Түріктердің материалдық және рухани мәдениеті

САБАҚ:

Түріктердің материалдық және рухани мәдениеті

Мектеп: М.Б.Ықсанов атындағы № 36 жалпы орта білім беретін меткеп

Күні: 13.12.2017

Мұғалімнің есімі: Ережепова Айнагуль Тулегеновна

СЫНЫП: 7

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар: 0

Сабақ негізделген оқу

мақсаты (мақсаттары)

6.2.2.5 – көшпелілердің қолданбалы өнер жетістіктерін сипаттау;

6.2.2.2 – ортағасырлық сәулет өнері ескерткіштерінің ерекшеліктерін түсіндіру;

Сабақ мақсаттары

Барлық оқушылар:

• Оқулықта берілген тапсырмаларды орындайды. Тақырыпты меңгереді.

Оқушылардың басым бөлігі:

• Тақырыптың маңызы туралы дәлелдеп айтып бере алады.

Кейбір оқушылар:

• Білімді сыныптастарына түсіндіріп оқулықтан тыс ресурстар қоса алады.

құндылық

Мәдениет пен тарих,тілдің ортақтығы

Бағалау критерийі

Жеке, жұптық, топтық тапсырмаларды орындай алады.

Сабақ барысында тыңдаушының назарын өзіне аудара алады.

Тілдік құзіреттілік

Түріктердің материалдық және рухани мәдениеті

Ресурстар

Оқулық, суреттер, топқа бөлуге арналған кеспе қағаздар  және  әртүрлі  заттар, топтық тапсырмалар, кері байланыс, стикер.

Әдіс-тәсілдер

Сұрақ-жауап, әңгімелеу, түсіндіру, ойын, көрнекілік. Рефлексия.

Пәнаралық байланыс

Музыка, қазақ тілі,тарих.

Алдыңғы тақырып

Ортағасырлық Қазақстанның экономикалық және мәдени дамуына Ұлы Жібек жолының ықпалы

Жоспарланған

уақыт

Жоспарланған жаттығулар (төмендежоспарланған жаттығулармен қатар,ескертпелерді жазыңыз)

Ресурстар

Басталуы 5 минут

Топқа бөлу 2 минут

Кесене суреттері арқылы 4 топқа бөлу

Психологиялық ахуал қалыптастыру:

«От шашу»

Мән –мағынаны ашу мақсатында сұрақтар қою

-Сәулет өнері жайлы не білесіңдер?

- Кесене туралы түсінігіміз қандай?

Сәулет (архитектура)- латын сөзі.Жобасы күрделі, биік, әсем салынған сәулеттік ғимарат;

Кесене- белгілі адамдардың құрметіне қабір басына тұрғызылған діни құрылыс;

1.Тараз қаласынан 18 шақырым жерде орналасқан сәулет ескеркіші. Бұл кесене жартылай ғана сақталған, күнбезі құлаған. (Айша бибі)

2.Ұлытау жерінде тұр. Тастан текшеленіп салынған,қақпалы күмбез. (Қозы Көрпеш – Баян сұлу)

фотосреттерді алып, түріне сай топтарға бөлінеді.

Оқушылар қойылған сұрақтардың жауабын айтып сабақтың тақырыбын анықтайды

Ортасы 20 минут

Сергіту сәті

2. минут

1-топ Арыстан баб, Козы Көрпеш – Баян сұлу

2-топ Кожа Ахмет Йассауи, Жошы хан

3-топ Рабиға Бегім Сұлтан, Айша бибі

4-топ Сырлытам, Алаша хан

Білу және түсіну 10 минут

Топтарға тапсырма: (Мәтін бөліктерін тарату)

Оқулықтағы тапсырмаларды топтарға бөлу

1-топ:

а)Орта ғасырлық сәулет өнері ескерткіші. Кесене Отырар қаласының гүлденіп тұрған кезінде салынған. ІХ - Х. ғ. салынған. Қожа Ахмет Йассауидің ұстазы болған адамның басына тұрғызылған кесене?

(Арыстан баб)

б) Көне заманнан келе жатқан сәулетті биік кешен. Кесене Семей жеріндегі Аягөз өзенінің оң жағасында, Таңсық ауылының маңында тұр. Бұл қай кесене?

(Козы Көрпеш – Баян сұлу)
2-топ

а)Сәулет өнерінің ерекше үлгісі, бұрынғы Йасы (қазіргі Түркістан) қаласында орналасқан.Қазан Түркістаннан 25 шақырым жердегі Қарнақ деп аталатын мекенде құйылыпты. Бұл қай кесене?

(Қожа Ахмет Йассауи)

б) Жезқазған қаласынан 40 шақырымдай жерде Кеңгір өзенінің жағасында орналасқан.XIII ғасырда салынған күмбез күйдірілген кірпіштен қаланған Бұл қай кесене?

