есігінде, жолда және т.б.) Көрмейтін білім алушы еріп жүрген адамның қолын жібермей, қатаң түрде артта тұруы керек. Сонымен қатар, мұғалім оқушығаға ілесіп жүрген адамға,одан не талап етілетінін түсіндіруін үйрету керек.

Ақ таяқпен жүру

Өз бетінше бағдарлау жолдағы кедергілерді анықтау мен жеңуді ғана емес, қозғалыстың мақсаттылығын да болжайды. Кеністікте өз бетінше қозғалу үшін зағип адам қайда бара жатқанын, оған қалай жетуге болатынын, қозғалыстың әр сәтінде қайда екенін білуі керек, яғни ол өз жолын басқара білуі және ол бағытынан адасып кетсе қалай оралу керектігін білуі керек. Өз бетінше қозғалған кезде қадамдар, жиектер,төмен түсулер және жоғары көтерілулер аяқтардағы проприоцепциялық рецепторлардың әсерінен бұлшықет сезімталдығының көмегімен анықталатын бағдарлар болуы мүмкін, ал таяқпен пайдаланған кезде адам таяқ ұстаған қолдың рецепторлары арқылы жақындау туралы ақпаратты одан екі қадам бұрын алады.

Көру қабілеті нашар адам бағдарлау таяқшасымен жұмыс істеу үшін әртүрлі әдістер мен әдістерді қолданады. Бұл жолдағы кедергілерді, баспалдақтарды, түсулерді, көтерілулерді дер кезінде анықтау үшін қажет. Зағип адамды таяқпен бағдарлауды тиімді үйрету үшін ұстаз тек таяқтың көмегімен қозғалыстың амалдары мен тәсілдерін ғана емес, зағиптарға осы амалдар мен әдістерді үйретудің әдіс-тәсілдерін де білуі керек.

Кеңістікте бағдарлау бойынша кей кездерде 5 сыныптың өзінде таяқтың көмегімен қозғалыс техникасын білмейтін оқушылар болуы мүмкін. Мұндай оқушылармен жаттығуды таяқшаны қолдану тәсілдерін үйренуден бастау керек. Осы әдістердің ішінен баспалдақтар немесе жол бетінің деңгейінде басқа өзгерістер болмаған таныс бөлмелерде ғана қолданылатын «диагональды» техникадан бастаған дұрыс. Бұл әдіс зағип адамға тәуелсіз қозғалыс еркіндігін тез сезінуге мүмкіндік береді.

Егер сіз «диагональды қадағалауды» қолдансаңыз, таяқ қабырға бойымен сырғанау кезінде есіктерді оңай ажыратады (таяқтың дыбысы бойынша), ал егер сіз оларды санасаңыз, дәлізде қажетті бөлме нөмірін таба аласыз. Сіз дәлізде бөлмелердің қалай орналасқанын есте сақтай аласыз (мысалы, мектепте немесе басқа ғимаратта). Ресми кеңселердегі тақ нөмірлі бөлмелер дәліздің бір жағында, ал жұп нөмірлері екінші жағында орналасады.

Алғашында «маятник» техникасы кейбіреулерге өте қиын болып көрінеді, оқушы үнемі біреуінде немесе екіншісінде шатасып кетуі мүмкін (немесе қол дененің ортасында ұсталмайды, содан кейін ол тек қолмен ғана емес, қозғала бастайды). бірақ иық пен қолмен немесе ол таяқ пен аяқтың қозғалысын дұрыс үйлестірмейді) ). Дегенмен, бірте-бірте бәрі өз орнына келеді. Бұл шыдамдылық пен жаттығуды қажет етеді.

Ғимаратта және тротуарда таяқпен жұмыс істеу әдістерін меңгергеннен кейін, таяқтың ұзындығын тексеріп, соңында дұрыс өлшемді таңдау керек. Ол үшін оқушы тротуармен әртүрлі таяқтармен жүруі керек. Олар оқу жылының басында таңдалғаннан ұзағырақ болуы керек екенін ескеріңіз. Оқушы ескі таяқтың сәл қысқа болғанын және реакция үшін екі толық қадам бермегенін, бірақ тым ұзын таяқша ыңғайсыз екенін өз көзімен көре алады. Сірә, ол таяқты таңдайды, оның көмегімен екі қадамнан кейін оның аяғы дәл таяқ болған жерде басады. Бұл таяқ оқу жылының басында жинаған таяқтан ұзағырақ болуы мүмкін. Кейде тіпті мойынның түбіне дейін жетеді. Бұл соқыр адамның таяқпен жұмыс істеу тәсілдерін меңгеруімен жылдам қозғалып, кеңірек жүруімен түсіндіріледі.

