Алғашқы көмек,10-11 сыныптарға

Тақырып :Алғашқы көмек

Мақсаты: Оқушыларға әртүрлі жағдайларда алғашқы көмекті көрсету тәсілдерімен таныстыру, адам өміріне қандай қауіп төнуі мүмкін екендігі туралы мәлімет беру.

АЛҒАШҚЫ ЖӘРДЕМ / ЕГЕР АДАМ ДЕМ АЛМАСА (перестал дышать).

Егер адам дем алмаса сізде оған көмектесу үшін 1-2 минут ғана бар, өйткені адамның миі үш минут оттегінсіз болса, клиникалық өлім пайда болады.

Сіздің іс-әрекетіңіз:

Адамның пульсің тексеріңіз, егер адам дем алмаса пульс жоқ болады, еріні, құлағы, беті ақырын көгере бастайды. Кеудесі көтерілмейді.

Адамның дем алудың жолын тазартыңыз. Мүмкін адамның ауызы толған құсығынан немесе сілейкеден демаламай жатыр, тілі тамағына түсіп кеткен, тамағы қатты тартылып жүқалап кетті және сол себебтен адам дем аламай жатыр.

Сондықтан:

Адамның басын шалқайтыңыз, жақты көтеріп ауызынды ашыңыз.

Адамның тілі тамағына түссе, оны саусақтармен дұрыстап жіберіңіз.

Адамның басын не солға не оңға бұрып, оның ауызын сілейкеден және құсығынан босатыныз.

Егер адамның аузы қатты тістелініп (рот сильно стиснут) жатса, онда төменгі жақтың бұрыштарын алға тартып. Содан кейін подбородокті төмен түсір ауызынды ашыныз.

Егер адам жоғарыда айтып кеткен қимылдан өзі демалып қалса, онда оны кеудесіне жатқызып басынды не солға не оңға шалқайтыңыз.

Егер адам дем алмаса, онда оған жасанды дем беру бастаңыз (ауздын ауызына немесе қолдарын көтеріп төмен түсіру).

Егер адамның жүрегі соқпаса және пульс жоқ болса, онда жасанды дем берумен бірге жүректің тура емес массажды жасау қажет.

ЖҮРЕККЕ МАССАЖ ЖАСАУ

Егер адамның жүрегі соқпаса онда миға қан бармай адам тез өліп қалады.

Жүректі жұмыс істеткізуге болады, егер оған біркелкі басып тұрумен бірге өкпеге ауыздан аузына тәсілімен ауаны беріп тұрсаң, адамды құтқаруға мүмкіндігіңіз бар. Бірақ бұл әдісті адамның жүрегі соқпағаның анық білсеңіз ғана пайдалануға болады. Егер жүрегі ақырын соқса, сіз жоғарыда айтылған қимылдармен қолдасаңыз, оны мүлде тоқтап тастау мүмкін.

Алақандарды бір біріне қосыпкеуденің төменгі жағына қойып, басқанда бүкіл күшті жұмсау керек. Үлкен адамның кеудесі төрт сантиметрге және минутына сексен рет жиілікпен басылу керек.

Егер массаждысіз жалғыз істесеңіз, онда 15 рет жүрек жағын басып бір рет жасанды дем беру керек. Егер массажді екі адам істесе, онда 5 рет жүрек жағын басып бір рет жасанды дем беру керек.

Егер адамда пульс пайда болса, онда жүректін массажды тоқтатып, жасанды дем беруді тоқтатпау керек.

Егер жүректін массажды он жасқа толмаған балаға жасасаңыз, онда кеудесіне бір қолымен басу қажет, ал басудың жиілігі 80-100 рет болуға тиісті.

Егер жүректін массажды сәби балаға жасасаңыз, онда кеудесіне екі саусағымен 25 мм.-ге дейін басу қажет, ал басудың жиілігі 100 рет болуға тиісті.

АЛҒАШҚЫ ЖӘРДЕМ / ЕГЕР АДАМ ӨЗ САНАНЫ ЖОҒАЛТЫСА (потерял сознание).

Санасыз болудың үш түрі бар:

үмітқан (забытье) – бұл күйден адам тез шығып қайтадан түсу мүмкін.

