Абай Құнанбайұлы 175 жалдығы

АБАЙ ҚҰНАНБАЙҰЛЫНЫҢ 175 ЖЫЛДЫҒЫНА АРНАЛҒАН
«ГУМАНИТАРЛЫҚ ЖӘНЕ ҚОҒАМДЫҚ ҒЫЛЫМДАР:
ЖЕТІСТІКТЕР ЖӘНЕ МҮМКІНДІКТЕР»
«ГУМАНИТАРНЫЕ И ОБЩЕСТВЕННЫЕ
НАУКИ: ДОСТИЖЕНИЯ И ПЕРСПЕКТИВЫ»
ПОСВЯЩЕННОЙ 175-ЛЕТИЮ АБАЯ КУНАНБАЕВА
«HUMANITARIAN AND SOCIAL SCIENCES:
ACHIEVEMENTS AND PROSPECTS»

АБАЙ ҚҰНАНБАЙҰЛЫНЫҢ 175 ЖЫЛДЫҒЫНА АРНАЛҒАН
«ГУМАНИТАРЛЫҚ ЖӘНЕ ҚОҒАМДЫҚ ҒЫЛЫМДАР:
ЖЕТІСТІКТЕР ЖӘНЕ МҮМКІНДІКТЕР»
ЖОО ішіндегі студенттік конференция

МАТЕРИАЛДАРЫ
7 қазан 2020 жыл
Семей қаласы.

МАТЕРИАЛЫ

Внутривузовской студенческой конференции

«ГУМАНИТАРНЫЕ И ОБЩЕСТВЕННЫЕ НАУКИ:
ДОСТИЖЕНИЯ И ПЕРСПЕКТИВЫ»
ПОСВЯЩЕННОЙ 175-ЛЕТИЮ АБАЯ КУНАНБАЕВА
7 октября 2020 года
г. Семей

PROCEEDINGS

Invites you to participate in the university student conference

«HUMANITARIAN AND SOCIAL SCIENCES:
ACHIEVEMENTS AND PROSPECTS»

dedicated to the 175th anniversary of Abay Kunanbayev.
October 7, 2020
Semey city

2

УДК 168.522:08

Редакционная коллегия:
Жунусов Е.Т.
Булегенов Т.А.

- д.м.н., Председатель Правления - Ректор НАО «МУС»
-д.м.н., заместитель Председателя Правления по научно клинической работе НАО «МУС»

Абай Құнанбайұлының 175 жылдығына арналған «Гуманитарлық және қоғамдық
ғылымдар:
жетістіктер
және
мүмкіндіктер»
ЖОО
ішіндегі
студенттік
конференциясының тезистер жинағы (7 қазан, 2020 ж.) – 167 бет

Сборник тезисов внутривузовской студенческой конференции «Гуманитарные и
общественные науки: достижения и перспективы»
посвященной 175-летию
Абая Кунанбаева (7 октября 2020 г.) – 167 стр.

В сборнике отражены результаты научной деятельности студентов медицинских
вузов, представленные на внутривузовской студенческой конференции «Гуманитарные
и общественные науки: достижения и перспективы» посвященной 175-летию Абая
Кунанбаева

г. Семей

3

СОДЕРЖАНИЕ CONTENT
Азизова А.А., Какенова А.К.
Организация оказания амбулаторно-поликлинической помощи больным туберкулезом
(литературный обзор)
Айтмурзинова Г.Т., Рахматуллина Н.С., Жуманбаева Ж.М.
Вакцинопрофилактика – денсаулық кепілі.
Аринжанова Д.Н., Ковалева Л.В.
Телемедицина
Айнабаев Е, Саданов Н.
Абай Құнанбаевтың он тоғызыншы қара сөзі
Адылғазы А., Абешова Н.М.
Латын әліпбиіне көшудің тарихи маңызы
Абдрахманов М.Д., Екібаев Р.Ж.
Әулие Ырғызбай Досханаұлының тарихтағы маңызы
Абдрахманов М.Д., Қайранова К.Б., Екібаев Р.Ж.
Абай Құнанбайұлының қазақ қоғамындағы орны
Айдосов Ж.А., Екібаев Р.Ж.
Абай Құнанбаевтың қара сөздерінің әлеуметтік қоғамды дамытудағы психологиялықтәрбиелік мәні
Алиев А., Нұрғазы Қ.А.
Культурное развитие современного Казахстана
Абдисеит Ж.Т., Кудайбергенова Ж.М.
Профессиональный русский язык для студентов-медиков
Абрамова А., Кусаинова Ж.С.
Вклад Абая Қунанбаева в развитие воспитания молодёжи
Afaf L.B., Tabuldinova G.N.
Abai doctrine of a “holistic man”
Әбіш Ә., Жунусова Ж.М.
Абай Құнанбаев
Агатанова А.Д., Сергазина Г.М.
Молодежная политика в Республике Казахстан
Абылбаева А.Р., Байтикова Д.К., Қозқанова М.Ө., Мұхтарова Д. М., Смагулов А.Т.
Особенности течения вирусных пневмоний, а так же организация лечения
Асылханқызы Ә., Қайнарбекова Е., Мекенова М., Ахметова А., Смагулов А.Т.
Адамзаттың алыбы хакім – Абай
Батабаева Ж.Б., Жаныбекова М. К.
Современные аспекты обеспеченности пациентов пожилого и старческого возраста,
страдающих деменцией, сестринским уходом (литературный обзор).
Баяхметов Т., Мусатаева И.С.
3d-моделирование сердца человека в среде 3dmax.
Бағдатова Ж., Жороқпаева М.
Абайдың қара сөздері
Багдатова Ж, Байбакирова Я., Абешова Н.М.
Латын әліпбиіне көшу
Биболов Е.Н., Мұздыбаева Т.А.
Абай шығармаларының әлем әдебиетіндегі маңыздылығын зерттеу
Баяхметов Т., Нұрғазы Қ.А.
Казахстан в мировой экономике
Бөкешова Г.Қ., Оралбекова А.А.
Абайдың ел басқарудағы қызметі
Байбосынов А.Б., Кудайбергенова Ж.М.
Профессиональный русский язык как средство коммуникации
Бакытбекова Р., Жоргатаева Б.А.
Абай мұрасы – қара сөз
4