Жабық кеңістікті зерттеудің ерекшеліктері.

Арнайы мектеп оқушыларын бөлмедегі объектілерді зерттеу әдістеріне үйрету сабақтарын ұйымдастыру барысында оларға басталатын ыңғайлы нүкте ретінде бастапқы нүкте (нүкте) ұғымын түсіндіру қажет. Әдетте, үй-жайды зерттеудің бастапқы нүктесі кіреберіс есігі болып табылады, ғимаратты қарау үшін - ғимараттың негізгі немесе басқа (жұмысшылар) кіреберісі, ал еденді тексеру үшін - баспалдақтан кіру ыңғайлы, кету нүктесіне дейін.

Бөлмені таяқпен немесе таяқсыз тексеруге болады. Бірінші жағдайда таяқпен жұмыс істеу техникасы мен аспаптық тексеру техникасын үйрету жалғасады, ал екіншісінде таяқсыз қозғалыс техникасын үйрету. Сол және басқа жағдайда бөлмеде жолда кездескен барлық заттардың өлшемін, пішінін, материалын анықтау үшін екі қолмен «зерттеу» керек.

Бейтаныс бөлмеде бағдарлау зерттеу әдісімен жүргізіледі.

Біріншіден, олар периметр бойынша бөлмені айналып өтеді - солдан оңға және қарама-қарсы бағытта. Сондықтан зағип адам бөлменің пішіні мен өлшемін, бөлменің қабырғаларында есік пен терезе саңылауларының болуын, жиһаздың және қабырғаларға қарсы тұрған басқа заттардың болуын анықтай алады. Бөлменің ортасындағы заттарды тексеру үшін алдыңғы есіктен әртүрлі бағытта қозғалу керек. Жолда кез келген нысанды тапқаннан кейін оны «тексеру» керек және бастапқы нүктеге оралу керек. Бөлменің бүкіл кеңістігі зерттелмейінше. Болашақта зерттелген бағыт бойынша еркін жүру үшін зағип баланы үйрету керек. Әр түрлі бастапқы нүктелерді (парта, мұғалім үстелі, киімге арналған жеке шкаф және т.б.) пайдаланыңыз, содан кейін бөлмеде еркін қозғалыңыз (заттан объектіге). Үй-жайларды зерттегеннен кейін тифлопедагог зағип адамға «визуалды» бейнені жасауға көмектесе отырып, толық ауызша сипаттама береді.

Микро және макрокеңістікті модельдеуге арналған жаттығулар:

Оқушылар «Орентир» құрылғысында жұмыс жасайды. Балалар сызбаларды жазықтықта оқуды және өз бетінше сыныпты, бөлмелерін, асхананы, кітапхана бөлмелерін модельдеуді үйренеді.

Қорытынды

Кеністікті бағдарлау сабағын оқытудың негізгі мақсаты – әрбір зағип немесе нашар көретін оқушының өзіне сенімділігін арттыру, бұзылмаған анализаторларды барынша пайдалануға үйрету, тактильді, есту және иіс сезу белгілерін тауып, оларды пайдалана білу; қиындықтарды жеңу ерік-жігерін тәрбиелеу және көру қабілеті бұзылған баланың белсенді өмірлік ұстанымын дамыту.

Пайдаланылған әдебиеттер:

В.З. Денискина, М.В. Венедиктова «Обучение ориентировке в пространстве учащихся специальной (коррекционной) школы III-IV вида», Методическое пособие. ООО «ИПТК «Логос» ВОС», М. 2007г.

Көру қабілеті бұзылған (көрмейтін және нашар көретін) білім алушыларға арналған негізгі орта білім беру деңгейінің 5-10 сыныптары үшін «Кеңістікте бағдарлау» пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы

Тебенова Қ.С. Дамуында ауытқулары бар балалар Қарағанды,2011

Нұрмағанбетова Ұ, Тебенова Қ.С, Омарова Н.Н «Дефектология»

Қарағанды облысы білім басқармасының «№1арнайы мектеп –

интернаты» коммуналдық мемлекеттік мекемесі.

Баяндама

Тақырыбы: Көру қабілеті бұзылған (көрмейтін және нашар көретін) оқушылармен кеңістікті бағдарлау пәні бойынша жұмыс түрлері.

Дайындаған: дефектолог-мұғалім Баймагамбетова.Б.К.

Қарағанды 2022 жыл.