9-сынып ТЖБ

«Қазақ әдебиеті» пәнінен 1-тоқсан бойынша тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмалары

1. Ж. Баласағұн "Құтты білік" дастанындағы әділдіктің бейнесін суреттейтін қай кейіпкер? [1]

1. Айтолды

2. Күнтуды.

3. Өгдүлміш

4. Одғұрмыш

2. Жоғары оқу орындарындағы дәрістер, ғылыми баяндамалар, ғылыми шолулар, ғылыми хабарламалар арқылы жасалатын шешендіктің түрі. [1]

А. Сотта айтылатын шешендік

В. Академиялық шешендік

С. Әлеуметтік тұрмыста қолданылатын шешендік

Д. Діни қызметте қолданылатын шешендік

3. Майқы биді даналық сөзінде қандай мәселе көтерілген? [1]

Досым дос оған, қасым қас,

Жауымды түнде шолған-ды.

О, тәңірім, табынам,

Бесеуге бер береке.

1. Достық

2. Бірлік пен береке

3. Байлық

4. Адамгершілік

4. Әнет баба "Не арсыз? Не ғайып? Не даусыз?" даналығында үш ғайыпты қалай түсіндіреді? [1]

А. Тамақ, ұйқы, күлкі

В. Дерт, серт, жау.

С. Ажал, қонақ, несібе

Д. Достық, бақыт, береке

5. Әйтеке бидің «Қасқакөл дауы» шығармасында даудың шешілуіне ықпал еткен кім? [1]

А) билердің сөзін жерге тастаған Ормамбет

Б) жасының үлкендігін алға тартқан Төле би

С) халқыңа пайдасы тимес деп күйінген Әйтеке би

Д) баласының қарт билерді ренжіткеніне күйінген ана

2-БӨЛІМ

6. Ж.Баласағұн «Құтты білік» дастаны бойынша берілген үзіндідегі автор ойын анықтаңыз. Ойыңызды жүйелеп 4-5 сөйлеммен жеткізіңіз. [4]

Ақыл – шырақ, қара түнді ашатын,

Білім – жарық, нұрын саған шашатын.

Талай ізгі іс атқарылды ақылмен,

Мың рақмет ақыл-еске асыл кен!

Білім – байлық, азаймас һәм жоғалмас,

Еш қарақшы, ұрыға да тоналмас.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7. «Екі жақты түсініктеме күнделігі» стратегиясы [3]

Төле би «Ердің бақыты - әйел» шешендік сөзінен өзіңе ұнаған үзіндіні таңдап ал, бұл үзіндінің ұнау себебін түсіндір.

Асқар таудың өлгені-

Басын мұнар шалғаны.

Көктегі бұлттың өлгені-

Аса алмай таудан қалғаны.

Ай мен күннің өлгені-

Еңкейіп барып батқаны.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

9. Айтыс ақынына қандай қасиеттер тән болған?

10. «Біржан мен Сара» айтысы бойынша берілген үзіндіні өзіңді ақын ретінде елестетіп, жалғасын құрастыр.

Қыздар:

Жорғамын сарынымен самғайтұғын,

Бәйге аты серпінімді шалмайтұғын

________________________________

________________________________

3-БӨЛІМ

11. Күлтөбеге жиналған ел:

- Баба, дүниеде не арсыз, не ғайып, не даусыз, не қадірсіз, не тәтті, не күшті, не жаман? – деп жеті сұрақ қойыпты. Сонда баба жеті сауалға үш-үштен жұптап былай деп жауап береді:

- Үш арсыз бар: ұйқы арсыз, тамақ арсыз, күлкі арсыз. Үш ғайып бар: ажал ғайып, қонақ ғайып, несібе ғайып. Үш даусыз бар. Олар мыналар: мінез, кәрілік, ажал. Үш қадірсізге жігіттік, денсаулық, әйел жатады, – дейді данагөй.

Әнет бабаның 3 арсызы мен 3 даусызын қолдана отырып, қазіргі өмірмен

байланыстырып, әдеби эссе жазыңыз.

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________[10]

Балл қою кестесі

Дұрыс жауаптар

1. Ж. Баласағұн "Құтты білік" дастанындағы әділдіктің бейнесін суреттейтін қай кейіпкер? [1]

5. Айтолды

6. Күнтуды.

