Тәрбие сағаты

ТӘРБИЕ САҒАТЫ

«Теңге – тәуелсіздік келбеті»

Өткізілу орны: «Балдәурен» РОСО филиалы, 6/7 кабинет

Өткізілу уақыты: 15.11.2022ж. сағат 12:10.

Қатысушылар: 9 в сынып оқушылары, қонақтар

Мақсаты:

1.Ұлттық валюта тақырыбын қорытындылау,өзге мемлекеттің валютасымен таныстыру.

2.Қазіргі нарықтық экономикалық дағдарыс жағдайындағы іс-әрекеттерді реттеуге үйрету. экономикалық терминдерімен таныстыру,өз бетімен жұмыс істеуге дағдыландыру.

3. Үнемділікке, барды қадірлеуге баулу,ақпараттық жүйелерді пайдалануды үйрету,тілді құрметтеуге баулу.

Міндеттері:

Жас ұрпақты отанын сүюге, еліміздің рәміздерін қастерлеуге, бай-қуатты ел екендігін мақтан етуге үйретіп, туған еліне, жеріне деген сүйіспеншілігін арттырып, патриоттық сезімін ояту;

Өткізілу түрі: Офлайн форматта

Әдіс - тәсілдері: «Ми шабуылы», психологиялық тест, дидактикалық ойындар, тренингтер.

Көрнекілігі: Компьютер, есептер жазылған слайд жиынтығы,сөзжұмбақ жазылған кеспе қағаздар,Ұлттық валюта теңге.

Әдісі: диспут, әңгіме.

Барысы:
1993 жылдың 15 қарашасында ұлттық валюта теңгені енгізу Қазақстан Республикасы экономикалық тәуелсіздігінің айқын көрінісі болды.

Ақше, теңге туралы не білесіңдер?

1-оқушы: Ерте заманда ақша рөлін мал, аң терісі, Қытайда- шай, тұз атқарған. Қазақстанда тоқты немесе саулық қой атқарған. Ақшаның пайда болуы тауар өңдірісінің дамуына және халықтар арасында қарым-қатынастың ұлғаюының нәтижесінде ақша рөлі түрлі металлдарға ауыса бастады. Өйткені металл әсіресе, алтын, күміс ақша рөлін атқаруға өте қолайлы болды. Қазақ елі Ұлы Жібек жолына орналасқандықтан, ақша жасау, оны айналымға енгізуді өмір қажеттілігі деп тым ерте қолға алған Тараз, Отырар қалаларында қола, мыс теңгелер соғылған. Бұл ақшалар ел экономикасында ерекше міндет атқарған.

2 оқушы: Қазақстан Республикасының ұлттық валютасы- теңге. Ол 1993 жылғы 15 қарашада айналымға енгізілді. Теңге бейнеленуі, орындалуы және қорғалуы тұрғысынан әлемдегі әдемі, заман талабына сай жасалған ақша белгілерінің бірі. Кескін-келбетін жасауға Қазақстан Дизайнерлер Одағының басшысы Тимур Сүлейменов, Меңдібай Әлин, Ағымсал Дүзелхановтардың қосқан үлестері қомақты. Бүгін де теңгеміз тұрақты валюта ретінде өз міндетін мүлтіксіз атқарып келе жатыр.

1-жүргізуші: Қазір айналыста негізінен 200, 500, 1000, 2000, 5000 және 10000 теңгелік қағаз ақша (банкнот) қолданылуда. Құны төмен, күнделікті көп қолданылатын қағаз ақша тез тозады. Сондықтан оларды металдан тиын түрінде жасады.

2-жүргізуші: Тиын ақшалар металдан жасалады. Тиын ақшалар арқылы бізге бағзы замандағы зор маңызды оқиғалар, тарихи тұлғалар, жануарлар әлемі жеткен. Тиындар қазір де мемлекеттің тарихи табыстарын, мәдени мұраларын, айтулы азаматтарын есте қалдыру мақсатында кеңінен қолданылады. Абай, Жамбылдың 150 жылдығына, Мұхтар Әуезовтың 100 жылдығына, Қазақстан тәуелсіздігінің 5, 10 жылдығына арналған мерейтойлық ақшалар бар.

