«Ақша реформалары» Реферат

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі

«С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университеті» КеАҚ

«Есеп және қаржы» кафедрасы

«Ақша, несие, банктер» пәнінен

«Ақша реформалары» тақырыбында

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Орындаған:

Топ:

Тексерген:

Астана 2024

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

Қазіргі әлемде ақша реформалары көптеген елдердің экономикалық саясатының құрамдас бөлігі болып табылады. Ақша реформалары экономикалық тұрақтылыққа, инфляция деңгейіне, әлеуметтік әл-ауқатқа және қоғамның басқа да көптеген аспектілеріне әсер етеді. Бұл құбылысты зерттеу экономикалық және саяси шешімдердің ақша жүйесі мен оның жұмысына қалай әсер ететінін түсіну үшін маңызды.

Бұл курстық жұмыстың мақсаты – ақша реформаларын теориялық және практикалық тұрғыдан талдау. Біз ақша реформасының теориялық негіздерін, мұндай реформалардың тарихи мысалдарын, олардың себептері мен салдарын қарастырамыз. Ақша реформаларының әртүрлі түрлері және олардың экономика мен қоғамға әсері де қарастырылады.

Зерттеу барысында біз ақша реформаларының жалпы тенденцияларын анықтауға, сондай-ақ мұндай реформалардың сәтті және сәтсіз мысалдарын анықтауға тырысамыз. Қазіргі заманғы ақша реформаларын талдау оларды ағымдағы экономикалық жағдай контекстінде бағалауға және қоғам мен экономика үшін ықтимал салдарларды болжауға көмектеседі.

Тақырыптың өзектілігі. Ақша-несие реформаларын зерттеу қазіргі әлемде, әсіресе экономикалық жағдайлардың өзгеруі мен әртүрлі елдер тап болатын сын-қатерлер жағдайында өте өзекті және қажет. Міне, осы тақырыптың өзектілігін көрсететін бірнеше аспектілер:

1. Экономикалық тұрақсыздық: Дүниежүзілік экономика көбінесе қаржылық дағдарыстар, инфляция, дефляция және т.б. сияқты ауытқуларға ұшырайды. Ақша реформалары осындай қиындықтарды жеңу және экономикалық тұрақтылықты қалпына келтіру құралдарының бірі бола алады.

2. Жаһандану: Жаһандану жағдайында бір елдегі ақша реформалары әлемдік экономика үшін ауқымды салдарларға әкелуі мүмкін. Сондықтан әртүрлі елдердің ақша реформаларын жүргізу тәжірибесін зерттеу ұлттық және халықаралық экономикалық саясатты қалыптастыру үшін аса маңызды болып табылады.

3. Технологиялық өзгерістер: Цифрлық технологиялардың, соның ішінде криптовалюталар мен цифрлық төлем жүйелерін дамыту ақша-несие саласына елеулі өзгерістер әкелуде. Бұл сондай-ақ ағымдағы ақша жүйелерін және тиісті реформаларды қайта қарауды талап етуі мүмкін.

4. Әлеуметтік-саяси өзгерістер: Ақша реформалары қоғамның әлеуметтік әл-ауқаты мен саяси тұрақтылығына елеулі әсер етеді. Сондықтан олардың қоғамға тигізетін әсерін зерделеу және мұндай реформалардың мүмкін болатын жағымсыз салдарын жеңілдету шараларын әзірлеу кезек күттірмейтін міндет болып табылады.

Осы факторларды ескере отырып, ақша реформаларын зерттеу қазіргі заманғы экономикалық динамикасын түсіну және жаһандық ауқымда ақша ағындарын басқарудың тиімді стратегияларын әзірлеу үшін негізгі аспектіге айналады.

Ақша реформалары қоғамның экономикасына, саясатына және әлеуметтік саласына айтарлықтай әсер ететін күрделі және көп қырлы процесс. Ақша реформасының проблемалары келесі аспектілерді қамтиды:

Экономикалық тұрақсыздық: ақша реформасын талап етуі мүмкін негізгі проблемалардың бірі экономикалық тұрақсыздық болып табылады. Бұл жоғары инфляцияны, дефляцияны, ақша дағдарысын және тұрақтылықты қалпына келтіру үшін дереу әрекет етуді талап ететін басқа да экономикалық проблемаларды қамтуы мүмкін.