7. Өгдүлміш

8. Одғұрмыш

2. Жоғары оқу орындарындағы дәрістер, ғылыми баяндамалар, ғылыми шолулар, ғылыми хабарламалар арқылы жасалатын шешендіктің түрі. [1]

А. Сотта айтылатын шешендік

В. Академиялық шешендік

С. Әлеуметтік тұрмыста қолданылатын шешендік

Д. Діни қызметте қолданылатын шешендік

3. Майқы биді даналық сөзінде қандай мәселе көтерілген? [1]

Досым дос оған, қасым қас,

Жауымды түнде шолған-ды.

О, тәңірім, табынам,

Бесеуге бер береке.

5. Достық

6. Бірлік пен береке

7. Байлық

8. Адамгершілік

4. Әнет баба "Не арсыз? Не ғайып? Не даусыз?" даналығында үш ғайыпты қалай түсіндіреді? [1]

А. Тамақ, ұйқы, күлкі

В. Дерт, серт, жау.

С. Ажал, қонақ, несібе

Д. Достық, бақыт, береке

5. Әйтеке бидің «Қасқакөл дауы» шығармасында даудың шешілуіне ықпал еткен кім? [1]

А) билердің сөзін жерге тастаған Ормамбет

Б) жасының үлкендігін алға тартқан Төле би

С) халқыңа пайдасы тимес деп күйінген Әйтеке би

Д) баласының қарт билерді ренжіткеніне күйінген ана

2-БӨЛІМ

6. Ж.Баласағұн «Құтты білік» дастаны бойынша берілген үзіндідегі автор ойын анықтаңыз. Ойыңызды жүйелеп 4-5 сөйлеммен жеткізіңіз. [4]

Ақыл – шырақ, қара түнді ашатын,

Білім – жарық, нұрын саған шашатын.

Талай ізгі іс атқарылды ақылмен,

Мың рақмет ақыл-еске асыл кен!

Білім – байлық, азаймас һәм жоғалмас,

Еш қарақшы, ұрыға да тоналмас.

Жүсіп Баласағұн бұл өмірдегі барлық нәрседен ғылымды жоғары қояды, адам бойындағы барлық жақсы-жаман қасиеттерді білім мен тығыз байланыстырып қарайды. Ақын ғалымдарды мадақтай келіп, олардың орны әрқашанда төрде болуы керек дейді. Ал жоғары қызметке ие болып жүрген білімсіз, қараңғы, надан жандардың төрден алған орнының өзі босаға секілденіп қалатынын ескертеді.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7. «Екі жақты түсініктеме күнделігі» стратегиясы [3]

Төле би «Ердің бақыты - әйел» шешендік сөзінен өзіңе ұнаған үзіндіні таңдап ал, бұл үзіндінің ұнау себебін түсіндір.

Асқар таудың өлгені-

Басын мұнар шалғаны.

Көктегі бұлттың өлгені-

Аса алмай таудан қалғаны.

Ай мен күннің өлгені-

Еңкейіп барып батқаны.

Табиғи салыстырулар арқылы шендестіру, қарама – қарсы қою арқылы суреттеу. Шендестіру – мүлде қарама-қарсы ұғымдарды, салыстыра не қарама-қарсы қоя отырып, ой мен сезімді әсерлі жеткізуге көркемдік әдіс.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

9. Айтыс ақынына қандай қасиеттер тән болған?

Парасат, білім, сөзге тоқтау, намыс, жігер, қызу шабыт, талант, арқалы болу, тапқырлық, суырып салма (импровизатор), сезімталдық, жан-жақтылық

10. «Біржан мен Сара» айтысы бойынша берілген үзіндіні өзіңді ақын ретінде елестетіп, жалғасын құрастыр.

Қыздар:

Жорғамын сарынымен самғайтұғын,

Бәйге аты серпінімді шалмайтұғын

________________________________

________________________________

Жырымды ағызамын көмейімнен

Есіңнен ешқашан да қалмайтұғын.

Өсиет ұрпақ үнін жалғайтұғын.

3-БӨЛІМ

11. Күлтөбеге жиналған ел:

- Баба, дүниеде не арсыз, не ғайып, не даусыз, не қадірсіз, не тәтті, не күшті, не жаман? – деп жеті сұрақ қойыпты. Сонда баба жеті сауалға үш-үштен жұптап былай деп жауап береді:

- Үш арсыз бар: ұйқы арсыз, тамақ арсыз, күлкі арсыз. Үш ғайып бар: ажал ғайып, қонақ ғайып, несібе ғайып. Үш даусыз бар. Олар мыналар: мінез, кәрілік, ажал. Үш қадірсізге жігіттік, денсаулық, әйел жатады, – дейді данагөй.

Әнет бабаның 3 арсызы мен 3 даусызын қолдана отырып, қазіргі өмірмен

байланыстырып, әдеби эссе жазыңыз.