Энеолит дәуірі

1 слайд
Мыс-тас ғасыры(Энеолит)-б.з.б.3000-1800 жыл Мыс-тас ғасыры қоғамында екі ірі өзгеріс орын алды : еңбек бөлінісі және аталық ру орнай бастады. Ең алғашқы ірі қоғамдық еңбек бөлінісі шарушылықтың –егіншілік пен мал шаруашылығы болып бөлінуі еді.

2 слайд
Энеолит кезеңінде қайтыс болған адамды қоныстың шетіндегі зиратта жалғыз жерлеу, сонымен қатар қайтыс болған адамның бейнесін жасау дәстүрі кездеседі.

3 слайд
Қазақстан аумағында энеолит кезеңінің ерекше ескерткіші – Солтүстік Қазақстандағы Ботай тұрағы . Ботай тұрағы б.з.б.3-2 мыңжылдықтармен мерзімделеді. Бұл тұрақ 15 гектар жерді алып жатыр. Тұрақты қазу барысына 158 тұрғын үй табылды.Жылқы сүйектері өте көп табылды. Ботайлықтар жылқы малын қолға үйреткен. Сондай-ақ бұланның, еліктің, аюдың, иттің, қабанның және т.б. сүйектері кездеседі. Маңғыстаудағы Шебір елді мекенінің маңынан тас пен қыштан жасалған еңбек құралды табылған. Шебі р тұрағының тұрғындары теңіз малюскаларының қабықтарын моншақ етіп таққан.

4 слайд
Ежелгі адамдардың қоршаған орта тұралы түсінігі Адамдар өз білімдерін суретті хат – пиктография арқылы хабарлаған. Қызыл қанның түсі. Ал қан жанмен байланысты екенін ертедегі адамдар білген. Мұндай сенімді анимизм дейді . Ең көне сенімге тотемизмде жатады. Адамдар өздерін белгілі бір жануарлардан таралдық деп есептеген. Алғашқы қауым суретшілері сурет салуға ағаш көмірін пайдаланған.

5 слайд
Қаратаудағы Қараүңгір мекенінен табылған қыш ыдыстардың дөңгелек түптері қызыл бояумен боялған. Ыдыстардың біразына шұңқыр мен штрихтар түріндегі өрнектер алынған. Қарағанды облысынан табылған орындалуы бірегей қыш ыдыс толқын тәрізді және геометриялық өрнектермен әшекейленген.

6 слайд
Қола дәуірі Қазақстан жеріндегі қола дәуірі б.з.б. 2 мың жылдық-б.з.б. 8 ғасыр аралығын қамтиды. Қола-мыс пен қалайының қосындысынан алынады. Металл кеніштер қазіргі Зыряновск, Жезқазған маңайынан, Қарқаралы, Ақшатау тауларында болған. Қ.Сәтбаевтың есебі бойынша, көне заманда Жезқазғаннан 1 миллион тоннадай кен өндіріліп, одан 100 мың тоннада мыс қорытылған. Шығыс Қазақстанда Нарым мен Қалба кен орнында 1100 тонна қалайы шығарылған.

7 слайд
Б.з.б. 2 мыңжылдықтың ортасында Қазақстан тайпалары қола бұйымдар ісін меңгерді.

8 слайд
Еуразия даласындағы қола дәуірінің жетістіктері Андрон мәдениеті деп атады.Осы мәдениеттің алғашқы ескерткіштері Андроново деген селоның маңынан табылған. Бұл село Сібірдегі Ачинск қаласының жанында орналасқан. Андрон тектес қала мәдениеті Орал(Жайық) өзенінен бастап, Енисей өзеніне дейінгі, Батыс Сібір орманды алқабынан бастап, Памир тауларына дейінгі аралыққа тараған.

9 слайд
Ғалымдар Солтүстік және Батыс Қазақстаннан 80-нен аса Андрон мәдениетінің қоныстарын зерттеді . Қазақстанның Қостанай облысы мен Ресейдің Челябі облысының шекарасында табылған Арқайымды ғалымдар қола дәуіріндегі қалаға ұқсатады.

10 слайд
Қола дәуіріне жататын Солтүстік Қазақстандағы Петровка мен Боголюбов қоныстары орлармен және дуалдармен қоршалған. Орталық Қазақстан аумағынан қола дәуіріне тән 30 қонысты, 150 обаны зерттеді. Оңтүстік Қазақстан мен Жетісудағы Таңбалы-тас пен Қаратау жартастарынан табылған суреттер бұл аймақта да қола дәуірінде адамдар мекендегенін білдіреді . Арал теңізінің шығыс жағындағы қола дәуірі ескерткіштері жақсы зерттелген. Сырдарияның төменгі ағысындағы, қола дәуірінің соңғы кезеңіне жататын Түгіскен кесенесі. Кесене күйдірілген кірпішпен салынған.

11 слайд
Беғазы-Дәндібай мәдениетіне жататын жерлеу орындарының көпшілігі – обалар. Андрондықтардан ерекшелігі: Беғазы-Дәндібай қорғандары биіктеу болып келеді. Және ұсақ қиыршықтастар мен топырақтан тұрғызылып, етегі үлкен қақпақтастармен бекітілген. Беғазы-Дәндібай құмыралары әртүрлі өрнектермен безендірілген. Тарақ жүзді және үзік сызықты ұшбұрышты өрнектер көп кездеседі. Қола дәуірін жоспарлы зерттеу 1946 жылы басталды. Экспедицияны басқарған Ә.Х.Марғұлан.

12 слайд
Басты кәсібі : мал бағу, кетпенді-теселі егіншілік, балық аулау. Есіл, Тобыл, Ертіс, Бұқтырма өзендерін бойлай қоныстанған. Қола дәуірендегі ыдыс жасаудың ең басты бір өрістеген түрі – көзе құмыралар жасау өнері.