Тас дәуірі

1 слайд
Тас дәуірі

2 слайд
Алғашқы қауымдық құрылыста адамдардың өмір сүру деңгейін ғалымдар болжам ғана ретінде айта алды. Сондықтан алғашқы адамның даму деңгейін археологиялық және антропологиялық зерттеу барысында мына төмендегідей мәліметтер береді: Тас дәуірінде адамдар негізінен тас құралдарды пайдаланды. Сондықтан да адамзат баласының тас құралдары өндірген уақыты – тас дәуірі деп аталады. Алғашқы еңбек құралдары негізінен тастан жасалды. Алғашқы адамдардың алғашқы еңбек құралдары: Қазғыш таяқ; Үшкір тас; Шоқпар.

3 слайд
Тас дәуірін үш кезеңге бөледі: 1)Палеолит(б.з.б. 2,6 млн ж.-12 мың жыл) 2)Мезолит(б.з.б.12мың-б.з.б.5мың) 3)Неолит(б.з.б.5мың-б.з.б.3мың)

4 слайд
Палеолит(б.з.б. 2,6 млн ж.-12 мың жыл) 1) Ерте палеолит(б.з.б. 2,6 млн ж.-40 мың жыл) 2) Кейінгі палеолит(б.з.б. 40 мың ж.-12 мың жыл)

5 слайд
Ерте палеолит(б.з.б. 2,6 млн ж.- 40 мың жыл) – терімшілік, отты пайдалана білді. Адамдар тобырға бірігіп өмір сүрді.

6 слайд
Кейінгі палеолит(б.з.б. 40 мың ж.-12 мың жыл) – рулық қауым қалыптасты

7 слайд
Ерте палеолит(б.з.б. 2,6 млн ж.-40 мың жыл) 1)Олдувей(б.з.б. 2,6 млн ж.-800 мың жыл) 2)Ашель(б.з.б. 800 мың ж.-140 мың жыл) 3)Мустье(б.з.б. 140мың ж.-40 мың жыл)

8 слайд
Алғашқы адамның іздері Қазақстандық ғалымдардың пікірі бойынша, қазақстанға және Сібірге алғашқы адамдар Еуропадан және оңтүстік шығыс Азиядан қоныстанған. Қазақстан аумағында алғашқы адамдар шамамен бұдан 1 миллиондай жыл бұрын пайда болды. Олар адамдардың қоныстауына қолайлы жерлер Оңт.Қазақстанның Каратау жоталарынан, Жамбыл облысының Арыстанды өзенінің бойын мекен еткен. Мұны тастан жасалған сол заманының еңбек құралдары дәлелдейді. Қазақстан аумағында өмір сүрген алғашқы адамдар питекантроптың замандастары болды. Адамдардың тұңғыш баспаналары үңгірлер болды.

9 слайд
Отты пайдалану Ертедегі адамдар әуелі найзағайды түсуінен жанған ағаштың отын пайдаланып, рны өшірмей ұзақ сақтауға тырысты. Адам бірте-бірте отты өзі жағуды үйренді. Тасты тасқа ұрып, одан шыққан ұшқынмен отынды тұтатты. Адамдар отпен Жылынды; Жыртқыш аңдардан қорғанды; Тамақ пісіріп, жеуге мүмкіндік туды. Жыртқыш жануардан қорғану үшін, үңгірдің кіреберіс жеріне от жаққан. Жердің сууы - Бұдан 100 мыңнан 13 мың жылға дейін жердің бетін мұз басып жатты. - Бұдан 100 мың жыл бұрын жер беті күрт суи бастады. - Еуропа мен Азияның солтүстігінде алып мұздық пайда болды, оның қалыңдығы 2 километрге жеткен. - Бұдан 13 жыл бұрын мұздық ери бастады. - Б.з.б. 8 мыңжылдықта Қазақстан жерінде қолайлы климат (төрт мезгіл орнады)

10 слайд
Ежелгі тас дәуірі (палеолит) (б.з.б. 2.5 млн – 12 мыңжылдық) Ерте тас дәуірі үш кезеңнен тұрады: Ерте палеолит б.з.б. 2 млн. 500 мың жылдан – б.з.б. 100 (140 мың) мыңжылдыққа дейін. Орта палеолит б.з.б. 100 (140 мың) мыңжылдықтан – б.з.б. 40 мыңжылдыққа дейін; Кейінгі палеолит б.з.б 40 мыңжылдықтан – б.з.б. 12 мыңжылдыққа дейінгі аоалықты қамтиды.

11 слайд
Кейінгі палеолит Орталық Қазақстандағы кейінгі палеолитке жататын ескерткіштердің ішіндегі ең көрнектісінің бірі – Батпақ деп аталатын көне мекен. • Оның мәдени қабаты жер бетінен 6 метрдей тереңдіктен табылған. • Тұрақтың жас мөлшері – б.з.б. 30-25 мыңыншы жыл. • Бұл жерден барлығы 300-ге жуық тас құралы шықты. • Қырғыштар ұзынша келген тас сынығынан жасалған. Сонымен қоса: Тас дәуірі адамдарының ине жасаған заты – үшкір сүйек. Ежелгі адамдардың жіп орнына пайдаланған заттары: Жануарлардың сіңірлері болды.

