Тхэквондо

Батыс Қазақстан иновациялық-технологиялық университетті

Жаратылыстану-ғылыми пəндер кафедрасы

ӨЗІНДІК ЖҰМЫС

Тақырыбы: Тхэквондо

Орынаған:

ДШжС білім беру бағдарамасының

3 курс студенті Тоқтабай Əділет

Тексерген:

PhD қауымдастырылған профессор

Меңдіғалиева Аягөз Сарсенбайқызы

Орал, 2023

ЖОСПАР

Кіріспе 3

1. Тхэквондо спортының шығу тарихы 4

2. Қазахстанда тхэквондоның дамуы 5

3. Тхэквондоның ағзаға əсері 8

Қорытынды 9

Пайдаланылған əдебиеттер тізімі 10

КІРІСПЕ

Тхэквондо - Кореядан шыққан жекпе-жек өнері жəне олимпиадалық спорт. Ол жоғары белсенділікпен, икемділікпен жəне жылдам соққыларды қолданумен сипатталады. Міне, таэквондоның негізгі ерекшеліктері мен сипаттамалары:

Соққылар: Тхэквондо өзінің күшті жəне мəнерлі соққыларымен танымал. Қатысушылар максималды қуат пен жылдамдықпен тебу үшін үлкен икемділік пен дəлдікке жету үшін жаттығады.

Қолмен соққылар: тхэквондо да соққыны пайдаланады, дегенмен ол əдетте тебуге қарағанда азырақ баса назар аударылады. Бұл соққыларға соққылар (алдыңғы соққылар), ілгектер жəне үстеме соққылар жатады.

Ката: Тхэквондо катас деп аталатын қозғалыстардың белгілі бір тізбегін орындауды қамтиды. Ката студенттерге үйлестіруді, техниканы жəне пішінді түсінуді дамытуға мүмкіндік береді.

Спарринг: бұл екі спортшы бір-бірімен жанаспалы шайқаста жарысатын жарыс. Таэквондодағы спарринг белгілі бір ережелермен жəне қауіпсіздік талаптарымен шектеледі.

Ережелер: Тхэквондода жарыста күресуді реттейтін қатаң ережелер бар. Оларға дененің əртүрлі бөліктеріне соққылар үшін сілтемелер жəне бұзушылықтар үшін айыппұлдар кіреді.

Құрал-жабдықтар: Таэквондоға қатысушылар қорғаныс құралдарын, соның ішінде дулыға, кеудеге арналған төсеніш, шап, аяқ пен қолды қорғау құралдарын киеді. Бұл ұрыс кезінде жарақат алудың алдын алу үшін қажет.

Философия: Тхэквондо сонымен қатар тəртіп пен философия аспектілерін қамтиды. Студенттер көбінесе нұсқаушылар мен қарсыластарды құрметтеуге, өзін-өзі тəртіпке жəне ішкі тыныштыққа үйретеді.

Тхэквондо - бұл спорт түрі ғана емес, сонымен қатар дене шынықтыру жəне өзіне деген сенімділік деңгейін арттыру үшін пайдалы болуы мүмкін жаттығу жəне өзін-өзі қорғау жүйесі. Бұл спорт түрі бүкіл əлемде танымал жəне Олимпиада ойындарында тұрақты түрде көрсетіледі.

3

1. Тхэквондо спортының шығу тарихы

Тхэквондоның тарихы («таэквондо» деп те аударылады) ежелгі Кореядан басталады. Тхэквондо – жекпе-жек өнері жəне спорт түрі, бірегей тебу жəне мəнерлі əдістермен сипатталады.

Ежелгі тарих: Тхэквондоның негіздерін Таэккён жəне Хварай сияқты ежелгі корей жекпе-жек өнерінен бастауға болады. Бұл өнерді корей жауынгерлері өзін-өзі қорғау жəне əскери операциялар үшін пайдаланған.

20 ғасырдың басында Корея жапон оккупациясында болды жəне корей жекпе-жек өнеріне тыйым салынды. Көптеген жауынгерлік өнер мұғалімдері дəстүрлерді сақтау үшін жасырын жұмыс істеуге мəжбүр болды.