9
11
12
13
14
15
16
17
19
20
22
23
24
25
27
29
31
33
35
36
37
38
39
40
41

Болатқызы Е., Жунусова Ж. М.
Адамзаттың перзенті-ұлы абай
Бояубаев К., Есентаев Н., Алтынгазы А.,Куралбаев А., Матыцин А. В.
Проблемы подготовки специалистов медицины катастроф и скорой медицинской
помощи
Гамзаева Б.Ш., Купанова С.А.
Философская роль болезни
Ғазезова С.Е., Сайранбекова Ұ.С.
Абай – дәстүрлі қазақ заңын заман талабына сай реттеуші
Дәуітқа нова   Н.Қ., Сыдықова  Б. Қ.
Де пре ссия ме н үре йлі жа ғда йла рды е рте  диа гностика ла у,а лдын а лу және  е мде у
те хнологияла рын зе ртте у.
Ерланова Ә.Е., Бейсенғазина М. Б.
Жасөспірімдерде салауатты өмір салтын ұстануды қалыптастыру.
Еркінова Ж.Е., Серикова-Есенгельдина Д.С.
Әлем тарихындағы пандемиялар .
Ерақымова А.Б., Шөпбаева Ж.Ж., Атабаева А.К.
Система обязательного социального медицинского страхования в Республике
Казахстан: становление и перспектива.
Ерланқызы Н., Қабылқаева А.Қ., Кусаинова К.Т.
Қазіргі әлемдегі сандық технологиялар
Ержанқызы Б.З., Еркінқызы М.А., Асқарқызы А.А., Еркиновна Ж.М.,
Смагулов А.Т.
ХХІ ғасырдың ақпараттық қоғамда әскери медицинаның дамуындағы стратегиялық
басымдықтар
Жанабаева Ж., Нұрғазы Қ.А.
Казахстан в глобальной социально-экономической системе
Жанарбек Д.М., Белеуханова Қ.М.
Абай қарасөздеріндегі тәлім-тәрбие мәселесі
Жумашева А.А., Рахымжанова С.А.
Білімдіден шыққан сөз талаптыға болсын кез
Желдыбаева Л. Т., Камзина Л. М., Кенесбекова М. К., Кенесбекова М. С.,
Смагулов А.Т.
Использование информационных технологий в обучении военно – медицинского
персонала
Искакова А.М., Маратбеков А.Р., Кулатай А.И., Сапаргали А.Ш., Байсадыков
Р.Ж., Искакова А.М.
Особенности возникновения и развития доказательной медицины.
Искакова Н.С., Нұрахметова Ж.Б., Хисметова З.А.
История становления медицины Казахстана.
Исабекова Д., Ковалева Л.В.
Фитнес-трекеры
Иканова А.Т., М Жороқпаева
Құнанбай бейнесі
Иканова А.Т., Абешова Н.М.
Абай қара сөздерінің тәрбиелік мәні
Калбагаева Ж.Е., Рахманбекова Г.Б.
Семей қаласының СМУ студенттері арасында гирудотерапия емі, шығу тарихы
туралы білім деңгейі.
Қалиқан Ж. Қ., Ковылина Р.А.,
Мониторинг результатов обучения триаж-системе медицинских работников
Казахстана на базе кафедры симуляционных технологий НАО медицинский
университет Семей за 2018-2019гг.
Калбагаева Ж.Е., Әшімова Е.Д.
Семей қаласының мектеп оқушылары арасында дұрыс тамақтану бойынша білім
деңгейін анықтау.
5

42
43
44
45
48
50
51
53
54
56

58
59
61
62

64
65
67
68
69
70
71

73

Kassengaliyev А.М., Ryskulova A.R.
Problems of medical service of the population of the Republic of Kazakhstan.
Kassengaliyev А.М., Ryskulova A.R.
Overview of healthcare development in the Republic of Kazakhstan.
Қайрат М.Қ., Айдарбекова Н.А., Кусаинова К.Т.
Медицинадағы сандық технологиялар жетістігі мен болашағы
Кусманов Е.Е., Токабаева Г.К.
Начало нейрореволюции: мозговые импланты
Кабдулинова А., Абешова Н.М.
Тілдердің байланысы
Кабыкенов Б., Мұстафин М., Абешова Н.М.
Шешендік сөздер
Калижанова Д., Нұрғазы Қ. А.
Глобализационный процесс и его влияние на определение внешнеполитических
приоритетов Республики Казахстан
Касенова А., Нұрғазы Қ.А.
Сравнениеи анализ экономических систем
Касенов А.Е., Амерханов А.А., Жакупов А.Н., Купанова С.А.
Проблема любви и симоны де бовуар
Көдекова Н.Н., Сайранбекова Ұ.С.
Абайдың билік айтуы
Қуатқызы Г., Садыкова Д.О.
Абай Құнанбайұлының қара сөздері
Құмарова Е.М., Жоргатаева Б.А.
Әлем таныған ұлы Абай
Қайрат М. Қ., Жумаева Г.А.
Гуманитарлық және әлеуметтік ғылымдар:Жетістіктері мен болашағы.
Кабдрахманова А.С., Садуакас С.А, Кабденова А.Е., Алина Г.М.
Актуальность «слов назиданий» Абая в наши дни
Куанашканова Б. А., Кадирсизова Ш. Б.
Студенттердің көшбасшылық сапалары мен тұлғалық қасиеттерінің өзара байланысы
Қайратбекұлы Ж., Сағымбекова Б.Е., Рахымжанова С.А.
Абай мұрасының танымдық – тағылымдық мәні
Лесхан А., Берикханова А.Е.
Абай Құнанбаевтың қара сөздерінің психологиялық мағыналары
Марат И., Токешева Ш.М.
Семей қаласындағы жасөспірімдік жастағы ұл балалардың күн тәртібінің гигиеналық
бағалау
Мұхаметжанова Д.А., Умирбаев М.А., Муратбаева А.К., Муқаш С.М.,
Хурумова С.В., Шаймардан М.С., Серикова-Есенгельдина Д.С.
Оценка факторов влияющих на развитие рака молочной железы. На основании
протокола исследования
Мендыбаева Н.Н.., Токабаева Г.К.
It технологии в борьбе с пандемией Covid-19
Mayana A.F., Kovaleva L.V.
Simulation-based medical teaching and learning
Маяна А. Ф., Кудайбергенова Ж.М.
Некоторые проблемы изучения профессионального русского языка студентамииностранцами при использовании ИКТ
Мадалиева З., Табулдинова Г.Н.
Размышления о любви
Мавлетова А.Е., Серікқызы А., Тұрсынғазина А.Ә., Алина Г.М.
Абайдың жастарға өсиеті
Муса Д., Сергазина Г.М.
К вопросу о национальной безопасности
Нұрахметова Ж. Б., Дюсембаева А.С.
Анализ состояния обращения с медицинскими отходами лечебно-профилактических
6

