«Ұлы даланың жеті қыры» - тарих пен болашақтың алтын көпірі. Тілдік бағдар: Шешендік сөзге қойылатын талаптар

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ОҚУ-АҒАРТУ МИНИСТРЛІГІ

Шымкент қалалық білім басқармасы

М.Сапарбаев институтының «Парасат» колледжі, ЖМ

АШЫҚ САБАҚ

Тақырыбы: «Ұлы даланың жеті қыры» - тарих пен болашақтың алтын көпірі. Тілдік бағдар: Шешендік сөзге қойылатын талаптар.

Оқу пәні: Қазақ тілі

Мамандығы: 02120200 Киім дизайны

Біліктілігі: 4S02120203 Киім дизайнері

Курс: I

Тобы: ДК 22-1 (г)

Оқытушы: Жиенбаева Ж.Ж.

Шымкент 2023 ж.

(ЗП сабақ және өндірістік оқыту сабақтарына арналған сабақ жоспары)

М.Сапарбаев институтының «ПАРАСАТ» колледжі, ЖМ

Оқу сабағының жоспары №22

Кафедра меңгерушісі: Атаханова А.О

Педагог: Жиенбаева Ж.Ж

Сабақтың тақырыбы: «Ұлы даланың жеті қыры» - тарих пен болашақтың алтын көпірі. Тілдік бағдар: Шешендік сөзге қойылатын талаптар

Миға шабуыл.

1) «Мәңгілік ел» деген сөздің мағынасын қалай түсінесіңдер? Оның көне түркі ескерткіштерімен қандай байланысы бар?

2) «Ұлы даланың жеті қырын» атап өтейікші.

(слайдпен көрсету)

ІІІ топқа бөлу. https://www.classtools.net/random-group-generator/

(Алтын адам, атқа міну мәдениеті, Ұлы жібек жолы)

Абжапбар Аружан

Адил Арайлым

Алшынбай Аружан

Асанова Жанат

Басимбекова Маржанай

Бекахова Аяулым

Бектемір Алвина

Бердиева Жулдызай

Джаримбетова Мөлдір

Джумабаева Зайнаб

Елгонды Асылай

Ердаулетова Аиткүл

Әбдіхаим Айназым

Құралбай Динара

Пернебай Нұрайым

Сарыбай Қарақат

Сатыбалды Балауса

Серік Эльмира

Тұтқабай Асылжан

Узенбаева Акерке

Шарипбаева Аружан

Шындаулетова Акерке

1-тапсырма. Ситуациялық тапсырмалар.

І топ. Алтын адам

ІІ топ. Атқа міну мәдениеті

ІІІ топ. Ұлы жібек жолы

Шешендік сөзге қойылатын талаптар

      Шешендiк сөзде оның адамға эстетикалық, этикалық жағынан әсер етуiмен бiрге, тәрбиелiк, тағылымдық мәнi де жоғары болуы қажет.
      Шешендік сөздiң сапасы үш мәселеге айрықша назар аударуды талап
етедi:

1) сөйлеу стилi;

2) сөзге қойылатын негiзгi талаптарды сақтауы;

3) сөз мәнерлiлiгiн арттыратын тілдік құралдардың қолданылуы.

Әрбiр шешеннiң жеке өзiне тән, оның сөйлеуiндегi өзiндiк ерекшелiктерiн айқындайтын, танытатын, сөйлеу дағдысын аңғартатын стилi болады. Ол үздiксiз iзденудiң, шешендiктiң үздiк үлгiлерiн оқып-үйренудiң нәтижесiнде қалыптасады.

Шешендік сөзге қойылатын талаптар:

- сөз мазмұнының тереңдiгi;

- ойдың жүйелi берiлуi;

- пiкiрдiң дәйектiлiгi, дәлелдiлiгi;

- сөз мағыналарының дұрыс қолданылуы;

- сөздiк қордың байлығы;

- мақал-мәтелдер мен тұрақты тiркестердiң орынды кіріктірілуі және т.б.                                                                                                                         «Шешендік өнер» кітабынан

2-тапсырма. Теориялық материалдан шешендік сөзге қатысты ғылыми терминдерді теріп жазып, олардың мағынасын сөздіктің көмегімен анықтаңдар.

3-тапсырма. Майқы би айтқан шешендік сөздердің көркемдік ерекшелігіне сипаттама беріңдер. Мазмұнын өз сөздеріңмен әңгімелеп айтыңдар.

     Майқы би айтыпты дейтін, ел есінде сақталып, мақал, нақылға айналып кеткен аталы сөздерден адамгершілік, ар-намыс, ел бірлігін сақтау самалы есіп тұрады. Ондай ойлы, сары алтындай салмақты сөздердің көбісі өз тұсындағы хандарға, би, бектерге бағыштай айтылғаны да аңғарылады. Сондай нақылдардың ел аузынан хатқа түскені мыналар:

Алтау ала болса, ауыздағы кетеді,

Төртеу түгел болса, төбедегі келеді.

Жаман еркек жер қадірін білмес,

Жайсыз әйел ер қадірін білмес.

Жалқау адам тер қадірін білмес,

Жетесіз жігіт ел қадірін білмес.

Бірлік түбі – береке,

Береке түбі – мереке.

Ақ білектің күшімен,

Ақ найзаның ұшымен,

Ел болуды ойлаңдар.

        «Қазақтың би-шешендері» кітабынан

4-тапсырма. Төмендегі суреттерге назар аудара отырып, мәтінді мұқият тыңдар. Қажетті мәліметтерді жазып алыңдар.

5-тапсырма.Қосымша ақпарат көздеріндегі ғылыми деректерге сүйене отырып, атқа міну мәдениеті мен ежелгі металлургияның қазақ жерінен бастау алатынын дәлелдеп беріңдер.

6-тапсырма.Тыңдалым мәтіні бойынша екі тезис жазыңдар. Тыныс белгілерінің қойылуына мән беріңдер.

7-тапсырма.Мәтінді оқып, мәтіндегі ақпараттарға қатысты қосымша мәлімет жинап, оларды салыстырыңдар.

Қазақстан – алма мен қызғалдақтың отаны

    Асқақ Алатаудың баурайы алма мен қызғалдақтың «тарихи отаны» екені ғылыми тұрғыдан дәлелденген. Қарапайым, бірақ бүкіл әлем үшін өзіндік мән-маңызы зор бұл өсімдіктер осы жерде бүр жарып, жер жүзіне таралған. Қазақстан қазір де әлемдегі алма атаулының арғы атасы – Сиверс алмасының отаны саналады. Дәл осы тұқым ең көп таралған жемісті әлемге тарту етті. Бәріміз білетін алма – біздегі алманың генетикалық бір түрі. Ол Қазақстан аумағындағы Іле Алатауы баурайынан Ұлы Жібек жолының көне бағыты арқылы алғашқыда Жерорта теңізіне, кейіннен бүкіл әлемге таралған. Осы дәмді жемістің терең тарихының символы ретінде еліміздің оңтүстігіндегі ең әсем қалалардың бірі «Алматы» деп аталды.

Қазақстан аумағындағы Шу-Іле тауларының етегінен әлі күнге дейін жергілікті өсімдіктер әлемінің жауһары саналатын Регель қызғалдақтарын бастапқы күйінде кездестір