Екінші дүниежүзілік соғыс аяқталып, Корея азат етілгеннен кейін корей жекпе-жек өнері жанданды. Əртүрлі мектептер бірігіп, біртұтас стиль жасай бастады, кейін ол таэквондо деп аталды. 1955 жылы алғашқы ресми корей таэквондо қауымдастығы құрылды. Таэквондодан бірінші ел чемпионаты 1957 жылы өтті. 1960 жылдары таэквондо Кореядан тыс жерлерде тарала бастады. 1966 жылы Халықаралық таэквондо федерациясы (Дүниежүзілік таэквондо) құрылды, ал 1988 жылы таэквондо Жазғы Олимпиада ойындарының бағдарламасына енгізілді.

Уақыт өте таэквондо əлемінде ITF (Халықаралық таэквондо федерациясы) жəне WTF (Дүниежүзілік таэквондо федерациясы) сияқты əртүрлі стильдер мен федерациялар қалыптасты. Бұл федерациялардың ережелері мен əдістері əртүрлі.

Бүгінгі таңда таэквондо əртүрлі категориялар мен салмақ дəрежелері бойынша жарысатын олимпиадалық спорт түрі болып табылады. Бұл сонымен қатар бүкіл əлемде өзін-өзі қорғау жəне дене шынықтыру үшін танымал өнер. [7]

( 1-сурет) Таэквондоның ресми құрылған күні – 1955 жылдың 11 сəуірі. Дəл осы күні Оңтүстік Корея армиясының генералы Чой Хонг Хи жаңа

жекпе-жек өнерінің құрылғанын жариялады. Фотода сүреттелген Чой Хонг Хи жəне оның екі шəкірттері. [1]

(1-сурет)

4

2. Қазахстанда тхэквондоның дамуы.

Қазақстанда таэквондо кеңінен таралып, танымал спорт түрлерінің біріне айналды. Қазақстан тхэквондодан халықаралық жарыстарға белсене қатысады жəне осы салада табысты спортшылар көп. Қазақстандағы тхэквондо Олимпиада ойындары мен əлем чемпионаттарында айтарлықтай жетістіктерге жетті. Қазақстандық тхэквондошылар жиі тамаша нəтиже көрсетіп, өз еліне медаль алып келді. Қазақстанда таэквондо саласындағы білім де белсенді дамыған.

( 2-сурет) Оқыту, мамандандырылған үйірмелер мен мектептерде жүргізіледі, онда балалар мен ересектер бұл өнерді үйреніп, жарыстарға қатыса алады. Қазақстандағы таэквондо дене шынықтырумен айналысып қана қоймай, бəсекеге қабілеттілік рухын дамытады. Жергілікті турнирлер мен жарыстар спорттық дағдыларды дамытуға жəне дарынды спортшыларды анықтауға көмектеседі.

(2-сурет)

Таэквондо əлемде кең тараған жекпе-жек өнері мен спортының біріне айналды. Бұл тек дене шынықтыру құралы ғана емес, сонымен бірге үйлесімділік пен рухани дамуға жету жолы.

Қазақстандағы таэквондоның тарихы бұл жекпе-жек өнері мен спорттың қалай кең тарағанын жəне елдің мəдени мұрасының бір бөлігіне айналғанын көрсетеді. Қазақстан таэквондоны спорт түрі ретінде белсенді дамытып, оның бүкіл əлемге таралуына ықпал етуде.

1991 жылы Қазақстанда алғаш рет GTF мектебі Ақтөбеде ашылды. Қазақстан GTF федерациясының президенті болып, 5-дан қара белдігінің иегері Демид

Грачев тағайындалды. Қазір Ақтөбеде оның бірнеше мың шəкірті бар. Батыста Николай Марчук пен Мақсат Боранбаев GTF нұсқасы бойынша əлем чемпионы атанды. Ал, бұл спорт түрінен Молдавия, Малайзия жəне Түркия елдерінің құрамалары мықты болып саналады.