Қаржылық тәуекелдер: Монетарлық реформалар мемлекет үшін де, жеке тұлғалар үшін де қаржылық тәуекелдерді қамтиды. Дұрыс жоспарланбаған немесе тиімсіз жүргізілген реформа ақша жүйесіне деген сенімнің жоғалуына, азаматтардың қаржылық жағдайының нашарлауына және экономикалық шығындарға әкелуі мүмкін.

Әлеуметтік салдары: Ақша реформалары қоғамның әлеуметтік саласына айтарлықтай әсер етуі мүмкін. Ақша-несие саясатындағы өзгерістер азаматтардың өмір сүру деңгейіне, әлеуметтік бағдарламаларға, қаржылық қызметтерге қол жеткізуге және т.б. Сондықтан ақша реформаларын жоспарлау және жүзеге асыру кезінде әлеуметтік аспектілерді ескеру маңызды.

Саяси шиеленіс: Валюталық реформалар көбінесе саяси күрес пен әртүрлі топтар мен партиялардың мүдделері арасындағы қарама-қайшылықтың нысанасына айналады. Реформаларды жүзеге асыру қоғамның наразылығын, саяси тұрақсыздықты және басқа да келеңсіз құбылыстарды тудыруы мүмкін, бұл олардың сәтті жүзеге асырылуын қиындатуы мүмкін.

Ақша реформаларын зерттеу осы және басқа аспектілерді талдауды, сондай-ақ қиындықтарды жеңу және тиімді ақша-несие саясатын жүзеге асыру үшін оңтайлы шешімдерді іздеуді қамтиды.

Сайып келгенде, бұл жұмыс ақша реформасының механизмдерін және олардың елдің экономикалық дамуына әсерін жақсы түсінуге көмектеседі, бұл бухгалтерлік есеп және қаржы мамандығында оқитын студенттер үшін өзекті және маңызды аспект болып табылады.

АҚША РЕФОРМАСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. Ақша реформасының тұжырымдамасы

Ақша реформасы – мемлекеттің жұмыс істеуін жақсарту, ақша бірлігінің тұрақтылығын қамтамасыз ету, макроэкономикалық көрсеткіштерді жақсарту және экономиканың дамуына жәрдемдесу мақсатында оның ақша жүйесін өзгертудің жүйелі процесі. Ол ақша бірлігінің сипаттамаларын өзгертуге, ақша айналымын реттеуге және ақша нарығын басқаруға бағытталған әртүрлі шараларды қамтиды.

Ақша реформасының негізгі мақсаттары мыналар:

Бағаны тұрақтандыру: ақша реформасының негізгі мақсаттарының бірі баға деңгейінің тұрақтылығын қамтамасыз ету және экономика мен азаматтардың өміріне теріс әсер етуі мүмкін инфляцияны немесе дефляцияны болдырмау болып табылады.

Ақша-несие жүйесіне сенімді нығайту: Реформа тұрақтылық пен экономиканың дамуына ықпал ететін ұлттық валюта мен қаржы жүйесіне сенімді нығайтуға бағытталуы мүмкін.

Ақша-несие саясатының тиімділігін арттыру: Реформаның мақсаты мемлекеттің ақша-несие саясатының тиімділігін арттыру, ақша нарығын неғұрлым икемді реттеуді қамтамасыз ету және макроэкономикалық тұрақтылыққа қол жеткізу болуы мүмкін.

Қаржылық инфрақұрылымды жақсарту: Ақша реформасы сонымен қатар банк жүйесін дамыту, төлем жүйелерін жетілдіру және халықтың қаржылық сауаттылығын арттыру сияқты қаржылық инфрақұрылымды жақсарту шараларын қамтуы мүмкін.

Мемлекеттің алдында тұрған нақты экономикалық жағдайлар мен міндеттерге байланысты ақша реформасы әртүрлі формада болуы мүмкін және мақсатқа жетуге бағытталған сан алуан шараларды қамтуы мүмкін.

