Көшпелілер өркениеті

1 слайд
Көшпенділер өркениеті Орындаған: 32топ студенті Мадениятова Аяжан

2 слайд
Көшпелілер немесе көшпелі қоғам, көшпелі өркениет дегеніміз — негізгі кәсібі мал шаруашылығы болып, күнкөрісінің көзі мал өнімдерінен тұратын, белгілі бір қалыптасқан жүйемен көшіп-қонып тіршілік ететін адамдардың әлеуметтік- экономикалық, саяси қауымдастығы және өркениеті.

3 слайд
Көшпелілер туралы түсінік, алдымен отырықшы халықтар арасында қалыптасты. Б.з.д. V ғасырда өмір сүрген тарихшы Геродот көшпелі скиф тайпаларының тұрмысын мадақтап жазды. Көшпелілердің табиғат аясындағы өмірін басқа да антик тарихшылар, философтар, орта ғасырлар ойшылдары сипаттады. Оларға табиғаттың төл баласы сияқты көшпелілер өмірі таза, қулық-сұмдықтан, отырықшы-қалалық өркениеттің жаман қасиеттерінен ада болып көрінді.

4 слайд
XVIII—XIX ғасырлардағы Еуропа ғалымдары да көшпелілер туралы өз көзқарастарын білдіріп отырды. Монтескъе көшпелілер қоғамын «әділетті, теңдікті қоғам» АдамСмит: «Көшпелілерде мүлік теңсіздігі, әлеуметтік теңсіздік ерте пайда болды»

5 слайд
философ Кант: «Мемлекеттің өзі көшпелілер мен отырықшы- егіншілердің өзара қақтығысынан, қорғаныс мақсатында пайда болды»

6 слайд
философ Ф. Гегелъ: «Көшпелілерде әлеуметтік қарама- қайшылық болғанымен, мемлекет болған жоқ»

7 слайд
XX ғасырдағы Еуропа ғалымдарының көшпелілікке көзқарасы әртүрлі болғанымен, бұл қоғамның жағымсыз жақтарына ғана назар аудару басым болды. Мысалы, Ратцелъ, Гумплович, Торнвалъд, Тойнби деген ғалымдар: «Көшпелілер өз бетімен өркениет жасауға қабілетсіз, олар мемлекетті, басқа да өркениет жетістіктерін отырықшы елдерді жаулап алу арқылы ғана үйренді» деген тұжырымдар айтты. Олардық жолын қуушы қазіргі заманғы зерттеушілердің пікірінше: «Көшпелі қоғам — бұл бір орнында тоқырап, өз бетінше дами алмайтын, отырықшы мәдениеттің әсерінсіз өркениет жасай алмайтын — болашағы жоқ қоғам».

8 слайд
Көшпеліліктің шығу тегі. Көшпеліліктің шығуы, көпшілік жағдайда, географиялық ортаның тікелей әсерімен байланысты.

9 слайд

10 слайд
Туыстық қатынастар.  Көшпелі қоғамдағы саяси-әлеуметтік, экономикалық қатынастар туыстық жүйеге негізделді. Қазақ қауымындағы қоғамдық-әлеуметтік қатынастар, көп жағдайда, туыстық қатынастармен астасып жатыр. Туыстық жүйені ылғи да қандас туыстық деп түсінуге болмайды. Көшпелілерде шынайы қандас, ортақ ататектен тараған жүйе бар да, жалпы генеалогиялық туыстық жүйе бар. Дәстүрлі қазақ қоғамында ел, жүз, тайпа, ру, ағайын, жақын ағайын, туыс, жақын туыс, ата баласы, бір әке баласы деген туыстық атаулар бар. Ел деген ұғымға бүкіл қазақ халқы кіреді.

11 слайд
Тайпа. Қазақтың әр жүзінің өзі үлкен тайпалардан тұрады.

12 слайд
Ру. Біздің пайымдауымызша, шын қандас туыстық жүйе көбінесе 7 атадан басталып, 15—20 атаға дейін барады. Әдетте, мұндай туыстық жүйе ру деп аталады.

13 слайд
Басқару жүйесі. Көшпелі қазақ қоғамында өзінің басқа ру жүйесі болды.

14 слайд

15 слайд
XV—XVIII ғасырлар аралығындағы көшпелі қоғамның билік жүйесінде елдің ең жоғарғы саяси билігін хан жүргізді. Хан өкіметінің төмендегідей өкілеттігі және қызметі болды: 1. Хан бүкіл елдің, жердің иесі, қожайыны, басқарушысы болып есептелді. Қол астындағы елді, жерді қорғау оның басты міндеті саналды. 2. Хан бөтен елге соғыс ашу немесе бейбітшілік жөнінде келісім жасауға құқылы. 3. Хан бүкіл қазақ елінің атынан шетелдермен келісімшарттар жасады. 4. Хан елдің жоғарғы сотының қызметін атқарды, біреуді өлім жазасына бұйыруға немесе кешіруге құқылы болды. Хан бүкіл елге қатысты заңдар, жарлықтар шығарды.

16 слайд

17 слайд
Көшпелі қазақ қоғамында ел қорғаған батырлардың орны ерекше болды. Олар елін, жерін жаудан қорғады, жастарды соғыс өнеріне тәрбиеледі. Дәстүрлі қазақ қоғамында батырлардың мәртебелігін ауыз әдебиеті шығармаларынан байқаймыз. Көшпелі қазақ қауымындаабыздардың, жыраулардың, бақсы-балгерлердің де өз орны болды. Абыздар мен жыраулар елдің рухани мәдениетін, оның елдік идеологиясын жасаушылар болды. Олардың ақылына, сәуегейлік көріпкелдігіне ел билеушілер, тіпті ханның өзі де құлақ асып, санасты.

18 слайд