оцепенение – мас адамға ұқсайтын, сіздің сұрақтарыңызға анық жауап бермейді.

кома – бұл күйде адам ештенеге назар аудармайды (не реагирует ни на что).

Сіздің іс-әрекетіңіз:

Адамның алдында дізесіне отырып оның басын өзіне қаратып бұрыңыз, сізге жағын қолынды кеудесіңе тура жазығып, екінші қолынды кеудеге қойныз, адамның аяғын бірдің үстіне бір етіп қойыңыз.

Өз қолымен адамның басын ұстап отырып, адамды кеудесіне жатқызыңыз. Адамның басы солға не оңға қарап тұруы керек.

Адам жақсы дем алу үшін оның подбородокті шамалы көтеріңіз. Мұндай жағдайда адамның тілі де тамаққа түспейді.

Адамның денесі осындай күйде тұрақты болу үшін оның аяғын тізеде бөгіңіз, ал екінші қолынды, адам айналмау үшің, созыныз.

АЛҒАШҚЫ ЖӘРДЕМ / ЕГЕР АДАМ САНАДАН АЙЫРЫЛДЫ (упал в обморок).

Санадан айырылу – бұл адамның уақытша (бірнеше секундтан, 30 минутка дейін) санаға келмеуді айтады.

Белгілері:

Бас айналуы.

Қөзіне қаранғы түсуі (потемнение в глазах).

Құлағында шу есту (шум в ушах).

Лоқсу (тошнота).

Әлсіз жүректің жиі соғуі.

Адам тез ағарады да және жабысқақ термен терлейді.

Себептері: шошыну (испуг), қан жоғалу (большая потеря крови), қарынашу (голодание), ауаның жетпеу (пребывание в душном помещении), жаман хабар (трагические известия).

Сіздің іс-әрекетіңіз:

Бөлмеңізді таза ауанызбен қамтамасыз етініз.

Сосын зардап шеккен адамға (пострадавшему) дұрыс демалуға үшін жағаңызды, белбеуді, лифтчик шешініз. Адамның аяқтарын басынан жоғары қою керек, сонда қан басына қарай жақсы ағады. Бұл өте маңызды, өйткені адам санадан айырылу себебі басының қанның жетіспеушілігінен пайда болады.

Нашатыр спиртке мақтаны батырып адамға искеуге берініз және содан кейін бұл мақтамен шекені (виски) уқалаңыз.

Адамның басын және кеудені суық сумен сүртініз.

АЛҒАШҚЫ ЖӘРДЕМ / ҚОЛДАН ДЕМ БЕРУ (ИСКУССТЕННОЕ ДЫХАНИЕ).

Дайындалу:

Адамның кеудесің киімнен босатып, арқаға жатқызады. Жаурынның (лопатканың) астына бас төмен ал кеуде жоғары тұру үшін оралған киімді кою керек.

Керек болса аузыны тазартып, ал басын қисайту керек.

Тіл демалатын тамағына түспеу үшін, оны тартып жіберіңіз.

ДЕМ БЕРУДІҢ ЕКІНШІ ӘДІСІ «АУЫЗДАН АУЫЗҒА»

Сіздің іс-әрекетіңіз:

Өз қолының ортанғы саусақпен зардап шеккен адамның тілді дұрыстап қою үшін ауызын теқсеріңіз.

Зардап шеккен адамды арқаға жатқызып, аузын ашып, жақты (челюстьті) бір қолымен ұстай тұрыңыз.

Зардап шеккен адамның мұрынын жауып, өз ауызыңызбен оның аузын қосып, кеуде көтергенше ауаны қатты үрлеңіз. Мұны басталғанда еркін қолыңызды адамның кіндіктен (пупоктан) сәл жоғары қойып және кішкене, ас қазанына ауа кірмеу үшін, итеріп тұрыңыз.

Бүйрегі ауаға толғаннан кейін зардап шеккен адамның, ауа енді сыртқа шығу үшін аузынмен мұрынды босатыңыз.

Осындай қимылдарды минутына 20 рет жылдамдықпен адам өзі демалғанша қайталау керек.

Егер адамның ауызы бұзылып қолдан дем беруге жасайалмасаңыз, онда зардап шеккен адамның аузын жауып ауаны мұрыннан беруге болады.