Нұрғиса Іздібай Башқұртстан ашық чемпионатында «қола» жүлдеге ие болды. 2011 жылы ол, сондай-ақ, Джун Ри таэквондо бойынша Қазақстан чемпионатының жүлдегері атанды. Қазір ол жаттықтырушылық қызмет атқарады.

5

2012 жылға дейін ел ішінде турнирлердің аз ұйымдастырылуына байланысты GTF таэквондо федерациясының шəкірттері басқа жекпе-жек түрлері бойынша жарыстарға қатысып жүрді. Мысалы, 2011 жылы шəкіртім Саяжан Баймұратова қоян-қолтық ұрыстан Қазақстан чемпионы атанды.

      3-сурет Арман Чилманов Пекиндегі Жазғы Олимпиада ойындарының қола жүлдегері

Арман Константинович Чилманов (1984 жылы 20 сəуірде туған) — қазақстандық таэквондошы, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген спорт шебері (2008).Таэквондодан Қазақстан Республикасының бірнеше дүркін чемпионы (2000-2005 ж.), Иранда (Тегеран, 2004 ж.), Германияда (Бонн, 2005 ж.),

        4-сурет Берік Молбайұлы Əлжанов

Берік Молбайұлы ƏЛЖАНОВ, 25 жасында, жаттықтырушылық өтілі 5 жыл, GTF жəне Джун Ри таэквондодан Қазақстан чемпионы, 1-дан қара белдігінің иегері. 28 жасында, 1-ші дан қара белдік иегері, ҚР чемпионы, Еуропа Кубогының жеңімпазы. [3]

6

Қазақстан Республикасы халықтары Спартакиадасында (Шымкент, 2001

ж.), Универсиадада өткен халықаралық турнирлердің жеңімпазы. Каспий маңы мемлекеттерінің (Атырау, 2003).

2007 жəне 2009 жылдардағы əлем чемпионатының қола жүлдегері.

Азия чемпионы (2006), Азия чемпионатының екі рет күміс (2010, 2012) жəне екі рет қола (2002, 2008) жүлдегері.

Екі мəрте (2002, 2006) Азия ойындарының қола жүлдегері.

Пекинде Олимпиадасының қола жүлдегері – 2008 ж. [6]

7

3. Тхэквондоның ағзаға əсері

Кəдімгі жаттығу кезінде де дененің əртүрлі жүйелері жұмыс істейді. Бұл тез жүрек соғысын тудырады жəне ұзақ уақыт бойы жүрек пен өкпедегі оттегі алмасуының қарқындылығын арттырады. Жетілдірілген желдетудің аэробты əсері бірқатар пайдалы əсерлерді қамтамасыз етеді:

1.Ұйқы жақсарады.

2.Метаболизм жеделдейді.

3.Жүректің жұмысы жəне оның жаттығу қабілеті жақсарады.

4.Эритроциттер мен гемоглобин саны артады.

5.Қан ағымы жүйесі жақсарады, дистония азаяды, қан тамырлары серпімді болады.

Корей жекпе-жек өнері максималды тиімділік пен ең аз зиянға қол жеткізу мақсатында дамыды. Барлық қағидалар қатаң ғылыми көзқарас пен тəжірибеге негізделген. [4]

Таэквондо сабақтарына тəн көп қайталаулар мен шағын қарсылықтар жылан тəрізді жіңішке бұлшықеттерді дамытады. Мұндай бұлшықеттер қан тамырларына жақын орналасады жəне осылайша үлкен төзімділік пен өнімділікке қол жеткізіледі.