74
76
78
80
81
82
83
84
86
87
90
92
93
95
96
98
100
103
104

105
107
108
110
112
114
116

учреждений
Naveen C.D., Kovaleva L.V.
Clinical decision support system (cdss): strategies for success
Нургалиев А.Т., Касенова С.С., Сайлаубай Е.Н., Купанова С.А.
Аллегория пещеры: современное прочтение
Нұрболатқызы А., Оралбекова А.А.
Абайдың қоғам қайраткері ретінде қалыптасуына ортасының тигізген әсері
Оразаева Б.Б., Кусаинова Д.К.., Кусаинова Д.К.
История развития санитарно-эпидемиологической службы Республики Казахстан.
Омурзаков А.Б., Момышев Б.Д., Купанова С.А.
Проблема смерти с точки зрения экзистенциализма
Омарова З., Табулдинова Г.Н.
Платоновская концепция справедливости
Отарбаева А.Д., Даукен М.Ы., Байдюсенова Е.Е., Алина Г.М.
Актуальность идей Абая в современном мире
Оралханов Е.Е., Кадирсизова Ш. Б.
Абай шығармаларындағы тәрбие мәселелері
Praveen T., Kovaleva L.V.
Innovative contact tracing app “aarogya setu” for early detection of Covid-19 in urban and
rural area
Рахманов Б.С., Толеуғазы Ә.А., Совет Д.Қ., Толеубай Д.Е., Шерстобитов И.Н.
«Развитие военной медицины в Казахстане» .
Рахимжанов К.К., Мусатаева И.С.
Информационные системы для диагностики заболеваний
Рахманов Д., Нұрғазы Қ.А.
Анализ макро-тенденции развитии различных Стран и регионов
Рақымғали Д.А., Нигмеджанова Д.М., Купанова С.А.
Влияние третьей модернизации на развитие медицины в Казахстане.

Рахманов Б.С., Толеуғазы Ә.А., Совет Д.Қ., Толеубай Д.Е.

Развитие военной медицины в Казахстане
Советхан Ж. Қ., Кусаинова К.Т.
Медицинада саласына сандық технологияларды енгізу
Саймбекова Ә., Нұрғазы Қ.А.
Цивилизационная специфика современного хозяйственного развития основных
развитых стран
Советхан Ж.Қ., Жумаева Г.А.
Абай Құнанбайұлының шығармашылығы
Сексенбаева А. С., Жумаева Г. А.
Абай Құнанбаев мұрасы
Серікбекова Ə. А., Жaйрбaeва Ж. Қ.
Абайдың тіл көркемділігі
Толеуханов М.Ж., Токешева А.М., Назарова А.Р.
Эхографическая оценка аутоиммунного тиреоидита .
Тұрсынова А.Ж., Мукушева А.А.
Формирование здорового образа жизни в обществе на основе сохранения и
укрепления здоровья.
Тамерлан О., Мусатаева И.С.
Компьютерная томография на основе использования симулятора
Тлеубек А, Оралбаева А., Абешова Н.М.
Фразеологизмдерінің стильдік ерекшеліктері
Темирбекова Ж.Ж., Орынбасарова Б. Н., Халимуллина З. Е.,
Ратмуханбетова Т. Н., Ратмуханбетова Т. Н., Орынбасаров Ш.О.
Роль военно-полевых госпиталей при пандемии SARS COV 2
Тоқтарова Д.Қ., Тегінбаева А.С., Төлеуова Д., Орынбасаров Ш.О.
Әскери кафедрада заманауи әдіс-тәсілдерді қолдану

7

117
118
119
121
123
124
125
126
128
129
130
132
133
134
135
137
139
141
142
144
145
146
148
149
150

Умирзаков А., М Жороқпаева
Абай әкесі – Құнанбай
Haram M.S., Kovaleva L.V.
Digitization of the health sector in Pakistan
Хасырова Ж.Р., Шәріпханова Б.Б., Омарбекова А.Н. ,Орынбасаров Ш.О.
Роль военной медицины в ПОБЕДЕ ВЕЛИКОЙ ОТЕЧЕСТВЕННОЙ ВОЙНЕ
Чепурнова В.Е., Сергазина Г.М.
О роли женщины в современном Казахстанском обществе
Shyngayev T.S., Tokesheva A.M., Nazarova A.R.
Echographic characteristics of thyroid nodes.
Шахабова А.М., Мусатаева И.С.
Медицинада жасанды интеллектті қолданылуы
Шакербай А., Рахымжанова С.А.
Абай (Ибраһим) Құнанбаев туралы моңғолия қазақтары не біледі
Kassengaliyev A.M.
Development of telemedicine in Kazakhstan
Yeltay A.Y
Artificial intelligence
Başkan Özge
Artificial intelligence in medicine

