Ахмет Байтұрсыновұлының латын әліпбиі туралы

Қостанай облысы әкімдігі білім басқармасының «Қостанай қаласы білім бөлімінің №16 жалпы білім беретін мектебі» коммуналдық мемлекеттік мекемесі

Қазақ тілі мен әдебиетінің мұғалімі: Дуйсембаева Гулнар Темировна

Ахмет Байтұрсыновұлының латын әліпбиі туралы

Арғы тарихымызды былай қойғанда, мұсылман түркі қауымдары мен жұрттары соңғы жылдарда бірнеше рет жазуды ауыстырылған. Ғасырлар бойына қолданылып келген және дін мен ғылымның тілі болған әсем, бірақ түркі фонетикасына табиғаты жат араб жазуынан латын әліпбиіне, көп ұзамай латын әліпбиінен славян жазуына, яғни кириллицаға көшкен. Қазақтар араб жазуына 1929 жылдың басында, одан орыс жазуына 1940 жылдың күзінде көшірілді.

Қазақ түркі әлемінде үш түрлі жазу қолданылады. Бұрынғы КСРО-ның құрамында болған түркі елдері кириллицаны, Қытай бодандығындағы ұйғырлар, қазақтар, өзбектер, қырғыздар, татарлар, т.б... Ирандағы әзірбайжандар араб жазуын, Түркия түріктері болса, латын әліпбиін пайдаланады. (1928ж. 1 қарашада енгізілген). Осы үш жазуды қолданудың мысалын бір ғана қазақтардың өмірінен көруге де болады. Айталық, Қазақстандағы , Ресейдегі, Өзбекстандағы қазақтар 54 жыл бойы орыс жазуын, Түркия мен Германия қазақтары 40 жыл бойына латын әліпбиін, ал қытай қазақтары Ахмет Байтұрсынұлы реформалаған араб әліпбиін қолданып отырған.

Жалпы қазақ жазуының болашағы туралы қазақ зиялыларының арасында төрт түрлі пікір бар:

1) қазіргі қолданып отырған кирилл жазуына негізделген әліпбиді біраз жетілдіріп, сонда қала беру;

2) латын жазуына көшу;

3) араб әліпбиіне көшу;

4) ежелгі түркі жазуын өңдеп, оның қысқартылған бір вариантын пайдалану.

1. Аңыз . «Жұлжыздар отбасы»журналы. №11 желтоқсан 2010жыл. 35 бет.

2. А. Байтұрсынов . Тіл тағылымы ( қазақ тілі мен оқу- ағартуға қатысты еңбектері). – Алматы: Ана тілі , 1992.

3. Ісімақова А. Алаш әдебиеттануы. – Алматы : «Мектеп»,2009-560 б.