1-жүргізуші: Республикамыздың тиын ақшаларын жасауға Досбол Қасымов, Еркін Жамалбаев, Нияз Наурызбаев сияқты суретшілер, мүсіншілер атсалысып келеді.

3 оқушы: Ақша белгілері- теңге мен тиынды Қазақстанның озық суретшілерінің қатысуымен ұлттық Банк әзірледі.

Қазақ ақшасының, тарихы біздің заманымызға дейінгі үшінші ғасырдан басталады екен. Хуннулар ақша орнына күміс пышақты пайдаланған.

4 оқушы: ХХ ғасырларда Қазақстан біртұтас рубль аймағына кірді. Бұл 1993 жылы қараша айына дейін жалғасты. Рубльдер 1993 жылы 15 қарашада таңертеңгі 8.00- де теңгемен ауыстырылды. Бұл күн ұлттық валюта күні болып саналады.

5 оқушы: Ұлттық валютамыз – теңгені әзірлеу, жасау, айырбастау, айналысқа енгізу тұңғыш Президентіміз Н.Ә. Назарбаевтың жеке басшылығымен құпия жағдайда жүргізілді. 1 жыл 2 ай аяқталды.

Банкноттарды көркем безендіру кезінде белгілі тарихи тұлғалардың ( әл-Фараби, Абай, Абылай хан, Әбілқайыр хан, Шоқан Уәлиханов, Құрманғазы, Сүйінбай ) портреттері, Алатау мен Көкшетау көріністері, Қожа Ахмет Йассауи кесенесінің бейнесі, Маңғыстаудан табылған тастағы таңбалар пайдаланылды.

2-жүргізуші: Теңге дизайнерлерінің бірі- Прага сәулет институтының түлегі, бірнеше халықаралық конкурстардың жеңімпазы Хайролла Ғабжалеловтың пікірінше, ақшада айтулы алаш азаматтарының бейнесін берудің бірнеше себебі бар. Біріншіден, қосымша күрделі бедер-бейнелер банкноттарды қолдан жасаудан қорғайды, екіншіден тарихи тұлғаларымыздың суреттері біздің жас мемлекетіміздің өз тарихы мен болмысын танытады және қазақ ақшаларын әлемдегі басқа валюталардан даралап, айшықтап тұрады.

1-жүргізуші: Бүгінде Қазақстан өзіндік ақша-банк жүйесі, алтын валюта қоры қалыптасқан тұрақты даму жолындағы іргелі ел.

2-жүргізуші: Теңге ерен еңбекпен келді, оны үнемдеп, ұқыптылықпен қарап, күтіп жұмсау Қазақстанның әрбір азаматының міндеті.

Ұлттық ваюта күннен –күнге өз елімізде ғана емес,тысқары жерлерде де сенімді беделге ие бол бастады.Өндіріс дамыған сайын ,елге шетел капиталының ағыны ұлғайып, отандық ірі инвесторлар пайда болған сайын ұлттық валютамыз да нығая түсуде.

Ұлттық банк 2011 жылдың 11 шілдесінде Тәуелсіздігіміздің 20 жылдығына арналған номиналы 10000 теңгелік ескерткіш банкнотты айналысқа шығарды.Тұңғыш рет 3 қорғаныш жіп қолданылады.Сондай-ақ, мерейтойлық монеталар дайындалып қарашадан қолданылысқа енгізіледі.

Номиналы 50000 теңге, алтыннан жасалған, массасы 1000 грамм, таралымы 100 дана,5000 теңге, күмістен жасалған, массасы 1000 грамм, таралымы 200 дана,500 теңге, күмістен жасалған,массасы 31.1 грамм, таралымы 5000 дана, 50 теңге ,нейзельбер қоспасынан жасалған,таралымы-50000 дана.

