Тіл - ел қазынасы

1 слайд
«Саран қ алас ы әк імдіг ін ің №16ЖББМ» КМ М Жобан ың тақ ырыбы: « Тіл - ел қа зына сы»

1 слайд

2 слайд

2 слайд

3 слайд
Тіл – қоғамдық құбылыс. Ол қоғамның қажеттіліктерінен пайда болған және қоғамда пайдаланылатын құрал. Бұдан тілдің келесі басты қызметі шығады. Яғни тіл – адамдар арасындағы қарым-қатынас құралы. Бұл кең түсінік: тіл арқылы хабарды жеткізуге (информативтік және констациялаушы функциясы), немесе хабарды алуға (сұрау функциясы) болады. Сонымен бірге қозғау салуға, бұйыруға, өтінуге (аппелятивтік функциялары) т.б. болады. Бұлардың хабарлы, сұраулы, бұйрықты және лепті сөйлемдерге сәйкес келетінін байқауға болады. Келесі мәселе тілдің қоғамдағы жіктелістері. Ол тілдің қоғамдық дифференциялары деп аталады.

3 слайд

4 слайд
Әлеуметтік дифференция әдеттегі кәсіби сөздерді, терминдерді, жаргондарды береді. Яғни тілде адамдардың әлеуметтік топтарына, мамандығына, шаруашылық кәсібіне байланысты жіктелулер бар. Терминдер, арнайы сөздер белгілі бір сала бойынша қолданылады. Оларды әдетте ғылыми терминдер, өнер терминдері және спорттық терминдер деп бөледі. Кәсіби сөздер, профессионализмдер әлеуметтік диалект деген татаумен де белгілі. Олар адамдардың, өлкенің шаруашылық кәсібіне байланысты, соған тән сөздер. Мысалы балық, егін, бақша өнімдері, мал шаруашылығы, құсбегілік, аңшылық немесе өндірістік аймақтардың сол шаруашылыққа байланысты ғана қолданылатын сөздері жатады.

4 слайд

5 слайд
2. Территориялық дифференция тілдегі диалектілерді, говорларды тілдің варианттарын береді. Мысалы ағылшын тілінің диалектілерімен қатар, америкалық, австралиялық, британиялық, жаңа зеландиялық, оңтүстік африкалық, канадалық деп аталатын нұсқалары бар. Ал диалектілер – жергілікті аймақтардың тілдік ерекшеліктері. Ол фонетикалық (сөздің айтылуындағы дыбыстық айырмалар), лексикалық (сол аймақта ғана қолданылатын сөздер) және грамматикалық (аймақтар бойынша сөз тұлғаларының айырмасы) диалектілер болып бөлінеді.

5 слайд

6 слайд
Тіл мен қоғамның өзара байланысы Тілсіз ешбір Қоғам өмір сүре алмайды Қоғам – тілдің Өмір сүруінің шарты

6 слайд

7 слайд
Тіл қызметі Тілге анықтама беруде ең алдымен оның әлеуметтік қызметі, яғни қоғамдағы адамдардың қатынас құралы болу қызметі, негізге алынады. Тіл қатынас құралы ғана емес, сонымен бірге ойлаудың, ойдың жарыққа шығуының құралы.

7 слайд

8 слайд
 Тіл және қоғам мәселелеріне тілдің мәртебелері, қолданылу аясы, мемлекеттік және ресми тіл, халықаралық қатынас тілі статустары, тілді дамыту мәселелері де жатады. Қазір әлемде шамамен 6000-ға жуық тірі тіл бар деп есептеледі. Олардың 70 пайызының жазба тілі жоқ және жойылып кетудің алдында тұр. «Әлемдік тілдер» деген атауды негізінен БҰҰ-ның ресми жұмыс тілдеріне қолданылады. Олар қытай, ағылшын, испан, француз және орыс тілдері. Тілдің таралуын, көлемділігін сол тілде сөйлейтін адамдардың санымен есептейді: 10 млннан аса адам сөйлейтін тіл лингвистикалық өлшеммен тірі тіл болып саналады.

8 слайд

9 слайд
М.Горький пайымдаулары «Сөз-барлық фактілердің, барлық ойдың киімі» «Тілдің күші тәрізді әрекет ететін шынайы әдемілігі дәлме-дәлдік арқылы жасалады»

9 слайд

10 слайд
Тіл мен өндіріс құралдарының ұқсастығы неде? Тіл де ,өндіріс құралдары да әр басқа қоғамдық құрылысқа бірдей қызмет етеді Тіл де ,өндіріс құралдары да әр басқа қоғамдық құрылысқа бірдей қызмет етеді Тіл де, өндіріс құралдары да қондырмаға, қоғамдағы таптарға елеусіз қарайды Тіл де, өндіріс құралдары да қондырмаға, қоғамдағы таптарға елеусіз қарайды

