"Абай мен Шәкәрім шығармаларындағы діни көзқарас"

1 слайд
Абай мен Шәкәрім шығармаларындағы діни көзқарас

1 слайд

2 слайд

2 слайд

3 слайд
Шәкәрім Құдайбердіұлының әдеби мұрасының түп қазығы –”ақ жүрек”, “таза ақыл”, “адал еңбек” иесі түзу адамды қалыптастыру.  М. Әуезов "Абайдың діні – сыншыл ақылдың шартты діні" деген. Діннің басқа атауы "религия" латынның "reliqio" деген сөзінен шығып, "байланысты қалпына келтіру" деген ұғымды білдіреді.

3 слайд

4 слайд
 Абай "Алланың Өзі рас, сөзі де рас" деп бір Алланың барын және Оның бүкіл болмыс себебі екенін толық мойындаған. "Ғылым – Алланың бір сипаты, оған ғашықтық өзі де хақлық һәм адамдық дүр, " – дейді Абай отыз сегізінші сөзінде. Бүгінгі күндерде діннің жағдайы Шәкәрім атамыздың сөзімен айтқанда "Жаман тәпсір жайылып жер жүзіне, дін десе тұра қашты есті азамат" кейпіне келіп отыр.

4 слайд

5 слайд
Діннің түпкі мақсатына жету үшін адамның үш болмысына сәйкес үш ғибадат түрлері беріледі. 1. Тәнге – діни рәсім.  2. Ақыл-еске – пікір.  3. Жанға – зікір.  Біріншісі – діннің дәстүрлі рәсімдері. Екіншісі – пікір (арабша – фікір) , адамның ойлау қабылетін пайдалану. Үшіншісі – зікір арқылы Алла тағаланы ұмытпай, Оны үнемі есте ұстау.

5 слайд

6 слайд
Мен жасымнан көп көрдім Мұсылманды, кәпірді. Абыралыдай көрмедім Намаз білмес пақырды. Қирағәтін оқытып Көріп едім шатылды. Ниет қыла білмейді, Не қылады нәпілді... ...Нәпіл түгіл, намазы Бәрі желге кетеді. ...Осы оқумен намаздың Қай жерінде сауап бар? Тегін ойлап байқасаң, Мұнда ми жоқ, құлақ бар. ("Абыралыға", 1855-1885 ж.)

6 слайд

7 слайд
Ал Абай пікір жасауға былай деп үйретеді: Кеше бала ең, келдің ғой талай жасқа, Көз жетті бір қалыпта тұра алмасқа. Адамды сүй, Алланың хикметін сез, Не қызық бар өмірде бұдан басқа. Шәкәрім атамыздың мұрасы фікір поэзиясына толы. Бір ғана мысал: Күн аязда терезеге, Неше түрлі гүл түсер. Мұнша әдемі түсті неге, Кім түсірді ой жібер.... "Ана сансыз кереметті, Кім жаратса, Тәңірі сол", – Десе нетті, қойса бетті, Хақиқатқа жайнаған. Шала дін мен қате пәннің, Сөзіне ерме, маған ер. Міні – жаның, міні – Тәңірің, Міні – дінің, міні – иман.

7 слайд

8 слайд
Абай өзінің "Алланың Өзі де рас, сөзі де рас" өлеңінде діннің шын мәнін түсіндіріп, бірақ оны қабылдаудың көпшілік үшін неге қиын екенін көрсетеді. Ол өзі тапқан дән – үш сүюді имани гүл деп атай келе, әрі қарай былай деп жазады: Руза, намаз, зекет, хаж – талассыз іс, Жақсы болсаң, жақсы тұт бәрін тегіс. Бастапқы үшті бекітпей, соңғы төртті Қылғанменен татымды бермес жеміс. Бас жоғары жаралған, мойын төмен, Қарашы, дене біткен ретіменен. Істің басы – ретін танымақтық, Иман білмес тағатты қабыл демен. Имамдар ғибадаттан сөз қозғаған, Хұснизән мен иманды білді ойлаған. Иманның тазалығын жақсы ұқтырмай, Сыртын қанша жуса да, іші оңбаған.