2. Ақша реформаларына тарихи шолу

Ақша реформасының тарихы мемлекеттердің экономикалық мәселелерді шешу немесе макроэкономикалық тұрақтылықты жақсарту мақсатында ақша жүйесіне елеулі өзгерістер енгізген көптеген жағдайларды қамтиды. Ең танымал тарихи мысалдар

Веймар республикасының валюталық реформасы (1923): Германия бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін ауыр гиперинфляцияны бастан кешірді, бұл ұлттық валютаның, марканың құнсыздануына әкелді. Дағдарыстан шығу үшін ақша реформасы жүргізіліп, оның барысында жаңа валюта – рентенмарк енгізілді, қаржылық тұрақтандыру шаралары жүзеге асырылды.

Жапон валютасының реформасы (1949): Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін Жапония гиперинфляция мен экономикалық дағдарысқа тап болды. Соның нәтижесінде ақша реформасы жүргізіліп, оның барысында жаңа валюта иена енгізіліп, экономиканы тұрақтандыру шаралары қолға алынды.

Батыс Германиядағы валюта реформасы (1948): Соғыстан кейінгі жылдары Батыс Германия гиперинфляция мен экономикалық дағдарысқа тап болды. Дағдарыстан шығу үшін ақша реформасы жүргізіліп, оның барысында жаңа валюта – марка енгізілді, экономиканы тұрақтандыру шаралары қабылданды.

1947 жылғы КСРО-дағы валюта реформасы - конфискациялық валюта реформасы 1947 жылдың 16 желтоқсанынан 29 желтоқсанына дейін жүргізілді. Реформа карточкаларды (рациондарды) жоюға және халық тұтынатын тауарларды еркін сатуды енгізуге дайындық мақсатында Ұлы Отан соғысы жылдарында КСРО халқы арасында пайда болған орасан ақша массасын шығаруға бағытталған [1] . Бұл КСРО-дағы екінші ақша реформасы болды деп жалпы қабылданған [2] .

Ақша реформасы деноминация және тәркілеу түрінде жүргізілді . Ақша реформасымен бір мезгілде азық-түлік және өнеркәсіп тауарларын жеткізудің карточкалық жүйесі жойылды. Жаңа банкноттар 1:10 номиналы бойынша ескілеріне қатысты болды. Сонымен бірге ескі колхозды алмастыратын жаңа бірыңғай бағалар, сауда және рациондық бағалар 1961 жылғы реформаға қарағанда пропорционалды түрде төмендетілген жоқ , бірақ әлдеқайда аз дәрежеде (10-15%), немесе мүлдем төмендетілген жоқ, бірақ ұлғайтылды . Тек 3000 рубльге дейінгі сомаға жинақ кассаларындағы депозиттер номиналды бағамен айырбасталды. Реформа кезінде қолма-қол ақшаны айырбастау бір апта ішінде, Қиыр Солтүстіктің шалғай аудандарында екі апта ішінде жүзеге асырылды. Айырбастау мерзімі өткеннен кейін ескі банкноттар жарамсыз болды. Реформа экономикадағы ақша массасының айтарлықтай төмендеуіне әкелді, сонымен қатар кеңес халқының тұтыну деңгейіне қатты соққы берді.

Осы және басқа да мысалдар ақша реформаларының экономикалық дағдарыстарды еңсеруде, тұрақтылықты қамтамасыз етуде және мемлекеттердің экономикасын дамытуда қаншалықты маңызды рөл атқара алатынын көрсетеді. Әрбір реформаның өзіндік ерекшеліктері мен нәтижелері бар, олар қазіргі заманғы сын-қатерлер мен міндеттер контекстінде талдау және зерттеу үшін пайдалы болуы мүмкін.

1.3 Ақша реформасының қажеттілігіне әсер ететін факторлар

Ақша реформасының қажеттілігіне әсер ететін факторлар әртүрлі болуы мүмкін және елдегі нақты экономикалық жағдайға байланысты. Төменде негізгі факторлардың кейбірі берілген:

Гиперинфляция: Ұлттық валютаның құнсыздануына және ақша жүйесіне деген сенімнің жоғалуына әкелетін инфляция деңгейі жол берілмейтін жоғары болса, бұл ақша реформасының негізгі себебі болуы мүмкін.