10 слайд

11 слайд
Тіл қызметі тілдің негізгі мәні, қоғамдағы міндеттері мен атқаратын жұмысы, табиғаты сиякты күрделі ұғымдарды камтиды. Бұлар сонымен тар оның жаратылысының ең маңызды қасиеттері болып саналады. Тіл негізінен екі түрлі маңызды қызмет атқарады. Біріншісі коммуникативтік және екіншісі когнитивтік, танымдық, гносеологиялық (кейде оны экспрессивтік қызмет деп атайды, яғни сананың жұмысын жүзеге асыру қызметі). Тілге эмоциялық қызмет (адамның көңіл-күй, әсерлерін, сезімдерін жеткізу) жүктелінген. Тілдің метатілдік (металингвистикалық) тілді терминдерімен сипаттау құралы қызметін орындау. Тілді пайдалану кезінде оның негізгі қызметтері бір-бірімен шартты байланыста болады, бірақ сөйлеудің кейбір жеке үлгілерімен мәтіндерде әртүрлі дәрежеде көрініс табады. Коммуникативтік қызметке байланыс орнату (фатикалық), конативтік (меңгеру), волюнтативтік (ықпал ету) және ұлттық танымды, мәдени дәстүрді, тарихты сақтау және тағы басқа қызметтер жатады.

11 слайд

12 слайд
Тілдің адамның субьективті қызметін Сезімі мен эмоциясын білдіру қызметі Ойды көркемдеп, әсерлі жеткізу Экспрессивті қызметі

12 слайд

13 слайд
Тәрбие басы – тіл.Тәрбие басы – тіл. М.ҚашқариМ.Қашқари Өз ана тіліңді қадір тұтпай Өз ана тіліңді қадір тұтпай тұрып, ел-жұртыңды сүйе тұрып, ел-жұртыңды сүйе алмайсың.алмайсың. К.ПаустовскийК.Паустовский Білімділіктің ең басты Білімділіктің ең басты факторы туған тілінде факторы туған тілінде сөйлеу мен оны сыйлаудан сөйлеу мен оны сыйлаудан басталады.басталады. Г.ГегельГ.Гегель Халықтың тіліне қиянат Халықтың тіліне қиянат жасау – оның жүрегін жасау – оның жүрегін жаралау.жаралау. Г.ЛаубеГ.Лаубе Ана тілін шекараны Ана тілін шекараны қорғағандай қорғау керек.қорғағандай қорғау керек. П.ВяземскийП.Вяземский

13 слайд

14 слайд
 Ана тілінен айырылған адам өз халқы жасаған мәдени мұраның бәрінен құралақан қалады. Ғ.Мүсірепов

14 слайд

15 слайд
Бұл дәуірде, өз тілін, әдебиетін білмеген, қадірлемеген адам толық мәнді интеллигент емес. М.Әуезов

15 слайд

16 слайд
Тілдің тірікшіліктегі мәніне қазақ ежелден көңіл бөлген. Сондықтан да “өнер алды- қызыл тіл” дейді. С.Мұқанов

16 слайд

17 слайд
Сүйемін туған тілді – анам тілін, Бесікте жатқанымда-ақ берген білім. Шыр етіп жерге түскен минутымнан, Құлағыма сіңірген таныс үнін. С.Торайғыров

17 слайд

18 слайд
Қазақстанның болашағы – қазақ тілінде Н.Назарбаев

18 слайд

19 слайд
Сауалнама қорытындысы 1.Сіздің ауызекі сөйлеу қолданысындағы қазақ тілінің үлесі қанша пайыз деп ойлайсыз?  

19 слайд

20 слайд
2.Сіз тілдесім барысында достарыңыздың «таза қазақша» сөйлеуіне қаншалықты ықпал жасап  жүрсіз?   

20 слайд

21 слайд
3. Қарым-қатынасқа түскенде тілдің шұбарлануына қаншалықты жол бересіз?  

21 слайд

22 слайд
4. Сіз күнделікті ауызекі сөйленісте көркем сөйлеу қажет деп санайсыз ба?

22 слайд

23 слайд
5. Сіз амандасу барысында қай сөзді жиі қолданасыз?

23 слайд

24 слайд
Қазақ тілі – менің тілім!     Тіл – қай ұлтта, қай елде болсада қастерлі, құдіретті. Ол әрбір адамға ана сүтімен бірге еніп, қалыптасады.    Тіл байлығы - әрбір елдің ұлттық мақтанышы. Ол атадан балаға мирас болып қалып отыратын баға жетпес мұра. Демек, әр адам ана тілін көзінің қарашығындай қорғауға, оның орынсыз шұбарлануының қандайына болса да қарсы тұруы тиіс.

24 слайд

25 слайд

25 слайд