Еркінова Ж.
Медицина саласындағы жасанды интеллектінің рөлі

Жумагалиев А., Кенесбек А.
3Д печать в медицине
Терликбаев А. Б., Нүсіпбек Е. С.
Медицинадағы ақпараттар жүйесі

151
152
153
154
156
157
159
160
162
163
165
166
167

8

УДК 616-08-039.57(048)

ОРГАНИЗАЦИЯ ОКАЗАНИЯ АМБУЛАТОРНОПОЛИКЛИНИЧЕСКОЙ ПОМОЩИ БОЛЬНЫМ ТУБЕРКУЛЕЗОМ
(ЛИТЕРАТУРНЫЙ ОБЗОР).
Азизова А. А.
Научный руководитель: магистр педагогических наук Какенова А. К.
КГП на ПХВ «Государственный высший медицинский колледж
имени Д. Калматаева г. Семей», г. Семей, Республика Казахстан

Актуальность: Туберкулез остается серьезной проблемой глобального
здравоохранения и занимает второе место в мире по смертности от инфекционных
заболеваний после вируса иммунодефицита человека (ВИЧ). По последним оценкам, в
2012 году было зарегистрировано 8,6 миллиона новых случаев туберкулеза и 1,3
миллиона случаев смерти.
Цели устойчивого развития ООН и Стратегии Всемирной организации
здравоохранения по ликвидации туберкулеза определили амбициозные цели на 2020–
2035 годы, в том числе снижение на 35% абсолютного числа смертей и снижение
заболеваемости на 20% к 2020 г. по сравнению с 2015 г.
По оценкам ВОЗ, в 2017 году зарегистрировано около 10 миллионов новых
случаев заболевания и 1,57 миллиона случаев смерти, что на 1,8% и 3,9% меньше, чем в
2016 году. Число случаев туберкулеза и заболеваемость были самыми высокими в
регионах с низким уровнем дохода (в Юго-Восточной Азии и Африке). Туберкулез с
множественной лекарственной устойчивостью (устойчивость как минимум к
изониазиду и рифампицину) встречался у 3,6% и 18% новых и ранее леченных случаев
ТБ, соответственно (5,6% среди всех случаев).
Общий прогресс в глобальной ликвидации туберкулеза в 2017 году был
скромным, что соответствует показателям последних лет. Для достижения глобальных
целей на 2020–2035 гг. требуются более активные усилия по совершенствованию
диагностики, лечения и профилактики туберкулеза.
Цель работы: изучение организации помощи больным туберкулезом на
амбулаторном этапе.
Материалы и методы исследования: Нами был произведен литературный обзор
источников, опубликованных в базах данных (PubMed, eLIBRARY.RU, Google Scholar),
в период с 2010 по 2020 гг. Ключевыми для поиска полноформатных статей и
рефератов явились следующие слова: туберкулез, распространенность туберкулеза,
амбулаторно-поликлиническая помощь.
Результаты исследования: Стратегии планирования и борьбы с туберкулезом
разрабатывались национальными и международными агентствами здравоохранения на
протяжении многих лет. Это подтверждает доказательства того, что данное
заболевание
характеризуется
как
постоянная
проблема
общественного
здравоохранения.
Однако эпидемиологические показатели остаются неудовлетворительными.
Несмотря на доступность диагностических материалов и методов, во многих областях
возникают трудности со своевременным выявлением случаев туберкулеза, из-за
отсутствия доступа к услугам и учреждениям здравоохранения. В качестве шлюза
рассматривались два типа медицинских услуг. Одно из них, ПМСП (отделения
первичной медико-санитарной помощи и отделения семейной медико-санитарной
помощи).
9

С целью преодоления барьеров доступа и увеличения помощи пациентам с
туберкулезом во многих странах был начат период реформирования системы оказания
медицинских услуг посредством интеграции противотуберкулезных служб в систему
первичной медико-санитарной помощи. Также было сокращено количество
больничных коек в стационарах. ПМСП имеет ресурсы с низкой технологической
плотностью и должна выполнять основные функции, такие как решение более 85%
проблем населения, организация потоков людей, продуктов и информации между
различными уровнями здравоохранения. ПМСП должна иметь привилегированное
положение как ворота к услугам здравоохранения, а модель здравоохранения должна
быть сосредоточена на надзоре за здоровьем, состоящем из действий, направленных на
укрепление здоровья, а также на профилактику и контроль заболеваний. По данным
некоторых исследований с 2014 г. постепенно вводились обновленные механизмы
финансирования противотуберкулезных служб на стационарном и амбулаторном
уровнях.
Выводы: Туберкулез – это, прежде всего, социально-экономическая проблема,
которая связана с различными факторами. В развивающихся странах многие случаи
остаются
нераспознанными,
неправильно
диагностированными
или
незарегистрированными, а имеющиеся статистические данные значительно
недооценивают проблему туберкулеза в мире. Отсутствие хорошо организованной
инфраструктуры здравоохранения для выявления и лечения туберкулеза затрудняет
борьбу с заболеванием в этих странах.
На основании результатов некоторых исследований можно сделать вывод, что для
расширения доступности медицинской помощи пациентам укрепление амбулаторного
звена является необходимым. Лечение туберкулеза должно быть направлено как на
излечение отдельного пациента, так и на минимизацию передачи Mycobacterium
tuberculosis другим людям, поэтому успешное лечение туберкулеза приносит пользу
как отдельному пациенту, так и всему сообществу. Распространение
противотуберкулезной помощи в амбулаторный сектор увеличивает доступ к
медицинской помощи.

