Түс тану заңдылықтарын көркемдік білім жүйесінде оқыту

«Бейнеу ауданының әкімдігінің

«Құлшар Бақтыбайұлы атындағы Бейнеу өнер мектебі»МКҚК

Баяндама

Тақырыбы: «Түс тану заңдылықтарын көркемдік .

білім жүйесінде оқыту»

Мұғалім: Тыныштыкова Нурсауле

2017-2018оқу жылы

Табиғаттағы әр алуан түр-түстерді адам баласы екі жолмен танып біледі. Біріншісі- ғылыми жолмен , екінші- халықтық дістүр тәжірибе бойынша . Түс живописьтің пайдаланылатын түрі болып табылады. Живописьтің пайдаланылатын құралы-сәуле, бояу, рең. Сәуленің бояу реңдерімен нәзік астастыру арқылы өмір құбылыстарының айқын да шынайы көріністері жасалады.

Живопистің шығармада түстердің өзара үйлесіп , жарасып келу колорит болып табылады. «Колорит»- латын сөзі, ол «бояу түсі» деген мағынаны білдірді. Түстермен түрлі-түстердің реңктерін пайда болуын ежелгі грецияның ғалымы Аристотель зерделеп түсінуге әрекет еткен. Жарық жоқ жерде біз ешқандай түсті көре алмаймыз. Күн сәулесінде түстердің барлық толқындарының құрамы бар. Ақ түстер көп қырлы шыны призма арқылы өтіп, құрамды бөліктерге жіктеледі, бұл «спектр » деп аталады.

Түстер - ахроматикалық және хроматикалық болып бөлінеді.

Ахроматикалық түске ақ , сұр, қара түстер жатады.

Хроматикалық түстер 2-ге бөлінеді: негзгі және қосалқы.

Түстік сипаттамасында үш қасиет өте маңызды болып келеді. Олар- ашықтық, түстік тон және қоюлылық . Бұл тек храматикалық түстерге ғана қатысты. Ал, хроматикалық түстер бір-бірінен тек ашықтығы жағынан ғана ерекшеленеді.

Егер көзге белгілі бір беттің түсі әсер ететін болса онда бұл жағдайда сәуленің басым түсетін көрінісі толқын ұзындығына байланысты. Адам көзі түстік тонның 150 өзгерісін айыруға қабілетті.Көзді түстерді айыра білуге жүйелі түрде жаттықтырып тұрса түстік бояуларды ажырату жоғарлай түседі.Түстік тондардың табиғи шкаласы қызметін спектор атқарады.

Түтер шеңбері әдетте екі бөлікке бөлінеді – жылы және салқын. Жылы түстер : қызыл ,сары, сары-жасыл, алау. Күн түстері. Салқын түстер: көк-жасыл,көк, көгілдір , көк-қара, көк түстері.

Түстің қанықтығы: хроматикалық түстің онымен ашықтығы жағынан тең келетін сұр түс.Түстер тонының белгісінің дәрежесі болып табылатын түстің қанықтығы нақты түсте тонның байқалу дәрежесін білдіреді.

Табиғи шарттарда біз көретін түстер солардың аралысуының нәтижесі болып табылады. Түстердің ортақ бір түске араласу құбылысы түрлі түстердің секторынан құралған шеңбердің жедел айналымынан жақсы байқалады.Түстің айналымы келесі негізгі заңдарға бағынады.

Бірінші заң: әрбір хроматикалық түс үшін басқа хроматикалық түс табылады ,ал оларды араластырған жағдайда ахроматикалық түс пайда болады. Өзара бір-бірін бейтараптандыратын түстердің мұндай жұптары қосалқы деп аталады.

Екінші заң : екі қосалқы емес түсті араластыра отырып, жаңа түс аламыз, ол олар арасныдағы аралық түс пайда болады. Қызылмен көк түстерді араластырған дағдайда қара көк алынады.