Егер адам өзі демалуды бастаса онда оны демалуға қауіпсіз кеудесіне жатқызу керек. Зардап шеккен адамнан алысқа кетпеңіз - өйткені адамның дем алу тағы да тоқтауы мүмкін.

Егер зардап шеккен адам кішкентай бала болса (грудной ребенок), онда оның ауызымен мұрынды өз аузымен бірақ жауып қолдан дем беруге болады. Сонымен бірге кішкентай балаға үлкен адаммен салыстырғанда демді жиі беру керек.

ЖАНУАРЛАРДЫҢ ШАБУЫЛЫ Ж/Е ШАҒУЫ/ ЖЫЛАННЫҢ ШАҒУЫ (Укус змеи).

Жылан шаққанда алғашқы жәрдем дұрыс берілмесе немесе мүлде берілмесе у адам организмде тез таралу мүмкін.

Уланудың белгілері:

Шаққан жер тез ісиді. Ісік бүкіл қолды немесе аяқты және әрі қарай бүкіл денені алуы мүмкін.

Алғашқы 20-40 минутта адам шок болады: бет ағарады, бас айналады, жүрек айналуы, жиі және әлсіз пульс, артериалдық қысымның төмен түсуі, сананың жоғалуы (потеря сознания).

Сіздің іс-әрекетіңіз:

Тез арада адамды жатқызып, тыныштық жасап беру керек, себебі қозғалғанда қан айналымы жылдамдап у тез тарайды.

Жараны ашып уын ауызымен сорып тұкіріп отыру қажет. Бұл процедураларды 15 минут бойы қайталау қажет. Өзіңіз деп уланып қаламың деп қорқпаңыз.

Жараны йодпен, спиртпен немесе басқа дезинфекциялық жабдықпен сүрту қажет.

Жаралған жеріне повязканы салу керек. Ісігі қөбейген сайын повязканы әлсірету қажет.

Адамға су беріп жақын жердегі ауруханаға апарыңыз.

Егер адам шошса (шок), онда бұл күйден оны шығаруға ұмтылыныз. Егер адам дем алмаса, онда оған жасанды дем беріңіз.

Егер адам санасың жоғалтып, өзі дем алып жатса (сам дышит) онда оны кеудеге аударып дем алуға қауіпсіз позаға жатқызыңыз.

ҚАТАЛ ТЫЙЫМ САЛЫНАДЫ:

Жаралған буыңға жгут салуға.

Жарақат алған жерді кесуге және күйдіруге.

ПАЙДАЛЫ ҚЕНЕСТЕР:

Біздің елімізде улы жыландардан тек қана гадюка кездеседі.

Егер жылан сізді басқа жерде шақса, онда жыланды есіне сақтауға ұмтылыныз. Олай сіз дәрігерге уға қарсы дәріні табу үшін жеңілдік жасайсыз.

Жыландар бар жерлерге қонбауға ұмтылыныз.

Жыландар бар жерлерге бара жатқанда (тауға, орманға) қалың киімді және етікті (сапоги) киуге үмітпаңыз.

Жыландар ешқашанда адамға бірінші шабуыл жасамайды. Сондықтан үсақ болыңыз, жылындарды кездейсоқ басып кетпеніз және олармен ойнамандар.

ЖАНУАРЛАРДЫҢ ШАБУЫЛЫ Ж/Е ШАҒУЫ/ КЕНЕНІҢ ЖАБЫСУЫ (Присасывание клеща).

Кенелер әр түрлі ауруларды тарататындығымен өте қауіпті. Мысалы – энцефалит.

Кененің теріне жабысып алғанын көрсеңіз:

Оны қолмен жұлмаңыз.

Оған шылымның ұшымен немесе шоғы бар таяқшамен тигізіңіз. Кене түсіп қалады.

Кенеге семешке майдің немесе машина маймен тамшылап повязканың астында қалдыруға болады. Содан кейін ақырын пинцетпен алып тастаңыз.

Жарақат жеріңді сабынды сумен жуыңыз. Сосын антигистамин мазьді жағып қойыңыз.

Міндетті түрде дәрігерге жолығыңыз.