10

УДК 615.371+614.4

ВАКЦИНОПРОФИЛАКТИКА – ДЕНСАУЛЫҚ КЕПІЛІ
Айтмурзинова Г.Т., Рахматуллина Н.С.
Ғылыми жетекшісі: PhD Жуманбаева Ж.М.
КеАҚ «Семей Медицина Университеті», Семей қ. Қазақстан Республикасы

Өзектілігі: Вакцинопрофилактика арқасында балалардың инфекциялық аурулар
мен сырқаттанушылығы бірнеше есе төмендеген. Соның ішінде, балалардың
дифтериямен (күл ауруы) сырқаттанушылығы 100 есе, гепатитпен 135 есе,
көкжөтелмен 25 есе төмендеген. Сонымен қатар вакцинопрофилактика тұрғындардың
бактериялды және вирусты инфекция ошақтарындағы эффективті қорғанысы болып
табылады. Қазіргі уақытта балаларды вакцинамен қамтудың төмендеуінің негізгі
факторларының бірі, балалардың профилактикалық екпесіне ата-аналардың қарсы
болуы. Соңғы уақытта қызылша, көкжөтел, эпидемиялық паротит сияқты инфекциялық
аурулардың қайта жандануын байқауымызға болады. Статистикалық мәліметтерге
қарағанда, жыл сайын әлемде вакцинопрофилактикалық әдіспен басқарылатын
инфекциялық аурулардан 12 миллион бала қаза табады. Вакцинация нәтижесінде
инфекциялық аурулардың төмендеуіне қарамастан, оның тиімділігі мен қауіпсіздігін
талқыға салатын, адамдар арасында екпеге қарсы қозғалыс пайда болды.
Вакцинопрофилактика жайлы адамдардың теріс көзқарасы мен бұқаралық ақпарат
құралдарындағы кейбір жалған мәліметтері осы мәселенің алғышарты болып отыр.
2019 жылы ДДҰ-ның (Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы) мәліметтері бойынша,
адамдардың екпеге сенімсіздігі денсаулыққа қауіп төндіретін ауқымды тізімдердің
қатарына кіруі мүмкін. Сондықтан да бұл мәселе әлемдік проблемалар қатарына кіреді.
Тақырыптың мақсаты: Казіргі таңдағы вакцинопрофилактика мәселелері
бойынша жалпы жүйелік шолу және Семей қаласындағы ата-аналардың вакцинопрофилактикаға көзқарасын анықтау. Қажетті материалдар мен зерттеу әдістері:
Сипаттамалық – тәжірибелер: дизайн - бір мезгілде көлденең зерттеу.
1) Ғылыми мақалаларға әдеби шолу жасау
2) Тәжірибелік әдістер (сауалнама жүргізу, сұхбат алу)
Зерттеу нәтижелері: 100 ата-ана сауалнамадан өтті. Соның ішінде, оң көзқарста
болғандардың көрстекіші- 73,4 -ды құрайды. Себебі олардың: 35 екпе жайлы толық
ақпараттандырылған және балаларына уақытылы екпе жасатады, 18,4 екпенің қауіпсіз
екеніне толығымен сенеді, 20 балаларға екпе жүргізу инфекциялық аурулардан қорғау
үшін қажет деп есептейді. Теріс көзқараста болғандар 26,6 . Олардың 7 екпенің
қауіптілігі жайлы бұқаралық ақпарат құралдарынан (түрлі жарнамалар,әлеуметтік желі
және т.б.), өзге тұлғалардан және туыстарынан мәлімет алған.10 % екпенің ең қауіпсіз
жұқпалы аурудан сақтайтын медициналық көмектің бірі екеніне күмәнмен қарайды. Ал
9,6 екпе салғаннан кейін баланың иммунитеті төмендейді деп ойлайды.
Зерттеу қорытындысы: Сауалнаманың нәтижесінде ата-аналардың көпшілігі
вакцинопрофилактика жайлы толық ақпараттандырылған . Бірақ кейбір пайыздық
көрсеткіштер бойынша олардың теріс көзқарасын көруге болады. Сол себептен қазіргі
таңда балалардың кейбір инфекциялық аурулармен сырқаттану көрсеткіштері артуда.
Ал ол, өз кезегінде балалар денсаулығының түрлі ақауларына алып келеді. Сондықтан
қауіпті жағдайларды болдырмау үшін вакцинопрофилактика жайлы ақпараттардың
дұрыс бағытта насихатталуын қадағалауымыз қажет.