(Жошы хан)

3-топ:

а)Әмір Темірдің немересі, Ұлықбектің қызы, Әбілқайыр ханның әйелі, белгілі хандар Көкенші мен Сүйініштің анасы .Бегімге арнайы салдырған. Алғашында сегіз бұрышты бір камералы, цилиндр тәріздес барабанға бекітілген биік күмбезі бар құрылыс ретінде салынып, кейіннен көп камералы шаршы жоспарлы құрылыстармен толықтырылған. Кесене өте үлкен сәулеттік кешендердің бірі.

Бұл қай кесене?(Рабиға Бегім Сұлтан)

б) Біріншіқабатының қалыңдығы 40см. ОЛ күйген кірпіштен қаланған. Ортаңғы қабаты 80см (Айша бибі)

4- топ

а)Қызылорда қаласынан оңтүстік – батысқа қарай, Інкәрдария ауылынан 30км жерде Бір залдан тұратын, екі есігі бар, шығыңқы қақпалы күмбез (Сырлытам)

б) Ұлытау жерінде тұр. Тастан текшеленіп салынған, қақпалы күмбез. Бұл барабанның үстіне күмбез тұрғызылған. (Алаша хан)

Қолдану 8 минут Берілген суреттерді пайдаланып өз ойларын айту.

1-топ. Арыстан баб кесенесі туралы мәлімет алады Арыстан баб кесенесі Отырар қаласының батыс жағында 3 шақырым қашықтықта Сырдария өзеніне жақын жерде орналасқан.Арыстан баб ҮІІ-ҮІІІ ғасырларда өмір сүрген.Қожа Ахметтің рухани ұстазы болған.Ол Отырар, Сайрам, Иассы өңіріндегі сопылардың рухани ұстазы.

Кесене дәлізхана,мешіт,құжырхана,азан шақыратын мұнара сияқты жеке бөлмелерден құралған. ХІІ ғасырда (1327жылы арабша) салынған.

2-топ. Қожа Ахмет Яссауи кесенесі

Қожа Ахмет Яссауи – Түркістандық. Сайрам (Исфиджаб) қаласында дүниеге келген. Оның әкесі Исфиджабта атақ-даңққа бөленген әулие Әзірет Әлінің ұрпағы – Шейх Ибраһим. Анасы Мұса Шейхтың қызы Айша (қазақтар оны Қарашаш ана дейді)

Қожа Ахмет Яссауидің ұстазы – Арыстан баб.Ұстазы қайтыс болғаннан кейін Бұқараға барып Орта Азияда атақты сопылықты уағыздаушы шейх Юсуф Хамадамиден білім алады. Ол Ислам дінін таратқан.

Қожа Ахмет Яссауи Тәжік-парсы әдебиетінің үлгісін тастап, түркі тілінде күрделі шығарма жазған.

3-топ. Рабиға Бегім Сұлтан, Айша бибі

Рабиға Сұлтан Бегімнің кесенесі

Рабиға Сұлтан Бегімнің кесенесі ХІҮ-ХҮ ғасырларда салынған.Қазіргі Түркістан қаласында.Қожа Ахмет Яссауи кесенесінің оңтүстік шығысында 60 метр жерде орналасқан.

Рабиға Сұлтан Бегім 1485жылы қаза болған. Ол Әмір Темірдің ұлы Ұлықбектің қызы. Әбілқайырдың (Шайбани хан тұқымы) әйелі. Әбілқайыр қайтыс болғаннан кейін 16 жыл қаза тұтқан, кейін Түркістанда қайтыс болған.

Кесене 5 бөлмеден тұрады. Кесененің қас беті сүйір ұшты биік арка түрінде жасалған. Үйдің дөңгелек пішінді ортақ бөлігі күмбездеп жабылған. Сағананың ала күмбезін сүсір ұшты аласа 8 арка тіреп тұр.

4- топ. Алаша хан және Сырлытам

Күмбез Ұлытау ауданындағы Қаракеңгір өзенінің жағасына салынған.Қазіргі Жезқазған облысында.

Алаша хан кесенесі далалық сәулет өнерінің үлгісінде жасалды.Оның іргетасы текшеленіп қаланып, төбесі күмбезделген. Кіре беріс маңдай алды киіз үйдің қос қанатты сықырлауық есігі тәрізді. Күмбездің екі жақтауы мен маңдайшасы өрнекті кірпіштермен қос сызықша етіп қатар өрілген.

Ән: «Отырар сазы» Әнді қосылып шырқау

Постер жасату.

Енді оқушылар,

өздеріне берілген деректермен танысып, сұрақтарға жауап береді.

Оқушылар өз ойларын белдіреді.

Дискриптор

1.Берілген суреттерді анықтайды

2.Суреттеді сөйлетеді.

Топтық қорытынды

1 – топ Шындық және жалған

2- топ тарихи диктант

3- топ адасқан сөздер

4- топ 4 сөлемді әдіс (пікір, дәлел, мысал, қорытынды)

Аяқталуы 10минут

Синтез

Оқушылар алған білімдерін қорытындылайды

Үйге тапсырма «Тарихи - мұра» эссе жазу