Дефляция: Баға деңгейі төмендейтін қарама-қарсы жағдай да ақша реформасын қажет етуі мүмкін. Дефляция экономиканың құлдырауына, жұмыссыздықтың өсуіне және басқа да жағымсыз салдарға әкелуі мүмкін, бұл жағдайды тұрақтандыру шараларын талап етеді.

Қаржылық дағдарыстар: Банктік дағдарыстар, үкіметтік қарыздардың дефолттары немесе басқа қаржылық мәселелер қаржы жүйесіне сенімді қалпына келтіру және тұрақтылықты қалпына келтіру үшін ақша реформасын жүргізу қажеттілігін тудыруы мүмкін.

Тиімсіз ақша-несие саясаты: егер ағымдағы ақша-несие саясаты өз мақсаттарына жетпесе немесе жағымсыз салдарға әкеп соқтырса, бұл ақша-несие жүйесін қайта қарауға және өзгерістер енгізуге негіз бола алады.

Технологиялық өзгерістер: Цифрлық технологиялардың дамуы және криптовалюта сияқты ақшаның жаңа нысандарының пайда болуы қазіргі заманғы технологиялық талаптарға және экономиканың қажеттіліктеріне сәйкестікті қамтамасыз ету үшін ақша жүйесін бейімдеуді және реформаларды жүзеге асыруды талап етуі мүмкін.

Саяси және әлеуметтік факторлар: Саяси өзгерістер, әлеуметтік сілкіністер немесе қоғамдық наразылықтар үкіметке тұрақтылық пен қауіпсіздікке төнген қатерлерге жауап ретінде ақша реформасын жүргізуге қысым көрсетуі мүмкін.

Осы факторларды ескере отырып, мемлекеттер экономикалық жағдайды жақсарту және ұлттық валюта мен қаржы жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатында ақша реформасын жүргізу туралы шешім қабылдауы мүмкін.

АҚША РЕФОРМАЛАРЫНЫҢ СЕБЕПТЕРІ МЕН САЛДАРЫН ТАЛДАУ

2.1 Ақша реформасының экономикалық себептері

Ақша реформасы – мемлекет жүргізетін ақша жүйесін қайта құру. Әдетте, оның міндеті ретке келтіру және ақша жүйесін нығайту болып табылады. Осыған байланысты ақша реформасының бірнеше экономикалық себептері бар.

1 – кесте. Ақша реформасын жүргізудің экономикалық себептері әртүрлі болуы мүмкін және келесі аспектілерді қамтиды

Осы және басқа да экономикалық факторлар экономикалық жағдайды жақсарту, тұрақтылықты қамтамасыз ету және елдің одан әрі дамуына ықпал ету мақсатында ақша реформасын жүргізуге негіз бола алады.

2.2 Ақша реформаларының саяси-әлеуметтік аспектілері

Ақша реформаларында саяси және әлеуметтік аспектілер маңызды рөл атқарады. Мұнда олардың кейбіреулеріне анықтама беріп өту керек. Негізі аспектілері:

Үкіметтің заңдылығы: ақша реформалары үкіметтің заңдылығына әсер етуі мүмкін. Егер реформа халықтың қарсылығына тап болса немесе халықтың наразылығын тудырса, ол үкіметке деген сенімге нұқсан келтіріп, саяси күйзелістерге әкелуі мүмкін.

Байлықты бөлу: ақша реформалары қоғамдағы байлықты бөлуді өзгертуі мүмкін. Мысалы, валютаның номиналы немесе айырбастау азаматтардың жинақтарынан айырылып қалуына әкелуі мүмкін, бұл мұндай өзгерістерге ұшырағандардың наразылығын тудыруы мүмкін.

Экономикалық тұрақсыздық: Дұрыс жоспарланбаған немесе нашар жүзеге асырылған ақша реформасы экономикалық тұрақсыздықты арттырып, жұмыссыздықты, инфляцияны немесе басқа экономикалық проблемаларды тудыруы мүмкін.

Саяси күрес: Ақша реформалары әртүрлі саяси күштер арасындағы саяси к