Үшінші заң:қоспа спекторы араластыратын түстердің спекторына байланысты емес, яғни араластыратын түстердің араласу нәтижесінде алынуы мүмкін.Мәселен сары мен қызылдың араласуы әркез ашық қызылды береді , мұнда ол қызылдың спекторлы таза болғанына немесе оның басқа түстер нәтижесінде алынғанына тәуелсәз болып келеді.

Түтерді жіктеу. Түстер бояуын қызыл,көк ,жасыл деп жіктегенімен олар көп реңктерге ие болады.

Мысалы: ақ ,қара,сұр бұлар түссіз бояулар. Ал қызыл түстер- ашық қызыл, қоңыр қызыл , қып қызыл, күрең қызыл т.б. сары- сап-сары,сарғыш, ашық сары, алтын түс, солғын сары, қызғылт сары. Көк түс- ашық көк , күлгін, көгілдір, қанық көк, жасыл түс- ашық жасыл, қанық жасыл болып кете береді.

Түстерде реңдік бейнелеудің алатын орны үлкен роль атқарады. Затқа бояу түстері жарық пен көлеңке арқылы біртіндеп түседі.

28.11-10.12 аралығында көркемөнер сыныбының

мұғалімі Ә.Байтөреевтің сабақтарының берілісіне бақылаудың

анықтамасы .

6.12.2016ж Сурет сабағы 1 сыныпқа қатыстым .

Мұғалімнің сабаққа дайындағы бар,уйымдастырылуы жақсы,сынып жабдықталған,көрнекіліктер дайын.

Үй тапсырмасы тексеріліп,күнделіктеріне бағалары койылды.

Жаңа сабақ: Жарты жылдық сынақ жұмысы.Натюрморттың ұзақ мерзімді суреті бейтарап аядағы 2-3 қиын емес тұрмыстық зат.

Жаңа сабақты ашып түсіндіре білді. Мұғалім сабақты беру әдісі жақсы.Мұғалімнің сөйлеу мәдениеті жақсы. Оқушылармен мұғалімнің арасында қарым –қатынас бар,мұғалім қателерін айтып,түсінксіз жерлерін түсіндірді.Сабақ уақытылы қорытындыланды.

Сабақ жүйелі түрде өткізілді.

8.12.2016ж. Кескіндеме сабағы 1 сыныпқа қатыстым.

Сабақтың тақырыбы:Түс жіне оның мол қамтылған жақтары.

Сабақтың ұйымдастырылуы жақсы. Сабақ уақытылы басталды.Оқушылар толық емес,жоқ оқушыларды журналға белгіледі.

Мұғалім үй тапсрмасын тексерді,оқушылар үй тапсырмасын толықтай алып келген белсенділіктері жақсы.

Мұғалімнің жаңа сабақты түсіндіруі жақсы,қысқаша түсіндірді.Сөйлеу мәдениеті де жақсы, тақырыпты ашты.

Оқушылармен қарым-қатынас бар,оқушылардың белсенділігі өте жақсы.

Сабақ жүйелі түрде өтті.

9.12.2016ж . Сурет сабағы 3 сыныпқа қатыстым.

Сабақтың тақырыбы: Жартыжылдық сынақ жұмыс.Күрделі бүрлмелі бір түсті екі перде фонындағы гипспен жасалған күрделі оюлық розетканың ұзақ мерзімді суреті.

Сынып жабдықталған,ұйымдастырылуы жақсы. Мұғалім оқушыларды тексеріп оқушыларды тексерді.

Мұғалімнің сойлеуі , оқушылармен қарым-қатынасы жақсы.

Оқушылардың сабаққа белсенділігі орташа, құралдары толық емес.Мұғалімнің жаңа сабақты түсіндіруі әдісі де жақсы .Сабақ жүйелі түрде өтті.Уақытылы қорытындылады.

Көркемөнер сыныбының мұғалімі: Н.Тыныштықова