11

УДК: 61:004

ТЕЛЕМЕДИЦИНА
Аринжанова Д.Н.
Научный руководитель: Ковалева Л.В.
НАО «Медицинский университет Семей» г. Семей, Республика Казахстан
Актуальность: Изучаемая тема актуальна по причине того, что информационные
технологии стали неотъемлемой частью не только общественной жизни, но и
медицинской сферы. Развитие телемедицины поможет оказывать качественные
медицинские услуги на расстоянии, вне зависимости от нахождения медицинских
пунктов.
Цель работы: Исследование и изучение применения IT-технологий в медицине,
для оказания ряда медицинских услуг (видеоконсультации ведущих врачей, выдача
справок, назначение лечения с помощью телемедицины, наблюдение за пациентами, а
также использование современных информационных технологий для лабораторных
исследований)
Материалы и методы исследования: Ознакомление студентов с
информационными технологиями и телемедициной. Показать рейтинг внедрения IТтехнологий за последние годы. Выявить и доказать пользу внедрения в
здравоохранение информационных технологий. Опрос студентов 1-го курса на
осведомленность по вопросам телемедицины.
В отдаленных труднодоступных малонаселенных пунктах требуется обеспечить
работу медицинских учреждений с целью обеспечения прав граждан на охрану
здоровья, доступную и качественную медицинскую помощь. Эффективная работа
медицинских учреждений невозможна без высококвалифицированного медицинского
персонала. Решить такие проблемы помогают телемедицинские технологии.
Телемедицина - это новейшее направление в области здравоохранения и медицины,
которое сформировалось на стыке развития технологий и медицины. Основная задача
телемедицины – оказание медицинских услуг, в том числе образовательных и
консультативных, на расстоянии, т.е. это дистанционное оказание медицинской
помощи, выдача справок, видеолекции и видеоконсультации, а также видео
наблюдение за больными.
Результаты исследования: Многие на своем жизненном опыте сталкивались с
проблемой недосягаемости медицины и считают очень важным развитие
дистанционной медицине у нас в стране. Опрошено 95 человек. Из них на вопрос
«знают ли они достаточно о телемедицине» 46,8 % ответили «Да», и остальные 53,2%
«Нет»
Выводы: Исходя из проведенных исследований можно сделать следующие
выводы:
1. Большинство первокурсников не знакомы с понятием «Телемедицина».
2. Необходимо развивать информационную работу по данному вопросу.
3. Телемедицина – это актуальный способ лечения в труднодоступных местах и
идеальный способ изучения медицинских наук т.к, телемедицина занимается не только
лечением больных, но и проведением онлайн-конференций для медицинских
сотрудников

12

ӘОЖ 82 (547.41)

АБАЙ ҚҰНАНБАЕВТЫҢ ОН ТОҒЫЗЫНШЫ ҚАРА СӨЗІ
Айнабаев Е, Саданов Н.
Ғылыми жетекші: Абешова Н.М.
КеАҚ «Семей медицина университеті», Семей қ. Қазақстан Республикасы

Тақырыптың мақсаты: Абай Құнанбаевтың он тоғызыншы қара сөзімен жанжақты таныту.
Зерттеу әдісі :талдау, сараптау.
Тақырыптың өзектелігі: Абайдың көркемдік, әлеуметтік гуманистік және дінге
көзқарастары терең білінген еңбегі - қара сөздері. Абайдың қара сөздері - ұлы ақынның
сөз өнеріндегі көркемдік қуатын, философиядағы даналық дүниетанымын даралап
көрсететін классикалық стильде жазылған прозалық шығармасы. Жалпы саны қырық
бес бөлек шығармадан тұратын Абайдың қара сөздері тақырыбы жағынан бір бағытта
ғана жазылмаған, әртүрлі бағытта жазылған,мысалы: «ақыл», «білім», «өнер»,
«жақсылық пен жамандық», Оның алты-жеті үлгісі қысқа болса, қайсыбіреуі мазмұн,
тақырып жағынан өзгешелеу, ауқымды болып келеді. Абай өзінің қара сөздерінде
шығарманың ажарына ғана назар аударып қоймай, оның тереңдігіне, логикалық мәніне
зор салған.
Қорытынды: Ақынның бүкіл шығармаларындағы негізгі бір тұтас тақырыпта
өзекті идея болған. Адам дүниеге келгеннен бастап, жан-жағындағы затты, нәрсені
білуі, тануы заңды құбылыс. Абайдың пікірінше, ішкі рухани казынамыздың молығуы
тікелей өзіміздің қолымыздағы іс. Адам өзін –өзі әрі қарай дамытуы керек. Осы пікір
Абайдың "Он тоғызыншы сөзінде" де қайталанады. Абайдың дүние танымы бойынша
сананың, ақылдың пайда болуы күнделікті өмір тәжірибесінің нәтижесінен ғана
туындайтын табиғи құбылыс. Соңдықтан да Абай "Он тоғызыншы сөзінде":"Адам атаанадан туғанда есті болмайды: есітіп, көріп, ұстап, татып ескерсе, дүниедегі жақсы,
жаманды танидыдағы, сондайдан білгені, көргені көп болған адам білімді болады.
Естілердің айтқан сөздерін ескеріп жүрген кісі өзі де есті болады... Сол естілерден
есітіп білген жақсы нәрселерді ескерсе, жаман дегеннен сақтанса, соңда іске жарайды,
сонда адам десе болады", — деп жоғарыдағы өлең үзіндісендегі ойын осы сөзіңде одан
ары кеңіте отырып дамытатының көруге болады.

13

ӘОЖ 80

ЛАТЫН ӘЛІПБИІНЕ КӨШУДІҢ ТАРИХИ МАҢЫЗЫ
Адылғазы А.
Ғылыми жетекші: Абешова Н.М.
КеАҚ «Семей медицина университеті», Семей қ. Қазақстан Республикасы