12 слайд
Кроманьондық адам. Палеолиттік баспана. Ежелгі тас дәуірінің ескерткіштері Ежелгі, орта палеолит. • Жамбыл обылысынан табылған палеолит дәуірінің 5 мыңнан аса еңбек құралдарының бәрі қашау мен үшкір заттар. • Жамбыл облысындағы Бөріқазған, Шабақты тұрақтарынан 5000-ға жуық тас құралдары табылған. • Оңтүстік Қазақстандағы Арыстанды өзенінің бойынан кейінгі тас ғасырының тұрақтарын тапты. Құралдардың пайдаланылған мерзімі шамамен бұдан 25 мың жыл бұрын болған.

13 слайд
Алғашқы адамдар және олалдың кәсібі: Адамдар қарапаыйм еңбек құралдарын пайдалануды үйренген соң, табиғатқа тәуелділігі азая бастады. - Жер бетінде, ағаш, бұта басындағы өсіп тұрған әр түрлі жеміс-жидектерді терді. - Жерге жарамды тамырларды қазып алды. Құстардың жұмыртқалардың жинап қорек етті. Мұндай кәсіп терімшілік деп аталды. - Бірлесіп тамақ табу мен жабайы жануарлардан қорғану үшін топтанып жүрді. - Ертедегі адамдардың мұндай ұжымы адамдар тобыры деп аталды. - Алғашқы қауымдағы адамдардың келесі кәсібі аң аулау болды

14 слайд
Еңбек құралдары Алғашқы адамдар еңбек құралын жасау үшін қолға ұстауға ыңғайлы тастарды таңдап алды. Чоппер – тасты жарып, бөлшектеп, жүзу өткірлерін пайдаланды. Чопплинг – домалақ малта тасты екі жағынан егеген, жүзі өткір, ирек ара секілді құрал. ( Қаратау үңгірі. ) Пышақ тәрізді кескіштер – үшбұрышты қалақша тәріздес, өлтірілген жануарлардың терісін сыпыратын құрал. Ине мен біз – үшкір сүйектен жасалған. Осылай адам бірте –бірте тастан пышық, найзаның ұшын, бұрғы, қашау, балға, кескіш жасады. Жұмыртас- екі жақ бүйірі қырналған құрал. Олардан адамдар қырғыш, тілгіш сияқты еңбек құралдарын жасаған.

15 слайд
«Епті адам»(1960ж.) Ғалымдар алғашқы адамды «епті адам» деп атайды. «Епті адам» Африканың Кения жеріндегі Олдувай шатқалынан табылған. Ол осыдан 1 млн 750 мың жыл бұрын өмір сүрген. «Тік жүретін адам» Питекантроп пен синантропты «тік жүретін адам» деп атайды. Алғашқы адамның бірі питекантроп деп аталады. Питекантроптың қаңқасы алғаш рет Ява аралынан 1891 жылы табылды. Ол мөлшермен бұдан 1 млн жыл бұрын өмір сүрген. Адамзат дамуында бұдан кейінгі сатыда синантроп тұрады. Солтүстік Қытайда табылуына(1927ж) байланысты оған «қытай адамы» деген ат берілген. Синантроптар бұдан 500-200 мың жыл бұрын өмір сүрген.

16 слайд
«Неандерталь адамы» Көне адамның тағы бір түрі неандерталь деп аталады. Неандерталь адамы Германия жерінен(1856ж.) табылды. 8-9 жастағы Неандерталь баланың сүйегі 1938 жылы Өзбекстанның Тесіктас деген үңгірінен де табылған. Белгілі антрополог ғалым М.М. Герасимов баланың бет-әлпетін қалпына келтірді. Неандертальдықтар жер бетінде бұдан 100-35 мың жыл бұрын өмір сүрген. Неандертальдықтардың сөйлеу қабілеті толық қалыптаспаған.

17 слайд
«Саналы адам» Қазіргі адамға ұқсас адамдар қалыптасты. Кейінгі тас дәуірінде , б.з.б. 40-12 мың жылдықта адам баласы дамуының жаңа кезеңі басталды. Жүздеген ұрпақтың қажырлы еңбегінің нәтижесінде бұдан 40-35 мың жыл бұрын «епті адам», «саналы адамға» айналды. Сүйегі алғаш рет Францияның Кро-Маньон үңгірінен табылған. Сондықтан саналы адамды кроманьондық деп атайды. «Саналы адам» өзінің арғы тегіне қарағанда көп ірі жетістіктерге жетті. Ол тік жүруді, анық сөйлеуді меңгерді. Адамның жетілуінде еңбек шегуші рөл атқарды. Адам еңбек арқылы жетіліп, оның қолы, сөзі, миы дамыды. «Саналы адамның» миы «епті адамның» миынан екі есе үлкен болды.

18 слайд
• Орталық Қазақстан жеріндегі Семізбұғы тұрағынан табылған қырғыштар жүзі түзу, кейде пышақ болып келеді. • Маңғыстау түбінде – Шақпақата. • Шығыс Қазақстанда – Шульбинка.

19 слайд
Назарларыңызға рахмет!