Балалар өмірде әртүрлі жағдайлар болады.Мен сендерге әртүрлі жағдайлар дайындадым.Соларды оқып, содан шығудың жолдарын қарастырыңдар.

1 жағдай Сен анаңмен бірге базарға денешынықтыру сабағына аяқ киім алуға бардың.Аралап жүріп 300 теңге тұратын машинаны ұнатып қалдың.Сен машинаны алғың келді.Ал анаңда бары 600теңге ғана...Сенің әрекетің....

2 жағдай Биылғы оқу жылында ана тілі оқулығы жетіспейді.Базардағы оқулық бағасы 450 теңге.Анаң таныстардан ескі,мұқабасы жыртық кітап тауып берді.Сенің іс әрекетің.....

3 жағдай Мұғалім бүгін сағат екіде цирк болатынын айтты.Билет бағасы 100 теңге.Сондай-ақ ағылшын кітабын алуың керек.Ол 130 теңге.Қайсысын таңдайсың? Әрекетің.....

Мінекей, сендердің тапқырлықтарың кез келген жағдайдан шыға білетіндіктеріңді көрсетіп тұр.

Ал сендер отбасы байлығын толықтыруға қалай көмектесе аласыңдар?

Көрініс.

Әкесінің екі ұлы болыпты.Бірі Асан және Сапар.Әкесі алыс жолға шығып бара жатып балаларын шақырып алып былай дейді:

Міне сендерге менің байлығымның бір бөлігі . Бір жылдан соң ораламын. Сонда сендер менің байлығымды қалай сақтағандарыңды көреміз дейді.

Қысқа ма ұзақ па уақыт өтке соң әкесі келіп балаларын көріп қауышқан соң балаларынан сұрайды:

-Ал, балаларым, мен жоқта қалай тұрдыңдар? Менің байлығымды қалай сақтадыңдар?

Сапар жер астындағы орынға түсіп, әкесі берген алтын ақшаны алып шығып –Міне, әке сенің берген ақша . Қарашы қалай сақтағанымды.

Әкесі ақшаны алды да Асанға бұрылды. Ал, сен ше?

Асан күлімсіреді де қалтасынан 5 алтын ақшаны алып берді.

-Мен сен берген ақшаға бір сиыр сатып алдым.Оны жақсылап күтіп едім сүтті көп берді.Оны біз іштік.Артылғанын сатып отырдық. Міне, сен берген ақша 5-еу болды және бір сиыр қорада тұр.

Балар қалай ойлайсыңдар, байлық неден құралады? Еңбектен.

Әр отбасы ақшаның құнын бағалау керек.Оны орынды жұмсай білу керек. Халық арасындағы ақша жайында мақал мәтелдерді еске түсірейік.

1.Теңге тиыннан өсер, 2.Ақша кетуге тырысады,

Жылқы құлыннан өсер. Есеп ұстауға тырысады.

3.Есепсіз дүние жоқ. 4.Базары жақын байымас.

Терең оймен, шебер тілмен айтылған халық шығармаларында бірде Қазыбек би Төле биге кедейлік неден деп сұрақ беріпті.

Сонда Төле би:

-Кедейлік үш ағыйынды. Оның тұңғышы кежірлік,ортаншысы-еріншектік, кенжесі-ұйқы. Осы үшеуін бойына үйір қылмаған адам кедей болмайды,-деп жауап берген екен.

Мұғалім

- Бүгінгі жиынымыз төл теңге жайында болады. «Ұлттық валюта тақырыбын қорытындылап, өзге елдің валютасымен танысу» туралы болмақ. Экономикалық дағдарыстан шығу үшін жиын барысында бірнеше сұрақтарға жауап беріп, есептер шығарамыз.

Дөңгелек үстел тілі-Мемлекеттік тіл -қазақ тілі екенін анықтап алайық.