Ғылыми жұмыстың мақсаты: Қазақ тілін латын әліпбиіне көшуде әр халықтың
рухани, мәдени өсуін, ғылымы мен білімінің, барлық саладағы даму тарихи деңгейлерін
саралау.
Зерттеу әдістері.Cалыстыру, талдау, жинақтау
Ғылыми жұмыстың нәтижесі: Латын әліпбиінің жазу тарихы арқылы өткен мен
бүгінгі және болашақ өміріміздің сабақтастығы қарастырылды. Жазудың өзгертілуі
халықтың қоғамдық өмірінің барлық саласына, рухани әлемі мен мәдени деңгейіне,
тіпті, әлеуметтік психологиясына әсер ететіні аталды.
Қортынды. Латын әліпбиі түркі тілдес елдерде қай жылдардан бері делінсе,
Түркия 1928 жылы көшсе, Өзбекстан, Әзірбайжан КСРО ыдырағаннан кейін ауысты.
Cол елдердің тәжірибесіне қарасақ, мысалы, Өзбекстан 1928 жылға дейін өзбек тілі
араб әліпбиін қолданған. 1928-40 жылдар аралағында жазулары латын әліпбиі негізінде
болған. 1940-1992 жж. кириллица қолданылып, 1993 жылы өзбек тілі қайта латын
тіліне көшіп, қазіргі кезге дейін қолданып келеді. Еліміздің латын әліпбиіне көшу
ұлтымыз үшін жасалған маңызды қадамдардың бірі. Ұлы Дала елінің тарихына көз
жүгіртсек, 1929 жылға дейін Қазақстанда араб жазуы пайдаланылды. ХХ ғасырдың
басында Ахмет Байтұрсынұлы ұсынысымен қазақ фонетикасының ерекшеліктері
ескеріліп жасалған, араб графикасына негізделген «төте жазу» пайдаланылған. 1929-40
жылдар аралығында латын графикасына негізделген әліпбиді жазу жүйесіне енгізіп,
1940 жылдан бері қарай кирилл графикасы әліпбиін қолданып келеді. Қазіргі таңда
қазақ тілін латын әліпбиіне көшіру – белгілі бір әріптердің жиынтығы ғана емес,
ұлттың өзіндік болмысын танытатын таңбалар жүйесі, сол ұлттың тарихы,
мәдениетінің таңбаланған жәдігері. Әр халықтың рухани, мәдени өсуін, ғылымы мен
білімінің, барлық саладағы даму деңгейін көрсететін маңызы зор әлеуметтік-мәдени
құбылыс. Жазу арқылы өткен мен бүгінгі және болашақ өміріміз жалғастық табады. Ол
– ұрпақтар сабақтастығын қамтамасыз ететін алтын көпір. Ал, жазудың өзгертілуі сол
халықтың қоғамдық өмірінің барлық саласына, рухани әлемі мен мәдени деңгейіне,
тіпті, әлеуметтік психологиясына әсер етеді. Әлемдік интеграция, ақпарат алу
мүмкіндігіміздің артуы. Түрік әлемі мен Қазақстанның бірігуі. Түркия, Әзербайжан,
Өзбекстан сияқты елдердің жазуымен бір болғаны – еліміз үшін тиімді. Латын
әліпбиіне көшу – ұлтымыздың түркі және жаһандық әлемімен ықпалдасуға, қазақ
халқы ертеден қолданған әліпбиімізге қайта оралып, ұлттық санамыздың қайта
жаңғыруына жол ашады.

14

ӘОЖ 351.853.1(574.)

ӘУЛИЕ ЫРҒЫЗБАЙ ДОСХАНАҰЛЫНЫҢ
ТАРИХТАҒЫ МАҢЫЗЫ
Абдрахманов М.Д.
Ғылыми жетекші: Екібаев Р.Ж., т.ғ.к.
КеАҚ «Семей медицина университеті», Семей қ. Қазақстан Республикасы

Зерттеудің өзектілігі. Қазақ халқында тарихтағы ұлы тұлғалар ұрпақтан-ұрпаққа
аңыз түрінде жетіп отырған. Бұл болашақ ұлтты дамытатын келер жас ұрпақ осы қазақтың
атақты адамдарын танып-біліп, аңыз-әңгімелерін тыңдап өскен. Қазақтың қанына сіңген
бір ерекшелігі ол – табиғатпен тікелей байланыста болып, оның сырларын аша білуі. Ал
елімізде осындай ерекше қасиеттері бар, адам емдей алатын, ауруды нақты анықтай
алатын, сондай дана және білімді адамды Әулие деп атаған. Біз қарастырған Ырғызбай
Досханаұлы атақты емші, ауру адам келместен бұрын оның қашан өзіне келетінін,
ағзасында қандай ауру болғанын алдын ала біліп отырған. Бұл тақырып бізге тек бір ғана
адамның өмірін зерттеумен шектелмейді, оның басқа атақты тұлғалармен қарымқатынасын да көрсетеді.
Зерттеудің мақсаты.
1. Ырғызбай Досханаұлының қандай дәрілік өсімдіктерді қолданғанын талдау;
2.Емшілік қасиеті берілген ұрпақтары туралы мағлұмат беру;
3.Атақты емшінің тарихтағы алатын орнын қарастыру.
Зерттеу материалдары және әдістері. Тарихи әдебиеттерді қарастыру, шежіре
тарихын Ырғызбай Досханаұлның ұрпақтарына сауалмана жүргізу арқылы танысу.
Зерттеу нәтижесі. Ырғызбай Досханаұлы дәрілік өсімдіктердің қасиеттерін жақсы
білген және дәрілік заттарды да жасай білген. Оның ішінде жемжебіл (Zingiber officinale),
бозбұға (curcuma), тікенжиде (hippophae), томардәрі (Veratrum lobelianum), жолжелкен
(Plantago major), долана (crataegus), түймешетен (Tanacetum vulgare) және көптеген
табиғатта кеңінен таралған немесе сирек кездесетін өсімдіктер де кіреді. Осы өсімдіктердің
өсу мезгілін, оның мөлшерін, қандай ауруға қолданылатындығын жақсы білген. Алайда,
емшінің ерекше қасиеттерінің бірі ол ауруды дәл диагнозбен анықтап, алдын-ала болжам
жасай алатыны. Шежіре бойынша сауалнама көрсеткендей, Ырғызбай Досханаұлының
ұрпағы Сәрсенбайқызы Нұрғайша да өзінің емшілік қасиеттері болған деседі. Сынап
тұздарынан, өсімдіктерден дәрілер әзірлейтін. Емші дүниеге келген уақыттарда Қазақ
хандығында Абылай, Әбілпейіз сияқты хандары өмірден өтіп, Ресейдің ықпалы күшейе
түскен кезең болатын. Ырғызбай бала жасынан емдік өсімдіктерге қызығып, қыр-сырын
сол кезден-ақ жақсы түсінген. Атақты ақын Абайдың әкесі Құнанбайдың өзін осы
Ырғызбай Досханаұлының емінен кейін шешек ауруынан құлан-таза жазылып кеткенін
айтады. Сол уақыттарда Құнанбайдың балалық шағы екендігі айтылады. Сонымен қатар
тарихтағы ұлы тұлға Абайдың атасы Өскенбай биді де ауруынан емдегені туралы мәлімет
айтылады.Сол-еміне-қанағаттанып, ризашылығын білдірген Өскенбай би емшінің інісіне
өз қарындасын ұзатады. Бұл тарихи оқиғалар Ырғызбай Досханаұлының білімді әрі
көреген екендігін көрсетеді.Сол уақытта қазақ қоғамында ондай сырқатты бірден емдей
алатын емшілер сирек кездесетін. Емші сырқат адамның тамырын ұстап, бет-әлпетіне
қарап аурудың түрін ажырата білуі де ерекше қасиеттерінің бірі болған.
Қорытынды.Қазақ халқында осындай атақты ғұлама тұлғалар көп. Біздің негізгі
мақсатымыз осындай ұлы тұлғаларымызды дәріптеп, болашақ ұрпаққа үйретсек ол өзінің
тарихымен қоса, сол ұзақ кезеңдегі белгілі азаматтарды да біліп, үлгі алатын болады.
Емшінің еңбектерін оқу арқылы оның қандай емдік өсімдіктерді пайдаланғаны туралы көп
мәлімет алуға болады. Оны оқу медицина қызметкерлеріне үлкен септігін тигізеді деп
ойлаймыз, себебі барлық түрлерінің құрамы мен мөлшері нақты жазылған. Қазіргі кезде
тарихи ескерткіш, әрі қасиетті орын ретінде саналатын Ырғызбай Досханаұлы кесенесі
Шығыс Қазақстан Облысы, Тарбағатай ауданында орналасқан. Халық арасында осы ұлы
тұлғаның өте қасиетті екені көп айтылады.
15