Соққыларды орындау кезінде орындалатын жамбас айналулары, сондай-ақ қолдармен теңестіру қозғалыстары іш бұлшықеттерін жақсы дамытады. Таэквондодағы соққылардың көпшілігі аяқты жоғары көтеруді қамтиды, бұл дененің бүйір бұлшық еттерін жəне ішкі жамбастарды дамытады. Онымен қоймай тхэквондо арқасында өкпенің тиімдірек жұмыс істеуіне көмектеседі, қан тамырларын кеңейтеді, оларды икемді етеді жəне қан ағымына қарсылықты төмендетеді, осылайша қан қысымын төмендетеді, қан айналымын жақсартады, əсіресе эритроциттер мен гемоглобинді көбейтеді, дене тіндерін оттегімен көбірек қамтамасыз ету арқылы емдейді, күтпеген жағдайларда қауіпсіздік шегін қамтамасыз ете отырып, жүрек жұмысын жақсартады жəне жақсы ұйықтауды жəне токсиндерді кетіруді қамтамасыз етеді. [5]

Таэквондо адамның ерекше қасиеттерді дамытады мысалға: бұлшық еттер дамиды, динамикалық энергия–жаттығуларды күшпен орындау мүмкіндігі, ептілік – кеңістікте жылдам қозғала білу, буындардың, бұлшықеттердің жəне байламдардың икемділігі, перифериялық көру, зейінді шоғырландыру жəне алаңдамау, қозғалыс бағытын өзгерту мүмкіндігі, дене қозғалысының механикасы мен техникасын түсіну.

8

Қорытынды

Таэквондо спортпен шұғылданушылардың физикалық дамуына да, рухани баюына да айтарлықтай əсер еткен маңызды тарихи жəне спорттық спорт түрі. Бұл жекпе-жек өнері бай дəстүрлерді, дене шынықтыру жəне рухани аспектілерді біріктіреді. Батыс Қазақстанда заманауи спорт залдары, үйірмелер мен таэквондомен айналысатын оқу орталықтары құрылып дамуда. Бұл жергілікті таланттардың дамуына ықпал етеді жəне барлығына қолжетімділікті қамтамасыз етеді. Батыстың спортшылары таэквондодан республикалық жəне халықаралық жарыстарға белсене қатысады. Олар үздік нəтижелерге қол жеткізіп, өз аймағының абыройын асқақтатып жүр. Батыс Қазақстанда таэквондоның болашағы жарқын, өңірде спортты дамытуға инвестиция салу жалғасуда. Спорттық жетістіктер, жарыстарға қатысу жəне таэквондо арқылы дене шынықтыруды дамыту облыстың спорт мəдениетін байытып, салауатты қоғамның қалыптасуына ықпал етуде.

9

Пайдаланылған əдебиеттер тізімі

1. https://www.taekwondoitf.ru/taekvon-do/istoriya Гил К., Ким Чур Хван. История тхэквандо.-М., 1991

2. Тхэквондо: основы олимпийского спарринга / Серия «Мастера боевых искусств». — Ростов-на-Дону: «Фе-никс», 2002. — 320 с.

3. https://azh.kz/kz/news/view/11531 Берік Молбайұлы ƏЛЖАНОВ

4. https://vesti.kz/sport_history/edinoborstva-chto-takoe-thekvondo-157946/ техника и правила Тхэквондо

5.Голованов В.Ю. Методы повышения эффективности техники выполнения ударов ногами таэквондистов // Актуальные проблемы спортивных единоборств. Теория и методика подготовки спортсменов. - М.: РГАФК, 2000.

Вып. 1. - С. 104-105.

6. https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%B8%D0%BB%D0%BC%D0%B0%

D0%BD%D0%BE%D0%B2,_%D0%90%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD_%

D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0 %B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 Арман Константинович Чилманов 1984 жылы 20 сəуірде туған.

7. https://historyoftaekwondo.org/2015/07/01/the-1966-rok-army-taekwon-do-manual/ Тхэквондо – жекпе-жек өнері жəне спорт түрі

8. “ФИЗИЧЕСКАЯ КУЛЬТУРА, СПОРТ, ТУРИЗМ: НАУКА, ОБРАЗОВАНИЕ, ТЕХНОЛОГИИ” Материалы IХ Всероссийской с международным научно-практической конференции магистрантов и молодых ученых. 2021

Издательство: Уральский государственный университет физической культуры (Челябинск)

10