СУДА / СУҒА БАТҚАНҒА КӨМЕКТЕСУ (помощь утопающему).

адамның батқаның қалай білесіз:

Батып жатқан адамның денесі суда тік тұрады, басы толқында бір есе көрінеді бір есе қөрімбейді. Батып жатқан адам қолмен (судорожно взмахивает).

Сіздің іс-әрекетіңіз:

Егер сізде қайық бар болса тоңып жатқан адамға жүзіп оны қайықа қөтеріңіз. Байқаңыз, қайық аударылып қалу мүмкін.

Егер қайық жоқ болса, онда жүзіп батып жатқан адамға жетіңіз.

Батып жатқан адамға жеткен соң, оған артынан иығынан ұстаңыз. Әйтпесе ол сізді ұстап алу мүмкін және сізбен бірге батып кетеді.

Егер батып жатқан адам сізді үстап жібермесе, онда оны бір қолымен жақтан (подбородықтан) үстап өзіне қарай тартыныз. Оның басы сіздің басымен қатар беті жоғары болу керек.

Тура сол қолдың тізесімен оның иығын үстап адам айналуға кедергіні жасап қысып тастаңыз. Жағаға қарай қырмен немесе арқада жүзініз.

Егер батып жатқан адам санасыз болса, оны жағаға қарай жүзгенде жақтан (подбородіктан) үстап беті тұрақты судан жоғары болуға тиісті.

Қатты су толқында суға кетіп жатқанды бір қолымен кеудесінен басы судың бетіңде болатындай ұстаңыз.

СУДА / СУҒА ТҮСКЕНДЕР ҚҰТҚАРУДАҒЫ АБАЙЛЫҚ (Меры предосторожности при спасении утопающего).

Суық суда киімді шешепеу керек, денеге суық өтуінен сақтану үшін. Тек қана аяқ киімі мен қалтадан барлық нәрсені алып шығу керек.

Байқап отырыңыз суға кетіп жатқан сасқалақтаған уақытында сізді ұстамасын. Егерде ол сізді ұстай бастаса босатылу үшін арнайы приемдер қолдаңыз

Егерде ол аяғынан ұстаса, лезде аяқты тіке суға, түсіріңіз. Сол уақытта денені тіке қойыныз. Келесі аяқты көтеріп иығына немесе кеудесіне қойып итеріп жіберіңіз.

Егерде ол алдынан ұстаса, екі қолмен қолтықтан ұстап көтеріңкіреп итеріп жіберіңіз.

Егерде ол артынан мойыннан ұстаса мүмкіндігінше басты төмен түсіріңіз суға кетіп жатқан сізді қысып тастамау үшін. Үстінде тұрған қолды қатты ұстаңыз сосын дереу алға тартыңыз келесі қолмен шынтақты көтеріңіз. Осы қимылдарыңызбен бір қолын бекітіп тастайсыз.

Ештеңе шықпаса суға кетіңіз содан соң суға кетіп жатқанды иығынан қатты ұстаңыз.

Суға кетіп жатқанның сасқалақтағаны қойдырғызу керек. Ол сізді тындаса ғана құтқарылуына сендіру керек.

СУДА / МҰЗҒА КЕТКЕНДЕРДІ ҚҰТҚАРУ (Спасение провалившегося под лед).

Сіздің іс-әрекетіңіз:

Мұзға кетіп жатқанға жатып жақындаңыз.

Арқанның немесе тақтайдың шетін оған лақтырыңыз. Қолымен ыңғайлы ұсталыну үшін арқанның шеті байланған болу керек.

Мұзға кетіп жатқанға айқалаңыз мұздың бетіне жатсын, аяғымен итерілсін, бір қолымен арқаның немесе тақтайдын ұсталынып, ал екінші қолмен алдындағы мұзды жарсын.

Ақырын өзіне тартыңыз.

Егерде тез уақытта жалпақ тақтай тапсаңыз мұзға кетіп жатқанның кеудесінің итеріңіз үстіне жатып алатындай. Алып шығуға жеңіл болады.

Егерде қолыңызда еш нәрсе болмаса және мұз қатты болса онда мұзға кетіп жатқанға жатып жетіп қолынан немесе киімінен алып шығуына ұмтылыныз.