ӘОЖ 82(547.4)

АБАЙ ҚҰНАНБАЙҰЛЫНЫҢ ҚАЗАҚ ҚОҒАМЫНДАҒЫ ОРНЫ
Абдрахманов М.Д., Қайранова К.Б.
Ғылыми жетекші: Екібаев Р.Ж. т.ғ.к.
КеАҚ «Семей медицина университеті», Семей қ. Қазақстан Республикасы

Тақырып өзектілігі. Қазақ халқындағы ірі тұлғалар, олардың өмір жолы,
шығармалары, ерліктері кімге болса да үлкен үлгі болады. Қазақтың кез келген ірі тұлғалары
жазушыларды, ақындарды, ғалымдарды алсаң да бәрі дерлік өз ісінің маманы, артында
қалдырған еңбектері мәңгі өшпейді. Соның бірі қазақтың ірі тұлғасы, қазақтың бас ақыны –
Абай Құнанбайұлы. Ірі ойшыл,ақын,аудармашы тек қазақ елі ғана емес, төрткүл әлемге
таныс екендігі белгілі. Абайдың кез келген шығармалары тұнып тұрған ақыл, мотиваия,
өмірге жол көрсететін ауқымды сөздерді,тақырыптарды бір өлеңге бәрін жинақтаған.
Ақынның 175 жылдығы қарсаңында Қазақстанда көптеген шаралар өткізіліп жатыр, бұл
еліміздің Абайды тағы бір қадам танып, шығармаларымен сусындауға зор септігін тигізеді.
Елбасының
«Рухани
жаңғыру» бағдарламасы осы Абай
Құнанбайұлының
шығармаларындағы мол қажетті қадамдар мен алғышарттарды алға қоятын керекті
қағидаларды іске асырады деп ойлаймыз. Әлем халқы өздерінің ұлы тұлғаларымен
мақтанады, шығармаларын насихаттап, ұрпақтан-ұрпаққа жеткізіп отырады.
Біздің
халқымызда да ірі тұлғалар өте көп. Соның әлемге аты мәлім болған, шығармалары шет
тіліне аударылған Абай Құнанбайұлы.
Зерттеу мақсаты. Абай Құнанбайұлының шығармаларының мәнін түсіндіру,
статистика бойынша адамдардың Абай шығармаларын қаншалықты көп оқитындығын
анықтау. Халықты Абай Құнанбайұлының шығармаларын оқуға шақыру.
Зерттеу материалдары және әдістері. Абай Құнанбайұлының шығармалары
қаншалықты көп оқылатыны туралы Семей медицина университеті студенттеріне сауалнама
жүргізген уақытта жауап нәтижелерін зерттей келе статистика құрастырдық. Сонымен қатар
студенттерден ақын шығармаларының ішіндегі ұнатып оқитын туындыларын сұрастырдық.
Бос уақытта белгілі бір шығармаларын көңіл қойып оқитындар бар екендігі байқалды.
Зерттеу нәтижелері. Студенттердің көпшілігі сауаланмаға белсенді түрде қатысты,
және ашық жауап берді деген сенімдеміз. Сауалнамаға 2-5 курс аралығындағы студенттер
қатысты.
Абай Құнанбайұлының шығармаларын Бос уақыттарда
Әрқашан
Көп
қаншалықты көп оқисыз?
оқимын
оқимын
оқымаймын
Көрсеткіш (%)
50
20
30
Статистикадан байқағанымыздай, ақын шығармаларының оқылуын одан әрі дамыту
керек. Әсіресе жастар арасында кеңінен насихаттау жұмысын жалғастыруды қолға алу
көзделуде. Сонымен қатар студенттер өздерінің Абай Құнанбайұлының «Ғылым таппай
мақтанба», «Күз», «Жаз», «Адамның кейбір кездері», «Абыралыға» Ақынның қара
сөздерін және тағы да басқа шығармаларын жақсы көріп оқитындарын айтты. Зерттеу
барысында студенттердің ақын шығармалары