Мемлекеттік өкілдер аударма тілді қолдануға болады

1 оқушы: Қазақстанның ұлттық валютасы теңге 1993ж. 15 қарашада шықты. Алғашқы теңгелерде қазақтың қоғамдық мәдени өміріндегі ерекше тұлғалар Әл- Фараби, Абай, Құрманғазы, Шоқан,Әбілқайыр хан бейнелері көрініс тапты .Олар 1,3,5,10,20,50,100,500,1000,2000, теңгелік билеттерде шығарылды. 2007 жылдан бастап жаңа нұсқалар шықты.

2- оқушы :

Қазақстан Республикасында ақша шығару,олардың айналымын ұйымдастыру және оны айналымнан шығару ісін Қазақстан Ұлттық банкі жүзеге асырады.

Қазақстан Ұлттық банкі банкноттар мен тиындардың қажетті мөлшерін анықтайды,олардың жасалып шығарылуын қамтамасыз етеді,қолдағы ақша қаражатын сақтау, инкассациялау тіртібін белгілейді. Ұлттық банктың ақша шығаратын банкнот фабрикасы, яғни арнайы Қазақстан Теңге сарайы бар.

3-оқушы

Онда қағаз ақшалармен қатар ,арнайы сапамен күміс ақшалар шығарылады.Таза салмағы 24 гр.,37гр тағы басқа әртүрлі болып жасалатын бұл ақшалар қазақ өмірінің тарихынан мәлімет береді.Мысалы,қазіргі уақытта айналыста жүрген қазақтың көне саз аспабына арналған «Домбыра»,ұлттық аңшылық кәсібінің құрметіне «Бүркітші», «Ғасырлар пернесі» сияқты ір түрлі тақырыптарда шығарылған күміс ақшалар бар.Бүгінде оларды Қазақстанның Ұлттық банкілерінен алуға болады

4 оқушы: Иә, 15 қараша ұлттық валютамыз теңгенің туған күні. Осыдан 20 жыл бұрын елімізде сауда айналымына еніп,қазіргі кезде бүкіл әлемге танылып,өз мәртебесіне ие болып отыр. Теңге ол біздің ақшамыз. Ақша – жалпыға бірдей балама ретінде барлық басқа тауарлардың құнын көрсететін ерекше тауар .Ақша барлық тауар өндірушілер,сатушылар,тұтынушылар арасындағы экономикалық байланысты қамтамасыз етеді.

Ақша – құн өлшемі ,айналыс құралы ,қазына жинау,төлем құралы

Мұғалім:

Төраға: енді осы үнемділік пен үнемсіздік тақырыбына арналған мақал-мәтелдерді тыңдайық.

1. Тамшыдан тама берсе дария болар.

2. Ескі киімді баптағаның

жаңа киімді сақтағаның

3. Түстік өмірің болса

кештік мал жина

4. Қасықтап жинағанды

шөміштеп төкпе.

5. Алыстан арбалағанша

жақыннан дорбала.

6. Саумал ішсең қымыз жоқ

байтал мінсең құлын жоқ.

7. Есептемегенге бәрі түгел

8. Үзіп жеген-үнемге жатпайды.

9. Базары жақын-байымас.

10. Шашу оңай-жинау қиын.

11. Қолдағының құны жоқ.

Сауалдарға жауап берейік!

1-сұрақ. Тауар деген не?

2. Экономика дегеніміз не?

3.Қаржы дегеніміз не?

4.Сауда дегеніміз не?

Ақша сақтайтын мекеме. (Банк)

Жеке есепшоты бар төлем-қағаз. (карточка)

(Банкомат)

Төлемді растайтын қағаз. (Чек)

- Ендігі жерде дөңгелек үстелдің қорытындысын шығарайық.Бүгінгі өткен дөңгелек үстелімізді қорытындылай келе ,еліміздің болашағы сендерсіңдер деп айтқым келеді және де кейбір адами көрсеткіштерге тоқталғым келеді.(слайдтарға тоқталу)

Абай атамыз айтқан жақсы қасиеттерді бойымызға сіңіріп, жаман қасиеттерден аулақ жүрейік.Еліміздің экономикасын дамытушы, икемді, ұқыпты тұлға болып өсетіндеріңе сенемін.

Тәуелсіздігіміз тұғырлы болсын!