8 слайд

9 слайд
“Ноқтасыз оймен тексердім, Бояулы діннен сескендім. Дін шатағын көп көрдім, Қатесін сынап тергенде. Іздедім, таптым анығын Тастадым ескі танығын. Хақиқат нұрдың жарығын Жарылды жүрек көргенде.”-деп “Үш анықта” өзінің негізгі мақсатына жеткендігін де айтып өтеді.

9 слайд

10 слайд
“Тау бойындағы ой” өлеңінде дөңгеленген жердің күнді айналып жүретінін көзбен көру арқылы емес, ойлау, топшалау арқылы анықталған дегенді айтады: Шыққаным Шыңғыстағы бір биік тау, Жақсы екен тауға шығып тағдыр сынау! Қайырлы түн болсын деп үнсіз айтып, Күн кеткен соң, түн келді қараңғылау

10 слайд

11 слайд
Шәкәрім қажының 1911 жылы “Мұсылмандық шарты” еңбегіне тоқталатын болсақ, ақын бұл кітапта мұсылманның бес парызын оқырманға жетік түсіндірген. Мұсылманның бес парызы: шахада; намаз; закят; ораза; қажылық.

11 слайд

12 слайд
Құранның шын мағанасын шатақ ұғып, Молдалар маған қоймақ кәпір деп ат. Ақылына сынат да дәлел айтқан, Құраннан табылады талай аят. Құран сырын ұға алмай бұзса-дағы, Жасырылмай жарқырап тұр кірамат. Жаман тәпсір жайылып жер жүзіне Дін десе тұра қашты есті азамат. Бар обалы олардың тәпсіршіде, Адасып нұрлы аятқа жағыпты тат. Ол қатені түзеткен әлімдер көп, Соның сөзін оқысам боламын шат. (Ш. Құдайбердіұлы “Өлеңдер ” 215 бет)

12 слайд

13 слайд
 “Дін” деген өлеңінде Шәкәрім:  Жер жүзіне қарасам, Неше түрлі халық бар, Дін иманын санасам, Мыңнан артық, анық бар. Сол көп дінді шешу бар, Ол шешудің арты бар. Адасқанға кешу бар, Кешудің де шарты бар.

13 слайд

14 слайд
М.Әуезов алғаш рет 1934 жылы «Абай ақындығының айналасы» деген ғылыми мақаласында «Абайға шығыстан кірген бұйымдардың басы ислам діні» деп атап көрсетуінде салмақты мәнге ие ой-таным желісі жатты. Өйткені Абай мұрасының рухани нәр алған қазына көздерінің бірі шығысқа қарым-қатынасын танып-білудің бастау көзін Абайдың ислам діні туралы ой-танымынан желі тарту қажеттігі алға қойылады. Осы тұрғыдан алып қарағанда ойшыл ақынның: «Адамды сүй, Алланың хикметін сез, Не қызық бар өмірде онан басқа», - деген ой-байламын танып-білудің  кезекті желісі хауас мәселесін терең танып, мән- мағыналы құғынудан басталатынына көзіміз жете түседі.

14 слайд

15 слайд
Шәкәрім өлеңінің әр шумағында “Бір аллаға сыйынған арам өлмес” деген тармақтан басталуы кездейсоқтық емес. Еліміз тәуелсіздік алғаннан соң, халқымыз имандылық жолына қайта бет бұрып, рухани жаңғыру жолына түсуде. Елбасымыздың: “Біз- тегіміз түрік, дініміз-Ислам екенін ұмытпауымыз қажет. Ол үшін қасиетті кітап-Құран Кәрімді насихаттауды естен шығармауымыз керек”,-деген парасатты сөзі әр мұсылманның жүрегінен берік орын алуы тиіс.

15 слайд

16 слайд
Рахм ет !

16 слайд